天聰年間,多(duo)次隨皇太極攻打(da)明朝。先后(hou)略寧遠、伐察哈爾、守永平、圍(wei)大凌河城、攻旅順口、大同、錦(jin)州。
崇德二(er)年(1637年),授議(yi)政大臣。
崇德(de)三年(1638年),皇太極命睿親王(wang)多爾(er)袞、貝(bei)勒(le)岳讬率師分道伐明。瓜爾(er)佳(jia)·圖(tu)賴為前鋒,向南進軍(jun)至山(shan)東,后在通州敗明大學士劉宇亮,進三等梅勒(le)章京。
崇德六年(1641年),跟(gen)從鄭親(qin)王濟爾哈(ha)朗等(deng)伐明,圍錦州,與明總兵祖大(da)壽(shou)軍對峙,督兵攻下塔山、杏山二城,進一等(deng)梅(mei)勒(le)章京。
崇德八(ba)年(1643年),從伐明,攻下中后所、前屯衛(wei),進三等昂邦章京。
順治(zhi)元年(nian)(1644年(nian)),跟隨(sui)睿親王多爾袞帥(shuai)師入關(guan),在山海關(guan)外(wai),督兵與李自成(cheng)部(bu)將唐通作戰,入關(guan)后(hou),跟從追擊(ji)李自成(cheng)殘部(bu)。次年(nian),敘功,超授三等公。
順治三年(1646年)二(er)月,輔佐貝勒(le)博洛征浙(zhe)江(jiang)、福(fu)(fu)建(jian)。五月,論功(gong)進一等公(gong)。在(zai)浙(zhe)江(jiang),帥軍(jun)與明魯(lu)王部將作(zuo)戰。在(zai)福(fu)(fu)建(jian),執明唐王。福(fu)(fu)建(jian)平(ping)定后,行軍(jun)至(zhi)金華,卒于軍(jun)。其(qi)子輝(hui)塞(sai)襲爵(jue)。
順(shun)治八年(1651年),順(shun)治帝親政(zheng),念(nian)圖賴舊功(gong),命(ming)配(pei)享太廟,謚昭勛,立碑紀績,輝塞復襲(xi)爵(jue)。雍正九年三月,定封一等公。
張(zhang)廷玉:圖賴忠鯁類父,督師南征,破(po)福、唐二王(wang),三江、閩(min)、浙,以(yi)次底定,仍世侑饗,允哉!準(zhun)塔綏徠畿輔,戡定江、淮;伊爾德橫(heng)海殺敵,破(po)魯(lu)王(wang)馀(yu)眾,功與(yu)相(xiang)并。努山、阿(a)濟格(ge)尼堪、佟圖賴佐(zuo)定江表,又合軍徇湘南。戮力佐(zuo)創業(ye),績亦偉矣!