人物生平
早年經歷
金章宗(zong)完(wan)(wan)顏璟,生于大(da)定八年(nian)(1168年(nian))七月丙戌日,小字麻(ma)達葛(ge),因生于金蓮川(chuan)麻(ma)達葛(ge)山(shan)而命名。是金世宗(zong)完(wan)(wan)顏雍之孫,金顯(xian)宗(zong)完(wan)(wan)顏允(yun)恭之子,母孝(xiao)懿皇后徒(tu)單氏。
大定十(shi)八年(nian)(1178年(nian)),完顏璟被封為金源郡王,開始學(xue)習(xi)女真小(xiao)字及(ji)漢字經書,以進士(shi)完顏匡、司經徐孝(xiao)美(mei)等(deng)為侍讀(du)。大定二(er)十(shi)五年(nian)(1185年(nian))父(fu)親(qin)完顏允恭去(qu)世,進封原王、判大興府(fu)事。次年(nian)拜尚書右丞相,被立為皇太孫。
登基為帝
大(da)定二十(shi)九(jiu)年(1189年)正(zheng)月(yue)癸巳(si)日(ri),金世宗(zong)(zong)駕崩,完(wan)顏(yan)璟于(yu)同日(ri)在靈柩(jiu)前繼位,是為金章宗(zong)(zong)。次年改(gai)年號(hao)為明昌。章宗(zong)(zong)生長(chang)于(yu)金世宗(zong)(zong)執政的(de)“大(da)定之(zhi)治(zhi)”時(shi)期,自(zi)幼對(dui)祖父(fu)的(de)文(wen)韜武略(lve)耳濡(ru)目(mu)染(ran),加之(zhi)對(dui)儒家文(wen)化(hua)的(de)融會貫通。登位后,在繼行祖父(fu)"仁(ren)政"之(zhi)治(zhi)的(de)同時(shi),極力效(xiao)法北(bei)魏孝文(wen)帝否定本(ben)(ben)族(zu)舊制(zhi)的(de)那種翻然改(gai)進式(shi)的(de)全盤漢(han)化(hua)改(gai)革,不再因循世宗(zong)(zong)的(de)民族(zu)本(ben)(ben)位主(zhu)義作法。不斷完(wan)善各種政治(zhi)、經(jing)濟(ji)制(zhi)度,實現了女(nv)真族(zu)的(de)徹底封建化(hua)。
大(da)定(ding)二(er)(er)十九年(1189年)二(er)(er)月(yue),章(zhang)宗(zong)剛即位(wei),就解決了金朝的(de)奴(nu)(nu)(nu)隸又稱"二(er)(er)稅戶(hu)"的(de)歷史遺留問題(ti)。這些奴(nu)(nu)(nu)隸既要向國家納稅,又要向寺院納租,地位(wei)最(zui)為(wei)低下,隨著(zhu)封建制的(de)發(fa)展(zhan),奴(nu)(nu)(nu)隸制的(de)存在已成為(wei)發(fa)展(zhan)生產(chan)的(de)嚴重障礙,經(jing)過(guo)的(de)章(zhang)宗(zong)努力使絕大(da)多數的(de)奴(nu)(nu)(nu)隸變成了平民。
明昌之治
章宗聰慧(hui)好(hao)學,有(you)其父的(de)風采(cai),他喜(xi)好(hao)文學,崇尚儒雅,因此一時名(ming)士層出不窮,執(zhi)政的(de)大(da)臣大(da)多都(dou)有(you)文采(cai)、學問可取,有(you)能力的(de)官(guan)吏和耿直的(de)大(da)臣都(dou)得到了任用,政治(zhi)清(qing)明,文治(zhi)燦(can)然(ran)。
章宗繼(ji)承大定(ding)盛(sheng)(sheng)世,加強了官(guan)制改革,為(wei)適應形(xing)勢和需要,又(you)設立了許多新的機構。同時,章宗在法制建設方面(mian)取得了很大的成果,對于(yu)鞏固政(zheng)權,安定(ding)社會,發(fa)展經濟(ji)(ji),維護統治階級利(li)益,都(dou)起到了很大的作用。使女真社會封建化最后完成,這是(shi)金(jin)朝最為(wei)繁榮興(xing)盛(sheng)(sheng)的時期,經濟(ji)(ji)發(fa)達,人口增長,府庫充實(shi),天下富庶,史(shi)家(jia)評為(wei)“宇內小康”。
章宗時期是金朝人(ren)(ren)口(kou)數量最多的時期,明(ming)昌六年(nian)(1206年(nian)),契丹(dan),女真漢戶(hu)(hu)為(wei)7223400戶(hu)(hu),48490400人(ren)(ren),比世(shi)宗大定二十七年(nian)(1187年(nian))增加了(le)1623700多戶(hu)(hu),8827000多人(ren)(ren)。泰(tai)和年(nian)間人(ren)(ren)口(kou)最盛,總人(ren)(ren)口(kou)超過(guo)5600萬。
由盛轉衰
章宗在(zai)位后(hou)期,中(zhong)原地區水旱蝗災(zai)頻頻發生,而黃河(he)三(san)次大決堤在(zai)使(shi)河(he)道南移奪淮入海成(cheng)為定局的(de)同時,也使(shi)金朝(chao)經(jing)濟一(yi)蹶(jue)不振。這是因為:一(yi)方(fang)(fang)面,兩岸農(nong)民流離失(shi)所,中(zhong)原農(nong)業遭到嚴重破壞(huai),中(zhong)央財稅大受影響。另一(yi)方(fang)(fang)面,大規模的(de)賑(zhen)災(zai)和河(he)防更令金朝(chao)財政雪上加霜,僅章宗即位那年修復河(he)堤用工四百三(san)十(shi)余萬,每工錢(qian)一(yi)百五(wu)十(shi)文,日支官(guan)錢(qian)五(wu)十(shi)文,米一(yi)升半。
章(zhang)(zhang)宗又寵愛李(li)師兒(后(hou)封(feng)元妃)并信用(yong)李(li)氏外(wai)戚,任用(yong)經(jing)童出身(shen)的胥持國(guo)管理朝(chao)(chao)政。這兩位互(hu)相勾結,營利干政,使(shi)章(zhang)(zhang)宗后(hou)期的政風逐(zhu)漸下滑,而黃河泛(fan)濫與改(gai)道又使(shi)金朝(chao)(chao)國(guo)勢開(kai)始衰退。此時金朝(chao)(chao)軍(jun)事逐(zhu)漸荒廢,北方蒙古(gu)(gu)諸部興(xing)起。章(zhang)(zhang)宗曾派(pai)兵至蒙古(gu)(gu)減丁,并且(qie)誘使(shi)互(hu)相殘殺(sha),但收效不大(da),最(zui)后(hou)由成吉思汗所(suo)統(tong)一。
南(nan)宋(song)(song)權臣韓侂(tuo)胄見金(jin)(jin)(jin)朝(chao)國勢衰退,命吳(wu)璘之孫吳(wu)曦管理蜀(shu)地(di),準備北(bei)(bei)(bei)伐(fa),而金(jin)(jin)(jin)廷也派仆(pu)散揆坐鎮汴(bian)京,抵御宋(song)(song)軍。1206年韓侂(tuo)胄發動開(kai)禧(xi)北(bei)(bei)(bei)伐(fa),宋(song)(song)軍一(yi)度(du)收(shou)復(fu)淮北(bei)(bei)(bei)地(di)區,但是鎮守蜀(shu)地(di)的吳(wu)曦投降金(jin)(jin)(jin)朝(chao)。八月仆(pu)散揆率軍九路(lu)南(nan)下,年底(di)金(jin)(jin)(jin)兵直逼長江,并且圍(wei)攻(gong)襄陽。隔(ge)年吳(wu)曦被殺,四川(chuan)復(fu)歸(gui)南(nan)宋(song)(song),至此雙方有意(yi)議和(he)(he)。韓侂(tuo)胄最后在(zai)金(jin)(jin)(jin)朝(chao)與南(nan)宋(song)(song)的要求(qiu)下被殺,雙方于泰和(he)(he)八年(1208年)議和(he)(he),史稱嘉(jia)定和(he)(he)議,宋(song)(song)尊金(jin)(jin)(jin)為伯,增加(jia)每年歲幣至銀三(san)十萬(wan)(wan)兩、絹(juan)三(san)十萬(wan)(wan)匹及向(xiang)金(jin)(jin)(jin)朝(chao)納(na)“犒軍錢”三(san)百萬(wan)(wan)兩,金(jin)(jin)(jin)朝(chao)始歸(gui)還南(nan)宋(song)(song)失(shi)地(di)。
作為太(tai)平天子,章(zhang)宗(zong)也(ye)奢用漸(jian)廣,完(wan)全(quan)不像金世宗(zong)那(nei)樣(yang)節(jie)儉。他改(gai)造宮殿陳設,每日動(dong)用繡工一千二百,兩年才完(wan)工。官僚機構的(de)完(wan)善和(he)膨脹,使得章(zhang)宗(zong)末年的(de)官員(yuan)數額(e)比世宗(zong)時期激增三倍,這些(xie)成本也(ye)必(bi)須打(da)入國家(jia)財(cai)政(zheng)開(kai)支。再加上剛才所說的(de)賑災、河防和(he)軍費,完(wan)顏璟深感(gan)財(cai)政(zheng)上的(de)窘迫。
為彌補財政虧空,金朝開始濫(lan)發(fa)交鈔(chao)。人民就拒(ju)絕使用這(zhe)種貶值的紙(zhi)幣(bi),私下以(yi)銅錢(qian)交易,即便朝廷以(yi)行(xing)政命令來維持(chi)鈔(chao)法,也無濟于事(shi)。有(you)些(xie)情(qing)況頗能說明交鈔(chao)貶值的嚴(yan)重(zhong)程(cheng)度:完顏璟(jing)在世(shi)時(shi),萬貫交鈔(chao)只能買到一個燒餅;而去世(shi)后二年,有(you)一次為了(le)發(fa)軍(jun)賞,竟動用了(le)八十四輛大車來裝運交鈔(chao)。
抱病去世
泰和八年(1208年)十一月乙(yi)卯日(ri),金章(zhang)宗完顏璟患病,同月丙(bing)辰日(ri)在福安殿(dian)病死,時年四十一歲(sui)。他的六個兒子都在三歲(sui)前夭折。由于他沒有后嗣,所以由其叔父衛(wei)王完顏永濟(ji)繼位(wei)。章(zhang)宗立遺(yi)詔說:“朕尚無子,賈(jia)氏(shi)、范(fan)氏(shi)已經懷孕,即將分娩,如果兩妃中生(sheng)下男(nan)孩,就馬上立為皇帝(di)。”為此(ci),完顏永濟(ji)繼位(wei)后立即清除李(li)、賈(jia)、范(fan)三妃等外戚勢(shi)力(li)。
大安(an)元(yuan)年(1209年)正月,上謚號(hao)憲天光運(yun)仁文義武神(shen)圣英孝皇帝(di),廟號(hao)章宗。同年二月甲申日,葬于(yu)道陵。
為政舉措
政治
完顏璟是女真封建化的最后(hou)完成者,他在這一方面的舉動有三。
其(qi)一,廢除(chu)奴(nu)隸制度。世宗時期(qi),只是局部解(jie)放奴(nu)隸。完(wan)顏璟即位當年(nian),將宮籍(ji)監戶(hu)原系奴(nu)婢(bi)者放為良人(ren),解(jie)放了女(nv)真奴(nu)隸;原寺院僧道控制的契(qi)丹(dan)奴(nu)婢(bi)也悉(xi)放為良。明昌(chang)二年(nian)(1191年(nian)),更定奴(nu)誘良人(ren)法,以法律形式確(que)認廢止(zhi)奴(nu)隸制和禁止(zhi)誘良為奴(nu)的成果。
其二(er),限(xian)制女真特(te)權。完顏璟先后(hou)制定(ding)了(le)有關(guan)猛(meng)安謀(mou)克(ke)的一(yi)系列規(gui)定(ding),例如,鎮(zhen)邊以后(hou)放免(mian)授官格、軍前怠慢罷世(shi)襲(xi)格、斗毆殺人遇赦(she)免(mian)死罷世(shi)襲(xi)格、放老入除(chu)格、承(cheng)襲(xi)程式格等(deng)等(deng),在維護猛(meng)安謀(mou)克(ke)權益的外(wai)表下,通過法制規(gui)定(ding)在實際上削弱或(huo)廢除(chu)猛(meng)安謀(mou)克(ke)女真戶(hu)的特(te)權,并淘汰(tai)了(le)一(yi)批平庸無能的猛(meng)安謀(mou)克(ke),從(cong)而提(ti)高(gao)了(le)猛(meng)安謀(mou)克(ke)的整體素質。
其三,保護封建農(nong)業。明昌三年(1192年),完顏璟規定猛安謀克(ke)只(zhi)能在冬季率屬戶畋獵(lie)(lie)兩次,每出不過十日,此(ci)舉(ju)改變了女真猛安謀克(ke)圈占獵(lie)(lie)地習武的(de)習慣。次年,他下令將行宮禁地和圍獵(lie)(lie)場所(suo)盡(jin)與民耕(geng)種(zhong)。這些措施顯然都是有利于封建農(nong)業經濟發展的(de)。
其四,允許(xu)蕃漢(han)通婚(hun)。明昌二(er)年(nian)(nian)(1191年(nian)(nian)),完顏璟同(tong)意尚書省建議,認(ren)為女真猛安謀克屯田戶與當地漢(han)戶“若令遞相婚(hun)姻,實(shi)國家(jia)長久安寧(ning)之計”。泰和六年(nian)(nian),他下詔準許(xu)屯田軍戶與駐地居民(min)互相通婚(hun)。通過通婚(hun)的(de)紐帶(dai),女真民(min)族加(jia)速了與中原漢(han)族的(de)融合(he)。
經濟
由于金朝(chao)銅少,因而銅錢無法取代紙(zhi)幣(bi)作(zuo)為(wei)主要(yao)流(liu)通(tong)貨(huo)幣(bi)。金章宗(zong)時(shi),紙(zhi)幣(bi)作(zuo)為(wei)永久(jiu)流(liu)通(tong)貨(huo)幣(bi)而被大量(liang)發行,加之(zhi)貨(huo)幣(bi)屢(lv)屢(lv)更改,市民怨恨,金代幣(bi)制開始陷(xian)(xian)入極(ji)度(du)混(hun)亂(luan)(luan)之(zhi)中(zhong)。社會(hui)經濟(ji)陷(xian)(xian)入危(wei)機。為(wei)此(ci)政論(lun)采取了一(yi)(yi)些經濟(ji)上的對(dui)(dui)策,其中(zhong)之(zhi)一(yi)(yi)就是鑄造(zao)銀錠(ding)(ding),使其便于流(liu)通(tong),金章宗(zong)承定二年(nian)(1162年(nian))以前是以錠(ding)(ding)來計量(liang)白銀的,銀錠(ding)(ding)重50兩(liang)(liang),這(zhe)一(yi)(yi)年(nian),開始鑄造(zao)“承安寶貨(huo)”,有1兩(liang)(liang)至10兩(liang)(liang)共5等,從此(ci)成為(wei)法定貨(huo)幣(bi),這(zhe)次貨(huo)幣(bi)的革(ge)命性變革(ge)雖(sui)無法改變金王朝(chao)經濟(ji)極(ji)度(du)混(hun)亂(luan)(luan)的局面,卻(que)對(dui)(dui)后代產生了深(shen)遠的影響。
文化
完顏璟自幼接受女(nv)真(zhen)(zhen)文化和漢(han)文化的(de)(de)良好教(jiao)育。他(ta)被封(feng)為(wei)王時,能(neng)以女(nv)真(zhen)(zhen)語入謝,令(ling)堅(jian)持女(nv)真(zhen)(zhen)傳統的(de)(de)世宗著實感動。但(dan)他(ta)又是金朝諸帝中受漢(han)化最深的(de)(de)君主,女(nv)真(zhen)(zhen)族的(de)(de)漢(han)化也最終(zhong)在章宗朝宣告完成。在這一方(fang)面(mian),他(ta)起了多方(fang)面(mian)的(de)(de)作用。
其一,尊崇孔(kong)(kong)子。他即位次(ci)年,就修(xiu)(xiu)繕曲(qu)阜孔(kong)(kong)子廟學、碧瓦廊廡,雕龍石柱,極盡壯觀(guan);還下詔全國(guo)州縣(xian)各(ge)修(xiu)(xiu)孔(kong)(kong)廟,避孔(kong)(kong)子名諱(hui)。孔(kong)(kong)子在金朝所受(shou)尊崇已與宋朝相同。
其二,完善科(ke)舉(ju)(ju)。即位當年,完顏(yan)璟(jing)就增設經(jing)童科(ke)。明昌初(chu),完顏(yan)璟(jing)增設制舉(ju)(ju)宏詞科(ke),以待(dai)非常(chang)之士(shi),金朝科(ke)舉(ju)(ju)至此諸科(ke)齊(qi)備。故而史稱:世宗、章宗之世,儒風大變,學校日盛,士(shi)人由科(ke)舉(ju)(ju)而位列宰(zai)相者前后相望。
其三,健全(quan)禮制。世宗時分別命官(guan)員參考唐宋沿革,議(yi)定(ding)禮樂,章宗初修成《金纂修雜(za)錄》四(si)百余卷。明昌六年(1195年),又編(bian)成《大(da)金儀禮》,史稱“大(da)定(ding)、明昌其禮浸備”。與此同時,金朝開始祭祀三皇五帝和(he)禹湯文武,表(biao)明其繼承漢族王統(tong)。
其四,修(xiu)備(bei)法典(dian)。史稱“明昌(chang)之(zhi)世,律義敕條并修(xiu),品(pin)式浸備(bei)”。明昌(chang)年(nian)(nian)間,編(bian)成(cheng)《明昌(chang)律義》,另編(bian)榷(que)貨、邊(bian)部、權宜等(deng)敕條。泰(tai)和元年(nian)(nian)(1201年(nian)(nian)),又修(xiu)成(cheng)《泰(tai)和律》,這是金朝最稱完備(bei)的法典(dian)。
完顏(yan)璟(jing)(jing)在(zai)完備漢(han)(han)制方面所頒(ban)布的(de)措施,是女真(zhen)族漢(han)(han)化的(de)總結,在(zai)金朝女真(zhen)封建化過程中具有積極(ji)意義。完顏(yan)璟(jing)(jing)禁止稱女真(zhen)人(ren)為(wei)“番”,本(ben)人(ren)也宛(wan)然漢(han)(han)家天子。他雅好漢(han)(han)族士人(ren)的(de)書(shu)畫(hua)作品,學得一手宋徽宗的(de)瘦(shou)金體(ti)。他還(huan)設立書(shu)畫(hua)院,命(ming)應奉(feng)翰(han)林文(wen)字、漢(han)(han)人(ren)王庭(ting)筠任都監,為(wei)他鑒定王羲(xi)之、顧(gu)愷之的(de)書(shu)畫(hua)。完顏(yan)璟(jing)(jing)對漢(han)(han)文(wen)詩詞有精深的(de)修(xiu)養,有句云:“三十六宮簾盡卷,東(dong)風無處不揚花”,詩風雖纖弱,卻是有意境的(de)佳句。
軍事
北方(fang)(fang)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)韃靼諸部,與金(jin)(jin)朝(chao)長期保持著臣(chen)屬(shu)關系。但自明(ming)昌(chang)六年(nian)(1195年(nian))至(zhi)承(cheng)(cheng)安三年(nian)(1198年(nian)),不(bu)時侵擾(rao)金(jin)(jin)朝(chao)邊界(jie)。完(wan)顏璟采(cai)取攻防(fang)并(bing)舉的(de)(de)(de)(de)(de)(de)戰略(lve)。一方(fang)(fang)面派遣夾谷清臣(chen)、完(wan)顏襄和完(wan)顏宗浩多次(ci)北伐,給以重創。另一方(fang)(fang)面,由完(wan)顏襄親督(du)軍士民(min)夫,在臨潢(今內(nei)蒙古巴林左旗東(dong)南)至(zhi)泰州(今黑(hei)龍(long)江洮(tao)安東(dong)北)一線,開鑿綿延九百(bai)里的(de)(de)(de)(de)(de)(de)界(jie)濠(hao)。據考古勘測,界(jie)濠(hao)深三至(zhi)四米,寬十(shi)余米,內(nei)側還筑有(you)墻堡,這是一項規模浩大(da)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)防(fang)御(yu)工事(shi)。韃靼諸部的(de)(de)(de)(de)(de)(de)南侵,雖打(da)破了明(ming)昌(chang)承(cheng)(cheng)安之治的(de)(de)(de)(de)(de)(de)寧靜,好在蒙古諸部尚(shang)未統一成為(wei)強悍善戰、無堅不(bu)摧的(de)(de)(de)(de)(de)(de)游牧軍事(shi)帝國(guo),還未對金(jin)(jin)朝(chao)形成真正巨大(da)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)威脅。
完顏璟(jing)對南(nan)鄰宋朝(chao)始終是(shi)一心維護和(he)平局(ju)面的,但南(nan)宋權臣韓(han)侂胄主動挑起戰端,發動開(kai)禧北(bei)伐(fa),金朝(chao)反擊,在(zai)全(quan)線獲(huo)勝的有利(li)形勢下,迫使(shi)南(nan)宋訂立了嘉定和(he)議。南(nan)北(bei)兩線的戰爭(zheng),雖然都以(yi)金朝(chao)占上風而告終,但大量的軍費(fei)卻使(shi)金朝(chao)財政入不敷出(chu)。
歷史評價
《金史(shi)》:章(zhang)宗(zong)在(zai)位二十(shi)年,承世宗(zong)治(zhi)平日久(jiu),宇內小康,乃(nai)正(zheng)禮樂,修刑(xing)法(fa),定官制,典章(zhang)文物粲然成一(yi)代治(zhi)規。又數(shu)問群臣漢(han)宣(xuan)綜核名實、唐(tang)代考(kao)課之(zhi)法(fa),蓋(gai)欲(yu)跨遼、宋而(er)比跡(ji)于(yu)漢(han)、唐(tang),亦(yi)可(ke)謂有(you)志于(yu)治(zhi)者矣!然婢寵擅(shan)朝(chao),冢嗣未立(li),疏忌(ji)宗(zong)室而(er)傳授非人(ren)。向之(zhi)所(suo)謂維持(chi)鞏固于(yu)久(jiu)遠者,徒(tu)為文具,而(er)不得為后世子孫一(yi)日之(zhi)用,金源氏從此衰矣!昔(xi)揚雄氏有(you)云:“秦之(zhi)有(you)司(si)負秦之(zhi)法(fa)度,秦之(zhi)法(fa)度負圣人(ren)之(zhi)法(fa)度。”蓋(gai)有(you)以(yi)夫。
宇文(wen)(wen)懋昭(zhao):章宗(zong)性好(hao)儒(ru)術,即位數年后,興建太學,儒(ru)風盛行。學士(shi)院選五(wu)六人充院官,談經論(lun)道(dao),吟哦自適。群臣中有詩文(wen)(wen)稍工者(zhe),必籍姓名(ming),擢居要地,庶幾文(wen)(wen)物彬(bin)彬(bin)矣。
趙秉文:大定明(ming)昌(chang)間朝廷清明(ming),天下無事(shi)。
劉(liu)祁:章宗(zong)聰(cong)慧,有父風,屬文(wen)(wen)為(wei)學(xue)(xue),崇(chong)尚儒(ru)雅,故(gu)一時名士(shi)輩出。大(da)(da)臣(chen)執政,多有文(wen)(wen)采學(xue)(xue)問可(ke)取,能吏直(zhi)臣(chen)皆得顯(xian)用,政令修舉,文(wen)(wen)治(zhi)爛然,金(jin)朝之(zhi)(zhi)盛極矣(yi)。然學(xue)(xue)文(wen)(wen)止于(yu)詞章,不知(zhi)講明經(jing)術為(wei)保(bao)國保(bao)民之(zhi)(zhi)道,以圖基祚(zuo)久長。又頗(po)好浮(fu)侈(chi),崇(chong)建宮闕,外戚小人多預政,且無(wu)志(zhi)圣賢高躅,陰(yin)尚夷風;大(da)(da)臣(chen)惟知(zhi)奉承,不敢逆其所好,故(gu)上下皆無(wu)維持長世之(zhi)(zhi)策,安(an)樂(le)一時,此所以啟大(da)(da)安(an)、貞(zhen)討弱也。
陶宗(zong)(zong)儀(yi):帝(di)王知音(yin)者五人,唐玄宗(zong)(zong)、后唐莊宗(zong)(zong)、南唐后主、宋(song)徽宗(zong)(zong)、金(jin)章宗(zong)(zong) 。
乾(qian)隆帝:①乃(nai)祖嘉(jia)習(xi)國語,為孫宜守(shou)舊(jiu)物。服(fu)御(yu)漸(jian)染華風,疏忌(ji)那(nei)聞吁咈。付托卻喜柔弱,馴致金源道詘(chu)。惜哉大定規模,直使章宗(zong)衰(shuai)(shuai)訖。 ②章宗(zong)即位以后(hou),未(wei)嘗不(bu)知治體,然偏以典章文物為急,而(er)詰戎肆(si)武之(zhi)(zhi)道棄之(zhi)(zhi)如遺,遂盡(jin)變祖舊(jiu)風,國勢(shi)日就孱(chan)弱。又因無子疏忌(ji)宗(zong)室,以衛紹王(wang)柔弱毀智(zhi)能故□之(zhi)(zhi),遽(ju)而(er)傳住,不(bu)復(fu)為宗(zong)社(she)計。漸(jian)至淪胥,金源之(zhi)(zhi)業(ye)蓋(gai)衰(shuai)(shuai)于章宗(zong)矣。
畢沅:時金有國七十年(nian),禮樂政刑,因遼、宋舊制,雜亂無(wu)貫,金主欲(yu)更(geng)定修正(zheng),為一(yi)代法,其儀(yi)式條約,多守貞裁定,故明昌之治,號稱清明。
吳(wu)梅(mei):章宗穎(ying)悟,亦多題詠。聚骨扇詞,一時絕唱……雖(sui)為賦(fu)物,而雅煉不(bu)茍(gou),自來宸翰,率多俚鄙,似此(ci)寡矣(yi)。
外山軍治(zhi):若論中國(guo)式(shi)的教養,章(zhang)宗在金朝(chao)歷代皇帝(di)中堪稱(cheng)首屈一(yi)指,甚至與漢天子相(xiang)比也毫不(bu)遜色。
文學成就編輯
完顏(yan)璟是(shi)金朝最高統治者(zhe)中漢(han)化最深的(de),是(shi)金朝一代文(wen)人雅士型的(de)皇帝。甚至元人燕南芝庵(an)將其與歷史上的(de)唐(tang)玄宗(zong)、后唐(tang)莊宗(zong)、南唐(tang)后主、宋徽宗(zong)并成為“帝王知(zhi)音者(zhe)五人”,足見(jian)其漢(han)化程度之深。
完顏璟喜書法、精繪畫,知音律,善屬(shu)文,詩詞(ci)多(duo)有可稱者,《歸潛志(zhi)》卷一即(ji)稱贊其(qi)《宮(gong)中》絕句(ju)“五云(yun)金碧(bi)拱朝霞,樓(lou)閣崢嶸帝子(zi)家。三十六宮(gong)簾盡(jin)卷,東風無處不揚花”,謂“真帝王(wang)詩也”。清人徐釚《詞(ci)苑叢談》卷三甚至認為章宗“南唐李氏父子(zi)之流也”。
完(wan)顏璟(jing)偏好宋(song)徽(hui)宗的(de)瘦金體(ti),書(shu)法專學徽(hui)宗,筆跡酷似,以致(zhi)后(hou)人(ren)難分(fen)彼(bi)此。現(xian)藏(zang)大英(ying)博物館的(de)顧愷之《女史箴圖(tu)》古摹本,圖(tu)卷(juan)左端書(shu)有(you)《女史箴》一則,明清(qing)以來諸畫譜均(jun)認定為徽(hui)宗手書(shu),后(hou)來經過外(wai)山(shan)軍治氏(shi)仔(zi)細辨識,才確(que)認它(ta)出自(zi)完(wan)顏璟(jing)之手(文中“恭”字缺筆,外(wai)山(shan)氏(shi)認為系避章(zhang)宗父(fu)允(yun)恭之諱)。