人物生平
少年英雄
孫氏世代在(zai)吳地(di)作官。家在(zai)富春,祖墳在(zai)城東。史載孫堅(jian)出生(sheng)前,孫氏祖墳數有(you)光怪。五色云氣(qi),上連于天(tian),蔓延數里遠近。附近的人都(dou)去觀望。父老們都(dou)說(shuo):“這不(bu)是(shi)(shi)一般景象,孫家恐怕要強盛起來了。”孫堅(jian)的母(mu)親懷著孫堅(jian)時,曾(ceng)夢見(jian)腸子從腹中拖出,環繞吳地(di)閶門。醒來后(hou)很害(hai)怕,對鄰居的老太(tai)太(tai)訴說(shuo)。老太(tai)太(tai)說(shuo):“說(shuo)不(bu)定還是(shi)(shi)吉兆呢!”等到孫堅(jian)出生(sheng)。
孫堅(jian)年(nian)(nian)少時為縣吏(li),性闊(kuo)達,好(hao)奇(qi)節(jie)。他十(shi)七(qi)歲那年(nian)(nian),隨其父(fu)一(yi)起(qi)乘船去錢塘,途中,正碰(peng)上海盜胡玉等(deng)人(ren)(ren)搶(qiang)掠商人(ren)(ren)財(cai)物,在岸上分贓。商旅行人(ren)(ren),一(yi)見此情此景,都嚇得(de)止步不前,過往船只(zhi),也不敢向前行駛。孫堅(jian)見狀,對父(fu)親說(shuo):“這些強盜可(ke)以捉拿住,請(qing)讓(rang)我(wo)去干(gan)。”他的(de)父(fu)親說(shuo):“這種事不是你能干(gan)得(de)了的(de)。”
孫(sun)(sun)(sun)堅(jian)提刀(dao),大(da)步奔向(xiang)岸邊,一面走,一面用手(shou)向(xiang)東向(xiang)西指揮著,好像正(zheng)分(fen)派部署人眾對海(hai)盜進行包抄圍捕(bu)似的(de)。海(hai)盜們(men)遠遠望見這(zhe)情形,錯(cuo)認為(wei)官(guan)兵來(lai)緝捕(bu)他(ta)(ta)們(men),驚慌(huang)失(shi)措,扔掉財貨,四(si)散奔逃。孫(sun)(sun)(sun)堅(jian)不肯罷休,追殺一海(hai)盜而(er)回(hui),其父親大(da)驚。孫(sun)(sun)(sun)堅(jian)卻因此聲名大(da)振,郡府里召(zhao)他(ta)(ta)代理校(xiao)尉之職。?時會稽(ji)郡人許(xu)昌在句(ju)章興兵作亂,自稱陽明皇帝,與其子許(xu)韶(shao)一起四(si)處煽動諸縣(xian),聚集起同伙(huo)數(shu)以(yi)萬計。孫(sun)(sun)(sun)堅(jian)以(yi)郡司馬的(de)身份召(zhao)募精良勇敢的(de)壯士千余人。會同州(zhou)郡官(guan)兵,協(xie)力(li)討伐,擊潰(kui)了這(zhe)股勢(shi)力(li)。這(zhe)一年(nian)(nian),正(zheng)是熹平元年(nian)(nian)(172年(nian)(nian))。刺史臧旻向(xiang)朝廷呈報了孫(sun)(sun)(sun)堅(jian)的(de)功勞(lao),于是,孫(sun)(sun)(sun)堅(jian)被任(ren)命(ming)為(wei)鹽瀆縣(xian)丞,數(shu)年(nian)(nian)后,又相繼改(gai)任(ren)盱眙縣(xian)丞和下邳縣(xian)丞。
孫(sun)堅歷任三縣縣丞(cheng),所(suo)到(dao)之處,甚(shen)有(you)聲望,官(guan)吏百姓也親近順(shun)服。同他往來的人,常(chang)(chang)常(chang)(chang)達到(dao)數目。這里有(you)鄉(xiang)里耆舊名人,也有(you)任俠(xia)好事的少年。孫(sun)堅對他們,像對待子(zi)弟(di)親友一樣(yang)。接待撫養,盡(jin)心盡(jin)力。
征伐建功
中平元(yuan)年(nian)(nian)(184年(nian)(nian)),黃巾(jin)首領張角(jiao)在(zai)魏郡(jun)(jun)起(qi)事(shi)(參見黃巾(jin)農(nong)民(min)起(qi)義(yi))。由(you)于這次起(qi)義(yi)八(ba)州(zhou)并發,所以(yi)來勢迅(xun)猛,起(qi)義(yi)火焰(yan)很快(kuai)燃(ran)遍了整(zheng)個中原地(di)區。百姓(xing)風起(qi)響(xiang)應。起(qi)義(yi)軍所到之處,焚燒郡(jun)(jun)縣官(guan)府,處死地(di)方官(guan)員(yuan)。官(guan)吏豪強抱頭鼠竄,劉氏江(jiang)山(shan)搖(yao)(yao)搖(yao)(yao)欲(yu)墜。在(zai)三十六方一旦(dan)俱發的(de)起(qi)義(yi)聲威(wei)面前,東漢統治者惶恐不安。他們調(diao)動一切力量(liang),對(dui)起(qi)義(yi)軍進行鎮壓。車騎將軍皇甫嵩、中郎將朱儁奉調(diao)圍(wei)剿威(wei)脅洛陽(yang)的(de)黃巾(jin)軍波才部(bu)。朱儁奏請孫堅(jian)擔任佐軍司(si)馬。孫堅(jian)把他的(de)家眷都留在(zai)九江(jiang)郡(jun)(jun)壽春縣,在(zai)淮、泗一帶(dai)招(zhao)募(mu)了一些士(shi)兵,加上(shang)跟隨(sui)他在(zai)下邳縣當差的(de)同鄉少年(nian)(nian),共(gong)得精兵一千(qian)人(ren)。此(ci)后,孫堅(jian)便率領這一千(qian)多士(shi)兵,隨(sui)朱儁南征北戰。
孫堅作戰(zhan)悍猛,常(chang)置(zhi)生(sheng)死于度外。一次,他(ta)乘勝(sheng)追敵,單騎深入(ru),失利,受傷(shang)墮馬,臥于草(cao)中(zhong)。當時,軍眾分(fen)散,不知他(ta)在什么地方。虧得他(ta)所(suo)乘戰(zhan)馬跑回(hui)軍營,咆哮嘶(si)鳴。將士們隨(sui)馬找去(qu),才在草(cao)中(zhong)發現了孫堅。孫堅回(hui)營養了十幾天,傷(shang)勢略好,又奔赴(fu)疆場。
汝潁的(de)(de)黃巾軍(jun),處于(yu)困境(jing),無路可走,固(gu)守(shou)宛城。孫堅領兵(bing)進(jin)攻,他獨當一面,親(qin)冒矢石,率先(xian)登(deng)上城墻(qiang)。他的(de)(de)部(bu)眾受此鼓勵(li),紛(fen)紛(fen)緊隨其(qi)后(hou),于(yu)是,攻下了宛城。朱儁把(ba)孫堅的(de)(de)事(shi)跡全部(bu)呈報給朝(chao)廷(ting),朝(chao)廷(ting)任命(ming)孫堅為別(bie)部(bu)司馬。
邊章、韓遂在涼(liang)州制造騷亂,中郎將董卓前往抵御討伐,未見成(cheng)效。中平三年(186年),朝(chao)廷派司空張溫代理車騎(qi)將軍(jun),西討邊章等亂兵。張溫奏請孫堅參軍(jun)事。
張(zhang)(zhang)溫(wen)(wen)(wen)率部(bu)駐扎長安,用詔(zhao)書召(zhao)見董(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)(zhuo),董(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)(zhuo)拖(tuo)延(yan)時(shi)(shi)(shi)間(jian),過(guo)了好半(ban)天(tian)才來(lai)。張(zhang)(zhang)溫(wen)(wen)(wen)責備他(ta)(ta),他(ta)(ta)應(ying)對時(shi)(shi)(shi),出言不(bu)(bu)(bu)遜(xun)。當(dang)時(shi)(shi)(shi),孫堅正好在(zai)座,見此情(qing)形,便(bian)走到張(zhang)(zhang)溫(wen)(wen)(wen)旁邊(bian),跟張(zhang)(zhang)溫(wen)(wen)(wen)耳語說(shuo):“董(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)(zhuo)不(bu)(bu)(bu)害怕自(zi)(zi)己有(you)罪(zui)(zui)反而出言狂妄,應(ying)當(dang)以不(bu)(bu)(bu)按(an)時(shi)(shi)(shi)應(ying)召(zhao)前(qian)來(lai)之罪(zui)(zui),按(an)軍法(fa)殺(sha)掉(diao)他(ta)(ta)。”張(zhang)(zhang)溫(wen)(wen)(wen)說(shuo):“董(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)(zhuo)一向在(zai)隴、蜀一帶(dai)享有(you)威(wei)名,現在(zai)殺(sha)掉(diao)他(ta)(ta),西(xi)進討伐沒有(you)依(yi)靠(kao)了。”孫堅說(shuo):“您(nin)親領皇家軍隊,威(wei)震天(tian)下(xia),還(huan)依(yi)賴(lai)什么董(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)(zhuo)?看董(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)(zhuo)今天(tian)的(de)談(tan)話,并不(bu)(bu)(bu)想聽(ting)您(nin)的(de),輕上無禮,是(shi)第(di)一條罪(zui)(zui)狀。邊(bian)章(zhang)、韓遂胡作非為(wei)已一年(nian)多,應(ying)當(dang)及時(shi)(shi)(shi)進討,而董(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)(zhuo)反說(shuo)不(bu)(bu)(bu)可,沮喪(sang)軍心,疑惑將(jiang)士(shi),是(shi)第(di)二條罪(zui)(zui)狀。董(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)(zhuo)接(jie)受重任而毫無戰功,召(zhao)其前(qian)來(lai)又滯(zhi)緩(huan)不(bu)(bu)(bu)前(qian),反倒狂妄自(zi)(zi)傲(ao),是(shi)第(di)三條罪(zui)(zui)狀。古代(dai)名將(jiang),帶(dai)兵(bing)臨(lin)陣,無不(bu)(bu)(bu)果斷地斬處(chu)違犯軍紀者,來(lai)顯(xian)揚(yang)威(wei)嚴(yan),故此有(you)了穰苴(ju)斬莊賈、魏絳殺(sha)楊干的(de)事。現在(zai)您(nin)對董(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)(zhuo)留情(qing),不(bu)(bu)(bu)立即斬殺(sha),如此必(bi)然(ran)使(shi)軍威(wei)受到損虧。”張(zhang)(zhang)溫(wen)(wen)(wen)不(bu)(bu)(bu)忍(ren)心執行軍法(fa),于是(shi)就說(shuo):“你暫時(shi)(shi)(shi)先回(hui)營,免得董(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)(zhuo)會懷(huai)疑你。”
十一月(yue),張(zhang)溫破北宮伯玉(yu)于美陽,因遣(qian)蕩(dang)寇將軍(jun)周慎追擊之,圍榆中;又遣(qian)中郎將董卓討先零羌。慎、卓并不克。而且周慎幾乎全軍(jun)覆沒(mei),唯董卓以全軍(jun)還。但好多人(ren)聽(ting)說孫(sun)堅指陳董卓三條(tiao)罪狀(zhuang),勸(quan)張(zhang)溫誅殺他(ta),都(dou)為(wei)(wei)之嘆息。于是,朝廷拜孫(sun)堅為(wei)(wei)議郎。
中(zhong)平四(si)年(187年),長(chang)沙(sha)人區(qu)星反(fan)叛(pan),自稱將軍,聚眾(zhong)一萬多人,攻圍(wei)城邑。朝廷任(ren)命(ming)孫堅為長(chang)沙(sha)太守,前往剿(jiao)滅。孫堅到郡,檢選循吏,使之治民,并且明白交(jiao)代:“你們只管好(hao)(hao)好(hao)(hao)對(dui)待善(shan)良(liang)百姓,好(hao)(hao)好(hao)(hao)處理官曹文(wen)書,按規矩辦事(shi)。至于郡中(zhong)盜賊,交(jiao)我負責好(hao)(hao)了!”他說到做到,立即率領將士,謀劃(hua)方(fang)略,僅一個月(yue)的工夫(fu),就(jiu)打敗了區(qu)星,郡中(zhong)震服。
當(dang)時,周朝(chao)、郭石等人也在零陵、桂(gui)陽(yang)一帶起義,與區星遙(yao)相呼應。孫堅就越(yue)過(guo)郡(jun)界,前往征討。這(zhe)樣(yang)一來,三個郡(jun)都得到了平定,秩序井然。
據《吳錄》記載,廬江太(tai)守陸康的侄兒當時任宜春縣(xian)令,被敵(di)兵(bing)所攻,派人向(xiang)孫堅(jian)求(qiu)救。主簿勸孫堅(jian)不要越界征討。孫堅(jian)回答:“太(tai)守我沒(mei)有什么文德,只以(yi)征伐為(wei)(wei)(wei)功。越界征討,是為(wei)(wei)(wei)保(bao)全郡國(guo)。倘(tang)若以(yi)此獲罪(zui),我無愧于(yu)天(tian)下(xia)!”于(yu)是,整頓(dun)部伍,起(qi)兵(bing)馳援,敵(di)人聽(ting)說孫堅(jian)要來,聞風逃遁(dun)。漢衛(wei)朝檢錄孫堅(jian)前后戰(zhan)功,封他為(wei)(wei)(wei)烏程侯。
揮師討董
中(zhong)平六年(nian)(189年(nian)),漢靈帝駕(jia)崩(beng),大(da)將軍何進與十(shi)常(chang)侍爭權同歸于盡(jin),董卓廢(fei)少帝劉辯,改立陳留(liu)王劉協為帝,掌握朝(chao)中(zhong)大(da)權,在京(jing)城橫行跋扈,恣(zi)意妄為。孫堅聞知(zhi),拊(fu)膺長嘆:“如果當(dang)年(nian)張(zhang)溫聽了我(wo)的話,朝(chao)廷哪會有(you)這場浩劫!”
天下諸多州(zhou)郡,紛(fen)紛(fen)興兵付(fu)伐董卓。孫(sun)堅也(ye)參與其事。孫(sun)堅起兵不久,便做(zuo)了兩件大事。兵到荊(jing)州(zhou),逼(bi)死了荊(jing)州(zhou)刺史王睿;兵到南(nan)陽(yang),殺掉了南(nan)陽(yang)太守(shou)張(zhang)咨。
王(wang)(wang)睿曾和(he)孫(sun)堅一起(qi)平定零陵、桂陽(yang)。因為孫(sun)堅是武官,所以(yi),他在言談中(zhong),常(chang)常(chang)流露(lu)輕蔑之意。對此,孫(sun)堅早就心(xin)存不滿(man)。王(wang)(wang)睿又與武陵太守曹寅(yin)合不來。這(zhe)次舉(ju)兵討伐董卓,王(wang)(wang)睿宣稱(cheng)要先殺(sha)曹寅(yin)。曹寅(yin)害怕被(bei)殺(sha),便假冒案行使者光祿大夫溫毅的檄文,下(xia)達給(gei)孫(sun)堅,檄文中(zhong)數(shu)說王(wang)(wang)睿的罪過,命令孫(sun)堅將他處(chu)死。孫(sun)堅領(ling)受檄文,立即起(qi)兵前往(wang)。
王(wang)睿聞知有(you)軍(jun)隊到來,登(deng)樓(lou)觀望,并派(pai)人詢問這些兵(bing)來此的意圖。孫(sun)堅的前部回答:“我(wo)們(men)長久奔波(bo)在外(wai)。勞苦(ku)不(bu)堪,所得的賞賜,還不(bu)夠做(zuo)(zuo)衣(yi)服呢!這次來,不(bu)過是想請您開恩(en),再賞些財物。”王(wang)睿信以為真,說道(dao):“這有(you)何難,我(wo)做(zuo)(zuo)刺(ci)史的,難道(dao)還去吝嗇(se)嗎?”當下傳(chuan)令打開庫藏,讓(rang)兵(bing)士們(men)自己進(jin)去,看還有(you)什么東西(xi)可資(zi)用度。
等到(dao)(dao)來兵(bing)涌到(dao)(dao)樓下,王睿才發現了孫(sun)堅(jian),大驚,忙(mang)問:“士兵(bing)們自(zi)來請求賞(shang)賜,孫(sun)府君怎么(me)也(ye)在(zai)這里?”孫(sun)堅(jian)回(hui)答(da):“奉案行使者檄(xi)文,特來取你(ni)的首(shou)級。”王睿又問:“我(wo)犯了什么(me)罪(zui)?”孫(sun)堅(jian)回(hui)答(da):“在(zai)下我(wo)也(ye)不知道!”王睿走(zou)投無路,刮(gua)金飲(yin)之(zhi)而死。
孫(sun)(sun)堅(jian)(jian)(jian)逼(bi)殺王睿之后(hou),引軍到達南陽(yang)。下(xia)公文給(gei)南陽(yang)太守張(zhang)咨,請(qing)他供應軍糧。當時孫(sun)(sun)堅(jian)(jian)(jian)部(bu)下(xia)已有數萬人(ren),袁(yuan)術也(ye)已上表,奏(zou)請(qing)以孫(sun)(sun)堅(jian)(jian)(jian)為假中郎(lang)將(jiang)。張(zhang)咨問手下(xia)人(ren)應該如何對待。手下(xia)人(ren)說:“孫(sun)(sun)堅(jian)(jian)(jian)不過(guo)是(shi)鄰郡的一個(ge)太守,他無權調發我們的糧餉。”張(zhang)咨認為言(yan)之有理(li),于是(shi),對孫(sun)(sun)堅(jian)(jian)(jian)不加(jia)理(li)睬(cai)。
孫(sun)堅以牛酒為(wei)禮物去拜訪張咨(zi)(zi),張咨(zi)(zi)第二(er)天只(zhi)好也來(lai)答謝。孫(sun)堅設(she)宴款待,酒酣,孫(sun)堅的(de)(de)主(zhu)簿進來(lai)稟報:“前(qian)有文(wen)書傳給南(nan)陽(yang)太守(shou)(shou),但至今道路尚未修整,軍(jun)(jun)用(yong)錢糧(liang)尚未備足,請(qing)將他逮捕交付主(zhu)簿問個明白。”張咨(zi)(zi)見(jian)勢頭不好,想(xiang)要離去。但四周已布滿士兵,根本無路可走。一會(hui)兒工夫,主(zhu)簿又進來(lai)向孫(sun)堅請(qing)示:“南(nan)陽(yang)太守(shou)(shou)稽停義兵,使賊不時(shi)討(tao),請(qing)收出案軍(jun)(jun)法從(cong)事”。說著,便令部(bu)下將張咨(zi)(zi)推出軍(jun)(jun)門(men)斬首。南(nan)陽(yang)郡府官(guan)員大為(wei)震驚,從(cong)此,孫(sun)堅的(de)(de)部(bu)隊想(xiang)要什么(me)(me),就有什么(me)(me)。
所向披靡
孫堅(jian)率兵前進(jin),到(dao)達魯陽(yang),與袁術(shu)相見(jian)。袁術(shu)于是和(he)孫堅(jian)聯手,又表奏他(ta)為破虜將軍,兼領豫州刺史,于是,孫堅(jian)就在魯陽(yang)(今(jin)河南魯山(shan))休整部隊,厲兵秣(mo)馬,準(zhun)備進(jin)軍討伐董卓。
初平元(yuan)年(190年)冬(dong)天,在魯(lu)陽稍事(shi)休整,孫(sun)堅便想(xiang)進(jin)軍(jun)討伐董(dong)卓。出(chu)發前,他派長史公(gong)仇稱(cheng)帶兵去催促軍(jun)糧(liang),為此,他在魯(lu)陽城東門外(wai)集合官屬(shu),設帳(zhang)飲(yin)酒,給(gei)公(gong)仇稱(cheng)送(song)行(xing)。董(dong)卓聽說孫(sun)堅要起兵,派東郡(jun)太守胡(hu)軫(zhen)引(yin)兵赴魯(lu)陽迎戰。孫(sun)堅正和部(bu)屬(shu)飲(yin)酒談笑,胡(hu)軫(zhen)的(de)先遣(qian)騎(qi)兵突然襲(xi)來。
孫(sun)(sun)堅(jian)命(ming)令部隊整頓(dun)陣容,不(bu)(bu)得妄動,自己(ji)則飲酒(jiu)談笑自若。敵人的騎兵(bing)越來越多,孫(sun)(sun)堅(jian)這(zhe)才(cai)慢提起身離(li)(li)開(kai)席位,引導將士們有(you)條不(bu)(bu)紊地進(jin)入城內。孫(sun)(sun)堅(jian)對部將們說:“向堅(jian)所以不(bu)(bu)即起者,恐兵(bing)相蹈(dao)藉,諸(zhu)君不(bu)(bu)得入耳。”胡軫見孫(sun)(sun)堅(jian)兵(bing)馬(ma)整齊、紀律(lv)嚴明,斗志旺盛,不(bu)(bu)敢攻(gong)城,撤(che)兵(bing)離(li)(li)去(qu)(參見魯(lu)陽之戰)。孫(sun)(sun)堅(jian)遂不(bu)(bu)戰而(er)屈(qu)人之兵(bing),顯示了其善(shan)于用兵(bing)的膽略和才(cai)能。
初平二年(191年)二月,孫(sun)(sun)堅(jian)率豫州軍(jun)向梁東(今河(he)南省臨(lin)汝縣(xian)東)進(jin)(jin)發(fa)(fa),輾轉攻(gong)打洛陽。不料被徐榮包圍(wei)(wei),豫州兵(bing)(bing)(bing)全軍(jun)潰敗,孫(sun)(sun)堅(jian)和十幾(ji)個(ge)騎兵(bing)(bing)(bing)突圍(wei)(wei)逃出(chu)。孫(sun)(sun)堅(jian)平日常戴一頂(ding)赤(chi)廚幘(ze)(ze)(頭(tou)巾),梁東突圍(wei)(wei)時(shi),由于形勢緊張,情狀狼(lang)狽,只好脫下(xia)此(ci)幘(ze)(ze),讓親信部將祖(zu)茂戴上,吸(xi)引敵(di)人(ren)(ren)(ren)。董卓騎兵(bing)(bing)(bing)以為戴赤(chi)罽(ji)幘(ze)(ze)的是孫(sun)(sun)堅(jian),紛紛前來(lai)(lai)追逐。孫(sun)(sun)堅(jian)這才有(you)機(ji)會(hui)從(cong)小(xiao)道逃出(chu)重圍(wei)(wei)。祖(zu)茂被追兵(bing)(bing)(bing)搞得狼(lang)狽不堪,幾(ji)乎(hu)無路(lu)可走。后來(lai)(lai),他(ta)心生一計(ji),跳下(xia)馬來(lai)(lai),把赤(chi)罽(ji)幘(ze)(ze)蒙(meng)在(zai)墳(fen)墓前的一根燒(shao)柱(zhu)上,自己則伏在(zai)草叢(cong)中(zhong)不動。董卓的騎兵(bing)(bing)(bing)遠遠見(jian)到(dao)赤(chi)罽(ji)幘(ze)(ze),以為孫(sun)(sun)堅(jian)在(zai)此(ci),便將這地方層層包圍(wei)(wei)起來(lai)(lai),走到(dao)跟(gen)前,發(fa)(fa)現哪有(you)什么孫(sun)(sun)堅(jian),只是個(ge)燒(shao)柱(zhu)而已。這才撤兵(bing)(bing)(bing)離去。孫(sun)(sun)堅(jian)遭此(ci)大(da)(da)敗,幾(ji)乎(hu)喪生,但并未灰其心志。他(ta)一路(lu)收(shou)集散兵(bing)(bing)(bing),進(jin)(jin)占太谷陽人(ren)(ren)(ren)(今臨(lin)縣(xian)西(xi)),嚴加戒(jie)備,準備伺(si)機(ji)再(zai)戰(zhan),以雪(xue)恥(chi)辱(ru)。董卓聽說孫(sun)(sun)堅(jian)進(jin)(jin)占陽人(ren)(ren)(ren),立(li)即派胡軫(zhen)為大(da)(da)都(dou)護、呂布為騎督,帶五千人(ren)(ren)(ren)馬,前往迎擊。胡軫(zhen)性急,出(chu)兵(bing)(bing)(bing)時(shi)預先揚(yang)言:“這次去,要當(dang)斬一青(qing)綬,部隊才會(hui)整(zheng)齊(qi)紀律。”諸將聽他(ta)這樣(yang)說話,心中(zhong)頗為不快。
胡軫的部隊(dui)行到(dao)廣(guang)城(cheng)(cheng),離陽(yang)人(ren)城(cheng)(cheng)還(huan)有幾十(shi)里。天(tian)已經很(hen)晚了(le),士馬勞累,應(ying)當駐軍休息,而(er)董卓預先(xian)制定的作(zuo)戰(zhan)計劃,也要求(qiu)在廣(guang)成住(zhu)宿,秣馬厲兵,養精蓄銳,然后再乘夜進兵,天(tian)明時分攻城(cheng)(cheng)。但(dan)諸將都(dou)嫌忌胡軫,想(xiang)(xiang)敗壞他的大事,不想(xiang)(xiang)讓(rang)他成功。于是(shi),呂布等人(ren)便說:“陽(yang)人(ren)城(cheng)(cheng)中敵兵已經逃跑,應(ying)該快(kuai)點去追趕,尋求(qiu)戰(zhan)機。否則(ze),就(jiu)沒有機會了(le)。”胡軫便率軍連夜進發(fa)。
到陽人城下,城中守備十(shi)(shi)分嚴密,偷(tou)襲不(bu)可能成功。這時(shi),軍(jun)(jun)隊饑渴困頓,士(shi)氣低(di)落。加上是在夜間,沒有塹壕工事(shi)防御(yu)。將(jiang)士(shi)們剛剛解甲(jia)休(xiu)息,呂布又令人傳(chuan)布謠言,說孫(sun)堅率城中將(jiang)士(shi)乘夜來襲。軍(jun)(jun)眾黑(hei)夜中,不(bu)明真假,擾亂奔逃,棄盔甲(jia),失(shi)鞍馬,十(shi)(shi)分狼狽(bei)。孫(sun)堅乘勢(shi)出城追擊,胡軫全軍(jun)(jun)潰敗,部(bu)下督華雄也(ye)被(bei)斬殺。
孫(sun)(sun)(sun)堅(jian)(jian)陽人(ren)一(yi)役獲勝,名聲大起(qi),威望更(geng)著。有人(ren)乘機(ji)挑(tiao)(tiao)撥袁(yuan)術(shu),說:“孫(sun)(sun)(sun)堅(jian)(jian)倘若占據洛(luo)陽,發(fa)展勢力,將難以制約。如果任其發(fa)展,豈不(bu)是(shi)除卻一(yi)狼,又增一(yi)虎(hu)嗎?”聽了挑(tiao)(tiao)撥之(zhi)言,袁(yuan)術(shu)真的懷疑起(qi)孫(sun)(sun)(sun)堅(jian)(jian)來,不(bu)給孫(sun)(sun)(sun)堅(jian)(jian)運送軍糧。孫(sun)(sun)(sun)堅(jian)(jian)軍中無糧,焦慮(lv)萬分。當時,孫(sun)(sun)(sun)堅(jian)(jian)駐(zhu)地陽人(ren)距離袁(yuan)術(shu)所居魯(lu)陽一(yi)百(bai)多(duo)里,孫(sun)(sun)(sun)堅(jian)(jian)連(lian)夜乘馬(ma),直奔魯(lu)陽,拜見袁(yuan)術(shu)。
在袁術(shu)帳(zhang)中,孫(sun)堅(jian)心情異(yi)常激動。他在地(di)上畫來(lai)畫去,分析形勢(shi)和各方(fang)面的利害關(guan)系(xi)。并且說:“我(wo)所以如(ru)此獻身(shen)不顧,上為(wei)國家討伐逆賊,下為(wei)將軍(jun)報家門私仇。我(wo)孫(sun)堅(jian)與董(dong)卓并無刻(ke)骨仇恨,而將軍(jun)您(nin)卻聽(ting)信(xin)小人(ren)撥(bo)弄之(zhi)言,居然對我(wo)起懷(huai)疑(yi)!”袁術(shu)心中懷(huai)愧,不能自安。孫(sun)堅(jian)接著說:“現在大功即將告成,然而軍(jun)糧(liang)卻供應不上。這形勢(shi),跟吳(wu)起灑淚西河(he),樂(le)毅功敗(bai)垂成,完全(quan)一(yi)樣(yang)!請將軍(jun)明察(cha)、深思(si),早做(zuo)決斷!”袁術(shu)馬上下令給(gei)孫(sun)堅(jian)調(diao)撥(bo)軍(jun)糧(liang),孫(sun)堅(jian)立即回營。
兵威進洛
董(dong)(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)懼怕孫堅的(de)勇武威猛,派部將李傕(jue)前往勸說,想(xiang)與(yu)孫堅結(jie)為婚姻之(zhi)好(hao),并(bing)且讓孫堅開列子弟中(zhong)能任刺史、郡守的(de)名單,答應(ying)保舉任用他(ta)們(men)。在利誘面前,孫堅一(yi)身正氣,他(ta)義正辭嚴(yan)地說:“董(dong)(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)大逆不(bu)道(dao),蕩(dang)覆王室,如今(jin)不(bu)誅其三族,示眾(zhong)全國,我(wo)死(si)也不(bu)瞑目,難道(dao)還要與(yu)他(ta)和(he)親嗎(ma)!”當即下令向大谷進軍。部隊一(yi)直挺進到距(ju)離洛陽九十(shi)里的(de)地方。孫堅拒絕董(dong)(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo),不(bu)僅(jin)表現了他(ta)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)犖不(bu)群的(de)英雄(xiong)氣概,也使得董(dong)(dong)卓(zhuo)(zhuo)(zhuo)大有(you)感觸。
董卓曾(ceng)對長史劉艾(ai)說:“關東的部(bu)(bu)隊(dui)(dui)屢遭失(shi)敗,都怕(pa)(pa)了我(wo)(wo)(wo),只有孫(sun)堅(jian),頗能(neng)用(yong)人,應該告訴將領(ling)們(men)(men),讓(rang)他(ta)(ta)(ta)們(men)(men)有所防范。當(dang)年我(wo)(wo)(wo)和周(zhou)慎(shen)到(dao)金城去征(zheng)討(tao)邊(bian)章、韓遂(sui),我(wo)(wo)(wo)曾(ceng)請示張(zhang)溫,希望率部(bu)(bu)駐(zhu)扎(zha)在(zai)(zai)后,為(wei)周(zhou)慎(shen)作(zuo)后續部(bu)(bu)隊(dui)(dui),以備萬(wan)一(yi)(yi),張(zhang)溫不聽(ting)。我(wo)(wo)(wo)當(dang)時便上書,說明形勢(shi)利(li)弊,并預料周(zhou)慎(shen)一(yi)(yi)定(ding)(ding)不會(hui)成(cheng)功。這些,臺閣中均有記載。事(shi)情還沒有結果(guo)(guo),張(zhang)溫又派我(wo)(wo)(wo)討(tao)伐先(xian)零叛羌。以為(wei)這樣一(yi)(yi)來,西土就可(ke)一(yi)(yi)舉掃平(ping)(ping)了。我(wo)(wo)(wo)明知(zhi)此事(shi)不會(hui)成(cheng)功,但又無法阻止。只好領(ling)兵出發,不過(guo)(guo),我(wo)(wo)(wo)留(liu)了一(yi)(yi)手(shou),讓(rang)別(bie)部(bu)(bu)司(si)(si)馬劉靖率領(ling)四千軍隊(dui)(dui)駐(zhu)扎(zha)在(zai)(zai)安(an)定(ding)(ding),營造聲勢(shi),以為(wei)呼應。所以,當(dang)叛羌要(yao)截斷我(wo)(wo)(wo)的歸路(lu)時,我(wo)(wo)(wo)率軍輕輕一(yi)(yi)擊(ji),他(ta)(ta)(ta)們(men)(men)便讓(rang)開(kai)了道(dao)路(lu),因(yin)為(wei)他(ta)(ta)(ta)們(men)(men)害怕(pa)(pa),因(yin)為(wei)我(wo)(wo)(wo)在(zai)(zai)安(an)定(ding)(ding)地方有軍隊(dui)(dui)策應。叛羌以為(wei)我(wo)(wo)(wo)們(men)(men)在(zai)(zai)安(an)定(ding)(ding)有幾萬(wan)人馬,其(qi)實(shi)不過(guo)(guo)是(shi)劉靖那四千人罷了!孫(sun)堅(jian)當(dang)時跟著周(zhou)慎(shen),也曾(ceng)向周(zhou)慎(shen)獻計(ji)(ji),愿意自己率兵一(yi)(yi)萬(wan),先(xian)到(dao)金城,而讓(rang)周(zhou)慎(shen)引兵二萬(wan)駐(zhu)扎(zha)在(zai)(zai)后,以為(wei)接應。邊(bian)章城中糧食不多,要(yao)到(dao)外面(mian)運糧,他(ta)(ta)(ta)們(men)(men)害怕(pa)(pa)周(zhou)慎(shen)后續大軍,一(yi)(yi)定(ding)(ding)不敢輕易與(yu)孫(sun)堅(jian)交戰,而孫(sun)堅(jian)的兵又足(zu)以斷絕(jue)他(ta)(ta)(ta)們(men)(men)運糧的道(dao)路(lu)。當(dang)時,如果(guo)(guo)采(cai)用(yong)孫(sun)堅(jian)之計(ji)(ji),或許能(neng)夠(gou)平(ping)(ping)定(ding)(ding)涼州,可(ke)惜周(zhou)慎(shen)小(xiao)兒(er),未(wei)用(yong)其(qi)計(ji)(ji)。張(zhang)溫不用(yong)我(wo)(wo)(wo)的計(ji)(ji)謀,周(zhou)慎(shen)又不聽(ting)孫(sun)堅(jian)的建議,結果(guo)(guo)終(zhong)于(yu)失(shi)敗。當(dang)時,孫(sun)堅(jian)小(xiao)小(xiao)一(yi)(yi)個佐軍司(si)(si)馬,見解與(yu)我(wo)(wo)(wo)大致相同,確有過(guo)(guo)人之處,其(qi)才可(ke)用(yong)!”
劉(liu)艾說(shuo):“孫(sun)堅(jian)(jian)雖然時出奇計(ji),但到底(di)不(bu)(bu)如(ru)李傕、郭汜。聽說(shuo)他(ta)在(zai)美(mei)陽亭北(bei),率(lv)領一千多人與敵合戰,差一點(dian)丟了命呢!”董卓說(shuo):“孫(sun)堅(jian)(jian)當時率(lv)領的是烏合之眾,兵不(bu)(bu)如(ru)虜(lu)精,且戰有利(li)鈍,不(bu)(bu)可完(wan)全(quan)以(yi)成敗論。不(bu)(bu)過,這回他(ta)跟從諸(zhu)袁小(xiao)兒,倒真是自尋死路了!”董卓還(huan)說(shuo):“只要殺掉二袁、劉(liu)表、孫(sun)堅(jian)(jian),天(tian)下自然會服從我!”
董卓親(qin)自引(yin)兵(bing)與孫(sun)堅交戰(zhan),結果遭(zao)到孫(sun)堅重創(chuang),他留(liu)下呂布(bu)(bu)掩護(hu),自己轉守澠池(chi)和陜(shan)城。孫(sun)堅揮兵(bing),進攻(gong)洛(luo)陽,與呂布(bu)(bu)接戰(zhan),呂布(bu)(bu)最終不敵而敗(bai)走,孫(sun)堅大(da)軍進入(ru)洛(luo)陽。當(dang)時(shi)洛(luo)陽空(kong)虛,數百(bai)里內沒有(you)煙(yan)火。孫(sun)堅入(ru)城,見此(ci)慘狀(zhuang),無限惆悵,潸然淚下。他命令部隊清掃(sao)漢室宗(zong)廟,用太牢之禮(li)祭祀。
一個偶(ou)然(ran)的機會,孫(sun)(sun)(sun)堅得到了漢(han)王朝的傳國玉璽(xi)。據裴松之《三國志》注(zhu)引《吳書》記載,孫(sun)(sun)(sun)堅當(dang)時(shi)駐(zhu)軍(jun)洛陽(yang)城南,附(fu)近的甄(zhen)官井(jing)上(shang),早晨有五彩(cai)云氣浮動,眾(zhong)軍(jun)驚怪,沒人(ren)(ren)敢去汲(ji)水。孫(sun)(sun)(sun)堅命(ming)人(ren)(ren)下到井(jing)內,打撈出(chu)了傳國玉璽(xi),璽(xi)方圓四寸,上(shang)紐交五龍,缺一角,文字是“受命(ming)于王,既壽永(yong)昌。”人(ren)(ren)們說(shuo),這(zhe)是當(dang)年張(zhang)讓等(deng)作(zuo)亂(luan),劫持天(tian)子出(chu)奔,左(zuo)右分(fen)散,掌璽(xi)人(ren)(ren)投(tou)到井(jing)中的。
孫堅(jian)整飭部隊,分兵(bing)(bing)出新安(an)、澠池間進擊董(dong)卓。為防孫堅(jian)再來進擊,董(dong)卓便留董(dong)越屯兵(bing)(bing)澠池,段(duan)煨屯兵(bing)(bing)華(hua)陰,牛輔屯兵(bing)(bing)安(an)邑,其他將領留守各(ge)縣,制衡山東群雄,自己則退往長安(an)。孫堅(jian)修復被董(dong)卓挖掘的漢室陵(ling)墓,引兵(bing)(bing)回到魯(lu)陽。
將星隕落
當(dang)時,除了(le)孫(sun)堅在(zai)不斷與董卓作戰外,其余的(de)關東(dong)群雄早(zao)已將這事置之腦后,他們為了(le)擴(kuo)大勢力地盤,紛紛兼并割據。袁紹、袁術雖為兄弟,可互(hu)相也(ye)爾(er)虞我詐,勾心斗角。因(yin)袁術不贊(zan)同袁紹擁立(li)新(xin)帝的(de)提議(yi),兄弟兩人因(yin)此(ci)翻臉決裂。當(dang)袁術派孫(sun)堅去攻打(da)董卓未歸之時,袁紹卻改派周昂(一說為周禺)為豫州刺(ci)史,率(lv)兵襲取曾作為孫(sun)堅豫州刺(ci)史治(zhi)所的(de)陽城。
孫堅得此(ci)(ci)消(xiao)息,十分感慨:“我們同舉義兵(bing),目(mu)的(de)是為了挽救江山社稷(ji)。如今逆賊將被(bei)掃滅,內(nei)部卻如此(ci)(ci)爭斗起來,我跟誰戮力(li)同心,回天轉(zhuan)日呢?”說完(wan),仰天長嘆,淚如雨(yu)下。事(shi)到(dao)如此(ci)(ci),孫堅只好揮師攻(gong)打周昂,周昂潰敗遁逃(tao)。
在討(tao)伐董(dong)(dong)卓的(de)(de)關(guan)東群雄中,孫(sun)堅(jian)(jian)軍(jun)(jun)是唯一一支數次與董(dong)(dong)卓軍(jun)(jun)隊(dui)進(jin)行正(zheng)面(mian)交鋒且取(qu)得(de)大(da)勝的(de)(de)軍(jun)(jun)隊(dui),在曹操(cao)兵敗汴水(shui)、袁紹遲疑不(bu)(bu)進(jin)、酸棗(zao)聯(lian)軍(jun)(jun)瓦解、天下(xia)人駐(zhu)足觀望之際(ji),他(ta)的(de)(de)孤(gu)軍(jun)(jun)奮戰卻(que)(que)使(shi)藐視天下(xia)的(de)(de)董(dong)(dong)卓如芒在背、倉皇西竄。他(ta)的(de)(de)英雄氣概,也使(shi)得(de)別的(de)(de)軍(jun)(jun)閥(fa)心生忌恨(hen)。當他(ta)的(de)(de)孤(gu)軍(jun)(jun)殺入京城,分兵函(han)谷,兵戈(ge)西指欲(yu)對董(dong)(dong)卓趕盡殺絕之時,聯(lian)軍(jun)(jun)中的(de)(de)群雄卻(que)(que)各懷鬼(gui)胎,故(gu)意按(an)兵不(bu)(bu)動,天下(xia)之勢已經由一起對抗董(dong)(dong)卓,轉為開(kai)拓群雄自己的(de)(de)領土(tu)。而即使(shi)孫(sun)堅(jian)(jian)再(zai)勇不(bu)(bu)可(ke)擋,也難以(yi)挽回脆弱的(de)(de)、分裂的(de)(de)討(tao)董(dong)(dong)聯(lian)盟。董(dong)(dong)卓討(tao)伐戰在沒有得(de)到決定性勝利的(de)(de)情況下(xia),便(bian)匆匆宣告(gao)結束。
公元191年(nian)(初平二年(nian))四(si)月(yue),袁(yuan)術(shu)派(pai)孫(sun)堅(jian)征討荊州,攻打劉表。劉表派(pai)黃(huang)祖(zu)在(zai)樊城(cheng)、鄧縣之(zhi)間(jian)迎(ying)戰(zhan)(zhan)。孫(sun)堅(jian)擊(ji)(ji)敗(bai)(bai)黃(huang)祖(zu),乘勝追擊(ji)(ji),渡過漢水,包圍襄陽。劉表閉門不戰(zhan)(zhan),派(pai)黃(huang)祖(zu)乘夜出城(cheng)調集兵(bing)(bing)士。黃(huang)祖(zu)帶兵(bing)(bing)歸(gui)來(lai),孫(sun)堅(jian)復與大戰(zhan)(zhan)。黃(huang)祖(zu)敗(bai)(bai)走,逃到峴山之(zhi)中,孫(sun)堅(jian)追擊(ji)(ji)。黃(huang)祖(zu)部將從竹林間(jian)發射暗箭(jian),孫(sun)堅(jian)中箭(jian)身亡(wang),將星就此隕落。
孫(sun)堅戰死,由其侄孫(sun)賁統率孫(sun)堅留下的余(yu)部扶送靈柩,后依附袁(yuan)術(shu)。
歷史評價
陳(chen)壽(shou):“勇摯剛毅(yi),孤微(wei)發跡,導(dao)溫戮卓,山(shan)陵杜塞,有忠壯之烈(lie)。”
董卓:“孫(sun)堅小戇,頗能用人(ren),當語諸(zhu)將,使知忌(ji)之。”
劉艾:“堅(jian)雖時見計,故自不(bu)如(ru)(ru)李傕(jue)、郭汜。”“堅(jian)用兵不(bu)如(ru)(ru)李傕(jue)、郭汜。堅(jian)前與羌戰於美陽,殆死,無能為!”陸機:“權略紛紜,忠勇伯(bo)世,威(wei)棱則(ze)夷羿震蕩,兵交則(ze)丑虜授馘,遂(sui)掃清(qing)宗祊(beng),蒸禋(yin)皇祖。……忠規武節(jie),未有如(ru)(ru)此其著者也。”
華(hua)譚(tan):“昔吳之武(wu)烈,稱美一代,雖奮奇(qi)宛葉,亦(yi)受(shou)折襄陽。討逆雄氣,志存中夏(xia),臨江發怒,命訖(qi)丹徒。”
裴松之:“孫堅于(yu)興義之(zhi)中最(zui)有忠(zhong)烈之(zhi)稱,若得漢神(shen)器而(er)潛(qian)匿不(bu)言,此為陰懷異(yi)志,豈所謂忠(zhong)臣者(zhe)乎?吳史欲以為國華,而(er)不(bu)知損堅之(zhi)令德。如其(qi)果然(ran),以傳(chuan)子孫(sun),縱非六璽之(zhi)數,要非常人(ren)所畜,孫(sun)皓(hao)之(zhi)降,亦不(bu)得但(dan)送六璽,而(er)寶藏傳(chuan)國也(ye)。受命(ming)于(yu)天,奚取於歸命(ming)之(zhi)堂,若如喜(xi)言,則此璽今尚(shang)在孫(sun)門(men)。匹夫懷璧,猶曰有罪,而(er)況斯(si)物哉(zai)!”
孫(sun)元宴(yan):“委存張公(gong)翊(yi)圣(sheng)材,幾將賢(xian)德贊文臺。爭教不霸(ba)江山得,日月征曾入夢來。”
何去非:“特(te)孫堅激(ji)于忠勇,投袂(mei)特(te)起于區區之(zhi)下郡,奮以(yi)誅卓,雖卓亦獨憚而(er)避(bi)之(zhi)。惜乎(hu)!三失大(da)機而(er)功業不(bu)就,卒(zu)以(yi)輕敵(di)遂(sui)殞其身(shen),由無謀夫策士以(yi)發其智慮之(zhi)所不(bu)及故(gu)也。”
晁補(bu)之:”吳人(ren)輕而無(wu)(wu)謀,自古記之矣(yi)。孫堅、孫策皆無(wu)(wu)王霸器。堅輕騎(qi)從敵,策暫出遇仇,俱以輕敗。雖賴周瑜、魯肅輩輔權(quan)嗣立(li),亦權(quan)稍持重,故(gu)卒(zu)建吳國也。“
王應(ying)麟:“孫堅與策,皆(jie)以輕敵隕其身。權出合肥之圍,亦幸而免。 ”
洪邁:“董(dong)卓(zhuo)盜國柄(bing),天下共興義兵討之(zhi)(zhi)(zhi),惟孫堅(jian)以(yi)(yi)長沙(sha)太(tai)守先至,為(wei)(wei)(wei)卓(zhuo)所憚,獨為(wei)(wei)(wei)有功。故(gu)(gu)裴松之(zhi)(zhi)(zhi)謂其最有忠烈之(zhi)(zhi)(zhi)稱。然長沙(sha)為(wei)(wei)(wei)荊州屬部,受督(du)于(yu)刺史王睿。睿先與堅(jian)共擊零(ling)、桂賊(zei),以(yi)(yi)堅(jian)武官,言頗輕之(zhi)(zhi)(zhi)。及睿舉兵欲討卓(zhuo),堅(jian)乃承案行使者,詐檄殺(sha)之(zhi)(zhi)(zhi),以(yi)(yi)償囊忿。南陽太(tai)守張(zhang)咨,鄰(lin)郡二千(qian)石也(ye),以(yi)(yi)軍(jun)資不(bu)具(ju)之(zhi)(zhi)(zhi)故(gu)(gu),又收(shou)斬之(zhi)(zhi)(zhi)。是以(yi)(yi)區(qu)區(qu)一郡將,乘(cheng)一時(shi)兵威,輒害方伯、鄰(lin)守,豈得為(wei)(wei)(wei)勤王乎?劉表在荊州,乃心王室,袁(yuan)術志于(yu)逆亂,堅(jian)乃奉其命(ming)而(er)攻之(zhi)(zhi)(zhi),自速(su)其死,皆(jie)可議也(ye)。”
蕭常:“自董卓稱亂,四方倡義而(er)起(qi)者(zhe)非(fei)一(yi),然皆負恃其(qi)眾,因之以自封殖,卒無一(yi)人嬰其(qi)鋒者(zhe);獨堅一(yi)戰而(er)敗之,遂使西走(zou),修復(fu)園陵,祗祀廟社,此其(qi)忠義奮(fen)發,豈(qi)袁(yuan)、劉輩可同日語哉!惜其(qi)孤軍無繼,功弗克就,而(er)其(qi)志有(you)足尚(shang)也。”
郝經:“破虜以雄才壯略(lve),遭漢衰(shuai)末,慨(kai)然有撥定(ding)之志。崛起吳會,陵(ling)蹈中原,討滅黃巾,勸誅董卓,識度遠(yuan)矣(yi)。逮卓廢立劫(jie)遷,奮(fen)其忠烈,以偏師(shi)追亡逐北,使不敢東(dong)。修塞園(yuan)陵(ling),保完漢璽,威震(zhen)函洛,向非袁術掣(che)肘,扶義而西,漢未必亡。”
王(wang)夫(fu)之:“孫(sun)堅(jian)之始起(qi)(qi),斬許生而(er)(er)(er)(er)(er)(er)功(gong)已(yi)(yi)(yi)著,參張溫之軍(jun)(jun)事,討(tao)邊章而(er)(er)(er)(er)(er)(er)名(ming)已(yi)(yi)(yi)立,非不(bu)可杰立而(er)(er)(er)(er)(er)(er)稱(cheng)雄也(ye);奮起(qi)(qi)誅卓,先群帥而(er)(er)(er)(er)(er)(er)進屯(tun)陽(yang)人,卓憚之而(er)(er)(er)(er)(er)(er)與和親,乃(nai)曰(yue):‘不(bu)夷汝三(san)族懸示四海,吾死不(bu)瞑(ming)目。’獨以(yi)孤(gu)軍(jun)(jun)進至雒陽(yang),埽除宗廟(miao),修(xiu)塞諸陵,不(bu)自居功(gong),而(er)(er)(er)(er)(er)(er)還軍(jun)(jun)魯陽(yang)。當斯時也(ye),可不(bu)謂皎然(ran)于青(qing)天白日之下(xia)(xia)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)無慚(can)乎?故天下(xia)(xia)皆(jie)舉(ju)兵向卓,而(er)(er)(er)(er)(er)(er)能以(yi)軀(qu)命(ming)與卓爭生死者(zhe),孫(sun)堅(jian)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)已(yi)(yi)(yi)矣。其(qi)次則曹操(cao)而(er)(er)(er)(er)(er)(er)已(yi)(yi)(yi)矣。”
羅貫中:“誰道江南少(shao)將(jiang)才?明星夜(ye)夜(ye)照文(wen)臺(tai)。欲誅董卓安天(tian)下,為(wei)首長沙太守來。”