九鼎,是中國的代名詞,以及王(wang)權至高無上、國家統一昌盛的象(xiang)征。夏(xia)朝(chao)、商(shang)朝(chao)、周(zhou)朝(chao)三代奉(feng)為象(xiang)征國家政權的傳國之(zhi)(zhi)寶。戰國時(shi),秦、楚皆有興師到周(zhou)王(wang)城(cheng)洛邑求鼎之(zhi)(zhi)事。周(zhou)顯王(wang)時(shi),九鼎沒于泗水(shui)下。后世帝王(wang)非常(chang)看重九鼎的權利象(xiang)征與意義(yi),亦曾屢(lv)次重鑄(zhu)九鼎,武則天(tian)、宋徽宗也曾鑄(zhu)九鼎。
相傳,夏(xia)朝初(chu)年,夏(xia)王大(da)(da)禹(yu)劃分天下(xia)為九(jiu)(jiu)(jiu)州,令九(jiu)(jiu)(jiu)州州牧貢(gong)獻青(qing)銅,鑄(zhu)造九(jiu)(jiu)(jiu)鼎(ding),象征九(jiu)(jiu)(jiu)州,將(jiang)(jiang)全(quan)國(guo)九(jiu)(jiu)(jiu)州的名(ming)山大(da)(da)川、奇(qi)異之(zhi)物鐫刻于(yu)九(jiu)(jiu)(jiu)鼎(ding)之(zhi)身,以一鼎(ding)象征一州,并(bing)將(jiang)(jiang)九(jiu)(jiu)(jiu)鼎(ding)集中于(yu)夏(xia)王朝都城(cheng)。
《史記·封(feng)禪書》:“禹收九牧之金,鑄九鼎(ding)。皆嘗亨鬺上帝鬼(gui)神。遭圣(sheng)則興,鼎(ding)遷于夏商。周德(de)衰,宋之社(she)亡,鼎(ding)乃(nai)淪沒,伏(fu)而不見。”
九(jiu)鼎,據傳是大(da)禹(yu)在建(jian)立夏(xia)(xia)朝(chao)以后,用天下九(jiu)牧所貢之(zhi)銅鑄(zhu)成九(jiu)鼎,象征九(jiu)州。商代(dai)時,對表示王室貴族身(shen)份的(de)鼎,曾(ceng)有嚴格(ge)的(de)規(gui)定:士用一鼎或三鼎,大(da)夫用五鼎,諸侯(hou)用七(qi)鼎,而天子才能用九(jiu)鼎,祭祀(si)天地(di)祖(zu)先時行(xing)九(jiu)鼎大(da)禮。因此,‘鼎’很自然地(di)成為國(guo)家擁有政權的(de)象征,進而成為國(guo)家傳國(guo)寶器。《墨(mo)子·耕注》:夏(xia)(xia)后氏(shi)失之(zhi),殷(yin)人受之(zhi);殷(yin)人失之(zhi),周人受之(zhi)。夏(xia)(xia)后、殷(yin)、周之(zhi)相受也。
商湯逐走夏桀后,將九(jiu)鼎遷至其都(dou)。盤庚定都(dou)于殷(yin)后,九(jiu)鼎遷移至此。
周(zhou)(zhou)武(wu)王(wang)(wang)(wang)滅商(shang)后(hou),曾公(gong)開展示九(jiu)(jiu)(jiu)鼎(ding)。周(zhou)(zhou)成(cheng)王(wang)(wang)(wang)即(ji)位后(hou),周(zhou)(zhou)公(gong)旦(dan)營(ying)造(zao)洛邑,將九(jiu)(jiu)(jiu)鼎(ding)置于(yu)該城,并請成(cheng)王(wang)(wang)(wang)親自主持祭(ji)禮,將九(jiu)(jiu)(jiu)鼎(ding)安放在(zai)明堂之(zhi)中(zhong)。史記(ji)周(zhou)(zhou)本紀載(zai):成(cheng)在(zai)豐(feng),使召公(gong)復(fu)營(ying)洛邑,如武(wu)王(wang)(wang)(wang)之(zhi)意。周(zhou)(zhou)公(gong)復(fu)卜申(shen)視,卒營(ying)筑,居(ju)九(jiu)(jiu)(jiu)鼎(ding)焉。
東周(zhou)開(kai)始后(hou)(hou),周(zhou)朝(chao)王(wang)(wang)室衰落,各諸侯開(kai)始覬覦(yu)王(wang)(wang)權。周(zhou)定(ding)王(wang)(wang)時,楚(chu)(chu)莊王(wang)(wang)首次于洛邑“問(wen)鼎(ding)(ding)(ding)之輕(qing)(qing)重(zhong)”,被周(zhou)大夫王(wang)(wang)孫滿(man)(man)駁回。后(hou)(hou)楚(chu)(chu)靈(ling)王(wang)(wang)一度(du)也動(dong)心問(wen)鼎(ding)(ding)(ding),因國內(nei)發生叛亂,未果。(八年,伐陸渾戎,遂(sui)至洛,觀兵于周(zhou)郊。周(zhou)定(ding)王(wang)(wang)使王(wang)(wang)孫滿(man)(man)勞楚(chu)(chu)王(wang)(wang)。楚(chu)(chu)王(wang)(wang)問(wen)鼎(ding)(ding)(ding)小大輕(qing)(qing)重(zhong),對(dui)曰(yue):“在德(de)不(bu)在鼎(ding)(ding)(ding)。周(zhou)德(de)雖衰,天命(ming)未改。鼎(ding)(ding)(ding)之輕(qing)(qing)重(zhong),未可問(wen)也。”楚(chu)(chu)王(wang)(wang)乃歸。)
秦惠王時,張儀制定策略,希望能奪得九鼎以號令諸(zhu)侯,楚頃襄王(wang)、齊國(guo)國(guo)王(wang)亦(yi)希望爭奪寶鼎。周(zhou)赧王(wang)周(zhou)旋于兩國(guo)以(yi)及魏(wei)國(guo)、韓國(guo)之間,令其(qi)相互制(zhi)約,得(de)保九鼎不失。
秦(qin)(qin)武(wu)(wu)王(wang)(wang)四年(前307年),秦(qin)(qin)國攻占(zhan)韓國重鎮宜陽(yang)。秦(qin)(qin)武(wu)(wu)王(wang)(wang)大喜,引(yin)任鄙、孟(meng)賁(bi)一班勇士(shi)到(dao)宜陽(yang)巡視,然后直(zhi)入洛陽(yang),以窺周室。周赧(nan)王(wang)(wang)遣使郊迎,秦(qin)(qin)武(wu)(wu)王(wang)(wang)直(zhi)接入太廟明堂中欲窺九鼎(ding)(ding)(ding)。秦(qin)(qin)武(wu)(wu)王(wang)(wang)圍著九鼎(ding)(ding)(ding)觀覽一番,贊嘆不(bu)已(yi)。秦(qin)(qin)武(wu)(wu)王(wang)(wang)指雍字一鼎(ding)(ding)(ding)嘆道:“此(ci)雍州之(zhi)鼎(ding)(ding)(ding),乃秦(qin)(qin)鼎(ding)(ding)(ding)也(ye),寡人當攜歸咸陽(yang)。”守鼎(ding)(ding)(ding)的官吏說:“此(ci)武(wu)(wu)王(wang)(wang)定鼎(ding)(ding)(ding)于(yu)此(ci),未(wei)曾(ceng)移動,每鼎(ding)(ding)(ding)有千(qian)鈞之(zhi)重,無人能舉。”秦(qin)(qin)武(wu)(wu)王(wang)(wang)盡(jin)平生之(zhi)力,將(jiang)鼎(ding)(ding)(ding)抬離地半尺(chi)。正要邁步,不(bu)覺力盡(jin)失(shi)手,鼎(ding)(ding)(ding)墜于(yu)地,正壓在武(wu)(wu)王(wang)(wang)右足上(shang),喀嚓一聲,將(jiang)脛骨壓斷(duan)。眾人急忙把(ba)他(ta)扶歸公(gong)館,秦(qin)(qin)武(wu)(wu)王(wang)(wang)疼(teng)痛(tong)難忍,血流不(bu)止,挨至半夜,氣絕而亡(wang)。秦(qin)(qin)武(wu)(wu)王(wang)(wang)即位時曾(ceng)言:“得游鞏、洛,生死(si)無恨。”今日果(guo)然死(si)于(yu)洛陽(yang)。
武王(wang)竟至(zhi)周,而(er)卒于周。其弟立(li),為昭(zhao)王(wang)。
秦昭襄王(wang)在位時期(qi),周(zhou)(zhou)赧(nan)王(wang)駕(jia)崩(beng),周(zhou)(zhou)民(min)遂(sui)東(dong)亡。秦取九鼎寶(bao)器,而遷(qian)西(xi)周(zhou)(zhou)公于(yu)(yu)憚狐。后七(qi)歲,秦莊襄王(wang)滅東(dong)周(zhou)(zhou)。東(dong)西(xi)周(zhou)(zhou)皆(jie)入于(yu)(yu)秦,周(zhou)(zhou)既不祀。
據說,秦滅(mie)周(zhou)后第二年即把周(zhou)王室的九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)西遷咸陽。但到秦始皇滅(mie)六國,統一天下時,九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)已不知下落。有(you)(you)人說九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)沉沒在泗水彭(peng)城,秦始皇出(chu)巡泗水彭(peng)城地方,曾(ceng)派人潛水打(da)撈,結果徒勞無功。也(ye)有(you)(you)史學(xue)家認為(wei),九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)并非(fei)是九(jiu)(jiu)個(ge),而是只(zhi)有(you)(you)一個(ge),因為(wei)代(dai)表九(jiu)(jiu)州,也(ye)叫九(jiu)(jiu)州鼎(ding)(ding),簡稱九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)。
武(wu)(wu)則(ze)天(tian)登(deng)基后的女皇(huang)要利用儒、佛、道的思想(xiang)來鞏固地(di)位。制禮作樂,向來是帝王的能事。武(wu)(wu)則(ze)天(tian)享(xiang)明堂、置七(qi)寶(bao)(bao)、封神岳(yue)、作大樂、鑄九(jiu)(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)。九(jiu)(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)是古代象(xiang)征國家政(zheng)權的傳(chuan)(chuan)國之寶(bao)(bao)。相傳(chuan)(chuan)禹鑄九(jiu)(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding),以象(xiang)九(jiu)(jiu)(jiu)州(zhou)(zhou)。武(wu)(wu)則(ze)天(tian)知九(jiu)(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)難求(qiu),遂(sui)重新鑄之。神功元年(697)四月,鼎(ding)(ding)成,置于洛陽(yang)明堂當中,神都鼎(ding)(ding)名(ming)永昌,高(gao)一丈八尺,容1,800石(shi)。冀州(zhou)(zhou)鼎(ding)(ding)名(ming)武(wu)(wu)興(xing),雍(yong)州(zhou)(zhou)鼎(ding)(ding)名(ming)長安,兗州(zhou)(zhou)鼎(ding)(ding)名(ming)日觀,青州(zhou)(zhou)鼎(ding)(ding)名(ming)少陽(yang),徐州(zhou)(zhou)鼎(ding)(ding)名(ming)東原(yuan),揚州(zhou)(zhou)鼎(ding)(ding)名(ming)江都,荊州(zhou)(zhou)鼎(ding)(ding)名(ming)江陵,梁(liang)州(zhou)(zhou)鼎(ding)(ding)名(ming)成都,均高(gao)一丈四尺,容1,200石(shi),各圖山川(chuan)物產于其上,共用銅56萬余斤。
如《資治通(tong)鑒》引記:“則天(tian)順圣皇后(hou)中(zhong)之(zhi)(zhi)下神功元年(697)……夏,四(si)月(yue),鑄九鼎成,徙置通(tong)天(tian)宮。豫(yu)州鼎高丈八尺(chi),受千八百石(三(san)十斤(jin)為鈞,四(si)鈞為石。即1,800x120=216,000斤(jin));梁州高丈四(si)尺(chi),受千二百石;各圖山川(chuan)物產(chan)于(yu)其(qi)上(shang),共用銅五(wu)十六萬七百余斤(jin)。太后(hou)欲以黃金千兩(liang)涂之(zhi)(zhi),姚濤曰:“九鼎神器,貴于(yu)天(tian)質(zhi)自然。且臣觀(guan)其(qi)五(wu)采煥(huan)炳相雜,不待金色以為炫(xuan)耀。”太后(hou)從之(zhi)(zhi)。自玄武門(men)曳入(ru),令宰相、諸王帥南(nan)北(bei)牙宿衛兵十余萬人并仗內大牛、白象共曳之(zhi)(zhi)。
如《宋(song)史(shi)》所記:“崇寧四(si)年(1105年)三(san)月,鑄九(jiu)鼎(ding)(ding)(ding),用金甚厚(hou),取(qu)九(jiu)州水土內(nei)鼎(ding)(ding)(ding)中(zhong)。”宋(song)徽宗(zong)以銅二十二萬斤鑄造(zao)九(jiu)鼎(ding)(ding)(ding),裝飾以黃金,并仿明堂,在汴京(jing)中(zhong)太一宮(gong)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)南建(jian)造(zao)九(jiu)成宮(gong),內(nei)有九(jiu)室,陳列九(jiu)鼎(ding)(ding)(ding)。中(zhong)央之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鼎(ding)(ding)(ding)為(wei)帝鼎(ding)(ding)(ding),東(dong)(dong)方(fang)(fang)為(wei)蒼(cang)鼎(ding)(ding)(ding),南方(fang)(fang)為(wei)彤鼎(ding)(ding)(ding),北(bei)(bei)方(fang)(fang)為(wei)寶鼎(ding)(ding)(ding),東(dong)(dong)北(bei)(bei)為(wei)牡鼎(ding)(ding)(ding),東(dong)(dong)南為(wei)岡鼎(ding)(ding)(ding),西(xi)南為(wei)阜鼎(ding)(ding)(ding),西(xi)方(fang)(fang)為(wei)晶鼎(ding)(ding)(ding),西(xi)北(bei)(bei)為(wei)魁鼎(ding)(ding)(ding)。政(zheng)和七年(1112年)又鑄造(zao)了“神霄九(jiu)鼎(ding)(ding)(ding)”,分別命名為(wei)“太極飛云洞劫(jie)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鼎(ding)(ding)(ding)”、“蒼(cang)梧祀(si)天貯醇之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鼎(ding)(ding)(ding)”、“山(shan)岳五(wu)神之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鼎(ding)(ding)(ding)”、“精明洞淵之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鼎(ding)(ding)(ding)”、“天地陰陽之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鼎(ding)(ding)(ding)”、“混(hun)沌(dun)之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鼎(ding)(ding)(ding)”、“浮光(guang)洞天之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鼎(ding)(ding)(ding)”、“靈光(guang)晃曜(yao)煉神之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鼎(ding)(ding)(ding)”、“蒼(cang)龜(gui)大蛇蟲魚金輪之(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)(zhi)鼎(ding)(ding)(ding)”。
大禹鑄的九鼎(ding)是(shi)什么式樣?是(shi)方(fang)是(shi)圓?是(shi)四足還(huan)是(shi)三足?鼎(ding)內(nei)外有什么銘文和(he)紋飾?至(zhi)今無所考稽。
唯獨《史記·趙世(shi)家(jia)》中提到九鼎(ding)之一的(de)雍(yong)州(zhou)鼎(ding)為龍文,赤色。“十八年,秦(qin)武王(wang)與孟說舉龍文赤鼎(ding),絕臏而死。”
宋(song)代胡三(san)省(sheng)注《資治通(tong)鑒》曰:“八月,王與孟(meng)說舉(ju)(ju)鼎(ding)(ding),絕(jue)脈(mo)而(er)薨。脈(mo),莫獲翻。脈(mo)者,系絡臟腑,其(qi)血理分行于支體之間(jian),人舉(ju)(ju)重而(er)力不能勝,故脈(mo)絕(jue)而(er)死。按《史(shi)記·甘茂(mao)傳》云:武王至周(zhou)而(er)卒于周(zhou)。蓋舉(ju)(ju)鼎(ding)(ding)者,舉(ju)(ju)九鼎(ding)(ding)也。《世家》以為龍文赤(chi)鼎(ding)(ding)。”
又《拾遺(yi)記(ji)》卷二(er)載曰:“禹(yu)鑄(zhu)九(jiu)鼎,五者(zhe)以(yi)應陽(yang)法,四者(zhe)以(yi)象(xiang)陰(yin)數。使(shi)工師以(yi)雌金為陰(yin)鼎,以(yi)雄(xiong)金為陽(yang)鼎。鼎中常滿,以(yi)占氣象(xiang)之休否。當夏桀之世(shi),鼎水忽沸(fei)。及周(zhou)將末,九(jiu)鼎咸震(zhen)。皆(jie)應滅亡之兆(zhao)。后世(shi)圣人,因禹(yu)之跡,代代鑄(zhu)鼎焉。”
以上雄金、雌金的(de)含義諸書(shu)無解,大(da)概(gai)是(shi)指(zhi)合金的(de)硬度而言。“以占氣象之休否”就是(shi)測國運之興(xing)衰。可見,鼎從(cong)容器(qi)、炊具、到(dao)(dao)祭器(qi)、禮器(qi)、又到(dao)(dao)寶器(qi)、神器(qi),代代演變(bian)已(yi)徹底(di)改變(bian)了實際用途(tu),變(bian)成(cheng)了國家供奉的(de)神物。
大禹九鼎之(zhi)紋飾(shi)雖(sui)無實物可證(zheng),據現已出土的(de)當時陶(tao)器紋飾(shi)推測,也不外于獸面(mian)類(lei)、龍鳳類(lei)、動物類(lei)、云雷(lei)類(lei)、火類(lei)、幾何(he)類(lei)等。
夏(xia)(xia)代的(de)(de)青(qing)銅(tong)鑄(zhu)造業(ye),已相(xiang)當發(fa)達。青(qing)銅(tong)是(shi)銅(tong)和(he)錫(xi)(xi)的(de)(de)合金(jin)(jin),熔點低,便于鑄(zhu)造冶煉。夏(xia)(xia)代的(de)(de)煉銅(tong)業(ye)。古文獻中亦有(you)(you)記載。《越絕書》卷十一(yi)日:“禹穴之時,以銅(tong)為兵。”關于鑄(zhu)造九(jiu)(jiu)鼎(ding),《墨子(zi)·耕柱》曰:“昔(xi)日夏(xia)(xia)后開(kai)(啟(qi))使(shi)蜚(fei)廉折金(jin)(jin)于山(shan)川,而(er)陶鑄(zhu)之于昆(kun)吾,……九(jiu)(jiu)鼎(ding)既(ji)成(cheng),遷于三國。”三國指夏(xia)(xia)、商、周(zhou)。《左傳》宣公三年曰:“桀(jie)有(you)(you)昏德(de),鼎(ding)遷于商。”即言此事。據(ju)考(kao)古材料證明,當時的(de)(de)奴隸在鑄(zhu)造象九(jiu)(jiu)鼎(ding)這樣的(de)(de)大型器件時,一(yi)般是(shi)首先(xian)用質細的(de)(de)泥土制成(cheng)器范(fan),再(zai)用木炭作燃料,用銅(tong)制的(de)(de)坩鍋冶煉銅(tong),錫(xi)(xi)礦塊,最(zui)后將銅(tong)錫(xi)(xi)溶液注入范(fan)中,就成(cheng)為青(qing)銅(tong)器。
但《左(zuo)傳》中(zhong)談到九(jiu)鼎鑄造(zao)的(de)(de)情況是這(zhe)樣的(de)(de):夏朝(chao)初年,大禹劃(hua)天(tian)(tian)(tian)下為九(jiu)州(zhou),州(zhou)設州(zhou)牧(mu)。后夏啟(qi)令九(jiu)州(zhou)牧(mu)貢獻青銅,鑄造(zao)九(jiu)鼎。事先派人把全(quan)國(guo)各(ge)州(zhou)的(de)(de)名(ming)山(shan)大川、形(xing)勝之地、奇異之物畫(hua)成(cheng)圖冊(ce),然后派精選出來(lai)的(de)(de)著名(ming)工(gong)匠,將這(zhe)些畫(hua)仿(fang)刻于九(jiu)鼎之身,以一(yi)鼎象征一(yi)州(zhou)。所刻圖形(xing)亦反映(ying)該州(zhou)山(shan)川名(ming)勝之狀。九(jiu)鼎象征九(jiu)州(zhou),反映(ying)了全(quan)國(guo)的(de)(de)統一(yi)和王(wang)權(quan)的(de)(de)高度集中(zhong),顯(xian)示夏王(wang)已成(cheng)為天(tian)(tian)(tian)下之共主,是順(shun)應(ying)“天(tian)(tian)(tian)命”的(de)(de)。正(zheng)所謂(wei):“普天(tian)(tian)(tian)之下,莫非(fei)王(wang)土,率土之濱,莫非(fei)王(wang)臣。”從此(ci),九(jiu)州(zhou)成(cheng)為中(zhong)國(guo)的(de)(de)代(dai)名(ming)詞(ci),“定(ding)鼎”,成(cheng)為全(quan)國(guo)政權(quan)建立的(de)(de)代(dai)名(ming)詞(ci)了。
商湯逐走夏桀后(hou)(hou),將(jiang)九(jiu)鼎(ding)(ding)遷(qian)至(zhi)其都。盤(pan)庚定(ding)都于殷后(hou)(hou),九(jiu)鼎(ding)(ding)遷(qian)移(yi)至(zhi)此。周武王滅商后(hou)(hou),曾公開展示九(jiu)鼎(ding)(ding)。周成王即(ji)位后(hou)(hou),周公旦營造雒邑(yi),將(jiang)九(jiu)鼎(ding)(ding)遷(qian)至(zhi)該城,依武王之(zhi)愿定(ding)鼎(ding)(ding)雒邑(yi),并請(qing)成王親自(zi)主(zhu)持祭(ji)禮,將(jiang)九(jiu)鼎(ding)(ding)安(an)放(fang)在(zai)太(tai)廟(miao)之(zhi)中。
東周(zhou)開始(shi)后,周(zhou)朝(chao)王(wang)室衰(shuai)落,各諸侯開始(shi)覬(ji)覦(yu)王(wang)權(quan)。周(zhou)定王(wang)時,楚莊王(wang)首次“問(wen)鼎之輕重”,被(bei)周(zhou)大夫(fu)王(wang)孫滿(man)駁回。后楚靈(ling)王(wang)一(yi)度也動心問(wen)鼎,因(yin)國(guo)內(nei)發生叛亂,未果(guo)。
秦惠王時,張儀制定策略,希望能奪得九鼎(ding)以(yi)號令諸侯(hou),楚頃襄(xiang)王與(yu)齊王亦希望爭奪寶鼎(ding)。周(zhou)赧王周(zhou)旋兩國(guo)(guo)以(yi)及魏國(guo)(guo)、韓國(guo)(guo)之間,使其相(xiang)互制約,保九鼎(ding)不失。
關(guan)于九鼎(ding)的下落,史家眾(zhong)說紛壇,不(bu)一(yi)而足。
司(si)(si)(si)馬遷在他撰著的(de)《史記》一(yi)書(shu)中(zhong),對九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)的(de)記敘,就有出入(ru),前后(hou)不(bu)一(yi)。如:在周(zhou)、秦(qin)(qin)二(er)(er)“本紀”中(zhong)說(shuo)(shuo),秦(qin)(qin)昭襄王(wang)五(wu)十(shi)(shi)二(er)(er)年(公(gong)元前255年),周(zhou)赧(nan)王(wang)死,秦(qin)(qin)從雒邑掠九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)入(ru)秦(qin)(qin)。但(dan)在《封禪(chan)書(shu)》中(zhong)說(shuo)(shuo):“周(zhou)德衰,宋之(zhi)社亡,鼎(ding)(ding)乃淪沒,伏而(er)不(bu)見。”由后(hou)者分析,九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)在秦(qin)(qin)滅周(zhou)之(zhi)前,即(ji)“宋之(zhi)社亡”時,已經(jing)不(bu)見;那么,前者所述(shu)秦(qin)(qin)昭襄王(wang)五(wu)十(shi)(shi)二(er)(er)年,秦(qin)(qin)從雒邑掠九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)歸秦(qin)(qin),豈不(bu)是(shi)自相(xiang)矛盾,令人費(fei)解!司(si)(si)(si)馬遷之(zhi)后(hou),東漢的(de)著名史學家班(ban)固,在其所著的(de)《漢書(shu)》中(zhong),對九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)之(zhi)下落,采取兼收(shou)并蓄(xu)之(zhi)法,收(shou)錄了(le)司(si)(si)(si)馬遷的(de)上(shang)述(shu)兩說(shuo)(shuo),同時,又補充了(le)一(yi)條史料,說(shuo)(shuo)是(shi)在周(zhou)顯王(wang)四十(shi)(shi)二(er)(er)年,即(ji)公(gong)元前327年,九(jiu)(jiu)鼎(ding)(ding)沉(chen)沒在彭城(今江蘇徐(xu)州(zhou))泗(si)水之(zhi)下。后(hou)來秦(qin)(qin)始皇南(nan)巡之(zhi)時,派了(le)幾千(qian)人在泗(si)水中(zhong)進行打撈,畢竟是(shi)江水滔滔,無從覓(mi)處,只得徒勞而(er)返。
到(dao)了清代,九鼎(ding)之(zhi)下落更(geng)加(jia)(jia)難以考察尋覓。后代史(shi)家(jia)只能隨意加(jia)(jia)以揣測了。王(wang)(wang)先謙在(zai)《漢書補注·郊祀志》中(zhong)認為:東周(zhou)王(wang)(wang)室在(zai)衰(shuai)落的(de)過程(cheng)中(zhong),已(yi)無力(li)量保護自己。而戰(zhan)國(guo)時期各個(ge)實力(li)雄厚的(de)諸侯國(guo),卻虎視眈(dan)眈(dan),力(li)圖統一中(zhong)國(guo),取周(zhou)而代之(zhi)。因(yin)此(ci),象征(zheng)王(wang)(wang)權(quan)和“天命(ming)所歸(gui)”的(de)九鼎(ding),自然成(cheng)為各諸侯必(bi)欲(yu)奪之(zhi)的(de)稀世國(guo)寶;加(jia)(jia)之(zhi)此(ci)時周(zhou)王(wang)(wang)室財政困(kun)難,入不(bu)敷出,于是(shi)銷毀九鼎(ding)以鑄銅錢,對外則(ze)詭稱九鼎(ding)已(yi)不(bu)知去向(xiang),甚至說(shuo)其中(zhong)一鼎(ding)已(yi)東飛沉人泗水之(zhi)中(zhong),免得諸侯國(guo)興兵前來問鼎(ding),自找麻(ma)煩(fan),王(wang)(wang)光謙的(de)說(shuo)法(fa)雖(sui)似有理,但提不(bu)出任(ren)何(he)一點史(shi)料加(jia)(jia)以證實,因(yin)此(ci),是(shi)使人難以置(zhi)信的(de)。
后(hou)世帝王亦曾屢次重(zhong)鑄(zhu)九鼎(ding),以武則天(tian)萬歲通天(tian)元(yuan)年和(he)宋徽宗(zong)崇(chong)寧(ning)三(san)年兩次最為有名。
縱觀中國歷(li)(li)代(dai)史(shi)籍,關(guan)于(yu)九鼎(ding)(ding)下落的材料雖多(duo),但往往自相矛盾,提不出充(chong)分可(ke)靠的依據,不禁讓人(ren)產生疑問:在(zai)地(di)下埋藏(zang)的古物中,九鼎(ding)(ding)今(jin)(jin)天(tian)究竟(jing)是(shi)否還存在(zai)?在(zai)歷(li)(li)史(shi)上,根(gen)據歷(li)(li)代(dai)史(shi)書(shu)記載(zai),它確實曾作為(wei)夏、商、周三代(dai)的鎮(zhen)國之寶,傳承了二千年;并且,從未發現過古人(ren)關(guan)于(yu)它已銷毀(hui)的歷(li)(li)史(shi)記載(zai)。因此,九鼎(ding)(ding)的下落,至今(jin)(jin)仍是(shi)一(yi)個謎。或許,今(jin)(jin)后會有(you)揭破這個千載(zai)之謎的一(yi)天(tian),那可(ke)能也是(shi)九鼎(ding)(ding)重(zhong)見天(tian)日之時。
九鼎,作為(wei)中國(guo)文明時代入口處的(de)一塊里程碑,已經遺失了2000多年,它(ta)們能否突(tu)然破(po)土而出(chu)呢?這是人(ren)們經常關心的(de)一個問題。
中國古代青(qing)銅(tong)工藝高度發(fa)達,傳下(xia)了許多稀(xi)世之寶。然而就歷史價值而言,卻沒(mei)有一件比得上夏朝的(de)九鼎。后人(ren)將爭奪政權稱(cheng)為(wei)“定鼎”,就是(shi)因(yin)為(wei)三代以來(lai),九鼎一直(zhi)被視為(wei)王權象征的(de)緣故。
關于(yu)(yu)鑄(zhu)(zhu)造(zao)九(jiu)鼎,《墨子·耕(geng)柱》曰(yue):“昔日(ri)夏后開(啟)......九(jiu)鼎既成(cheng),遷于(yu)(yu)三(san)(san)國(guo)。”三(san)(san)國(guo)指夏、商、周。根據《左傳》宣(xuan)公三(san)(san)年(公元(yuan)前606年)的(de)記載(zai),夏朝(chao)初(chu)年,令九(jiu)州州牧貢銅(tong),鑄(zhu)(zhu)造(zao)九(jiu)鼎,事先將全國(guo)各地山(shan)川(chuan)奇異之(zhi)物畫(hua)成(cheng)圖形,然(ran)后分別刻于(yu)(yu)鼎身。九(jiu)鼎鑄(zhu)(zhu)成(cheng)后,陳列于(yu)(yu)宮門之(zhi)外(wai),使人們一看便知(zhi)道所去之(zhi)處,有(you)哪些(xie)鬼(gui)神精怪,以避兇(xiong)就吉,據說此(ci)舉深得上(shang)天的(de)贊美,因(yin)而夏朝(chao)獲得了天帝的(de)保佑。
九鼎一(yi)出世,就蒙上(shang)了一(yi)層神秘色彩(cai)。其(qi)實(shi),透(tou)過神話因素,就不難(nan)看出它的政(zheng)治(zhi)價值。再以(yi)九州之銅鑄(zhu)成九鼎,再以(yi)九鼎象征九州,無非(fei)是要表明自己乃九州之主,實(shi)現了天下一(yi)統(tong)。
此后,九鼎(ding)(ding)便(bian)成了三代傳國之(zhi)(zhi)寶。夏亡之(zhi)(zhi)后,鼎(ding)(ding)遷于商(shang),商(shang)亡之(zhi)(zhi)后,鼎(ding)(ding)遷于周。周成王正式定鼎(ding)(ding)于郟(今河(he)南(nan)洛陽境(jing)內),表明天命(ming)之(zhi)(zhi)所歸(gui)。
春秋(qiu)時期,隨著王(wang)(wang)(wang)室力量的(de)(de)衰落,強(qiang)大的(de)(de)諸侯對九鼎(ding)便產生了(le)覬覦(yu)之(zhi)心(xin)(xin)。公元前(qian)606年,春秋(qiu)五霸之(zhi)一的(de)(de)楚莊王(wang)(wang)(wang),在整飭內政,興(xing)修水利,厲行(xing)改(gai)革,國富兵強(qiang)的(de)(de)形勢之(zhi)下(xia),興(xing)兵攻擊陸渾之(zhi)戎,逼近雒邑的(de)(de)郊外,周(zhou)(zhou)定王(wang)(wang)(wang)被迫派(pai)人(ren)為他(ta)舉行(xing)慰勞歡(huan)迎之(zhi)禮(li),莊王(wang)(wang)(wang)“問(wen)鼎(ding)小(xiao)大輕重”,表明了(le)他(ta)有滅周(zhou)(zhou)的(de)(de)野心(xin)(xin)。從此,后(hou)人(ren)將爭(zheng)奪(duo)政權,稱之(zhi)為“問(wen)鼎(ding)”。
《戰國(guo)策》開(kai)篇東周策一(yi)《秦興(xing)師臨周求(qiu)九(jiu)鼎(ding)章》就記(ji)載了秦要侵略(lve)周奪取九(jiu)鼎(ding)的故事(shi)。周人(ren)顏(yan)(yan)(yan)率(lv)有(you)謀略(lve),先鼓動齊國(guo)幫助驅秦,答應把九(jiu)鼎(ding)給齊國(guo),齊國(guo)來要,顏(yan)(yan)(yan)率(lv)便(bian)問齊王(wang)(wang)走哪條(tiao)路(lu),結果都不合適,還說(shuo)(shuo)九(jiu)鼎(ding)九(jiu)個(ge)(ge)(ge),一(yi)個(ge)(ge)(ge)要用九(jiu)萬人(ren),九(jiu)九(jiu)八十一(yi)萬人(ren)方全(quan)能拉走,顏(yan)(yan)(yan)率(lv)又說(shuo)(shuo):“今大(da)王(wang)(wang)縱(zong)有(you)其人(ren),何途(tu)之(zhi)從(cong)而(er)出?臣竊為大(da)王(wang)(wang)私憂之(zhi)。”齊王(wang)(wang)曰:“子之(zhi)數來者(zhe),猶(you)無與耳。”顏(yan)(yan)(yan)率(lv)曰:“不敢欺(qi)大(da)國(guo),疾定(ding)所從(cong)出,弊邑遷鼎(ding)以待命。”齊王(wang)(wang)就不再提拉九(jiu)鼎(ding)的事(shi)了。從(cong)這里看九(jiu)鼎(ding)真夠重(zhong)(zhong)的,不過一(yi)定(ding)有(you)夸張,但從(cong)這個(ge)(ge)(ge)文獻(xian)看,九(jiu)鼎(ding)一(yi)定(ding)很重(zhong)(zhong),還是(shi)九(jiu)個(ge)(ge)(ge)。
《史記·周(zhou)本紀(ji)》:“定王(wang)元年,楚莊王(wang)伐陸渾之(zhi)戎,次洛,使人問九(jiu)鼎(ding)。王(wang)使王(wang)孫滿(man)應(ying)設以辭(ci),楚兵乃去(qu)。”《史記·封禪書》:“禹收九(jiu)牧(mu)之(zhi)金,鑄九(jiu)鼎(ding)。皆(jie)嘗(chang)亨鬺上(shang)帝(di)鬼神。遭圣則興(xing),鼎(ding)遷于夏商。周(zhou)德衰,宋(song)之(zhi)社亡,鼎(ding)乃淪沒,伏而(er)不見。”《史記·孝武本紀(ji)》:“禹收九(jiu)牧(mu)之(zhi)金,鑄九(jiu)鼎(ding),皆(jie)嘗(chang)鬺烹上(shang)帝(di)鬼神。”后亦以九(jiu)鼎(ding)借指(zhi)國(guo)柄。
南朝宋(song)謝瞻《張子(zi)房詩》:“力政吞九鼎,苛慝(ni)暴(bao)三殤(shang)。”
宋楊萬(wan)里《讀嚴(yan)子陵(ling)傳》詩:“早遣阿瞞移九鼎,人間何處有嚴(yan)陵(ling)。”
明馮夢龍(long)《東周列國志》第五十一回:“寡人(ren)聞大禹(yu)鑄有九鼎,三代相傳,以為世寶,今在雒陽。不知鼎形大小與其輕重何如?寡人(ren)愿一聞之!”
清(qing)龔自(zi)珍《妙法蓮華(hua)經(jing)四十二問》:“諸經(jing)有《法華(hua)》,王者(zhe)之(zhi)有九鼎,家業之(zhi)有總帳(zhang)簿也。”
三國魏曹丕《與鐘(zhong)繇五(wu)熟釜書》:"昔有黃三鼎﹐周(zhou)之九(jiu)寶(bao)﹐咸以一體﹐使調一味。"詳"九(jiu)鼎"。
《史記·平原君虞(yu)卿(qing)列傳》:“毛(mao)先(xian)生(sheng)一至楚,而使趙重(zhong)(zhong)於九(jiu)鼎大(da)呂。”司馬(ma)貞索(suo)隱:“言(yan)毛(mao)遂至楚,使趙重(zhong)(zhong)於九(jiu)鼎大(da)呂,言(yan)為天下所重(zhong)(zhong)也。”
宋黃庭(ting)堅《次韻答叔原(yuan)會寂照房呈稚川》:“聲名九鼎重,冠(guan)蓋(gai)萬夫望(wang)。”
明張煌言《懷(huai)古》詩:“人定能勝(sheng)天,一言重九鼎(ding)。”
1912年國民政府(fu)建立(li),陸軍(jun)部制定(ding)《勛(xun)(xun)章(zhang)(zhang)章(zhang)(zhang)程》,規定(ding)勛(xun)(xun)章(zhang)(zhang)種類為九鼎(ding)虎羆醒獅三(san)種,每種各(ge)分九等。此后(hou)還(huan)公布過一些勛(xun)(xun)章(zhang)(zhang),國民政府(fu)奠都(dou)南京(jing)后(hou),上述勛(xun)(xun)章(zhang)(zhang)全部廢(fei)止(zhi)。
1、相(xiang)傳夏(xia)禹(yu)鑄九(jiu)鼎(ding),象征(zheng)九(jiu)州,夏(xia)商周三代(dai)奉為象征(zheng)國(guo)家政權的傳國(guo)之寶。戰(zhan)國(guo)時(shi),秦楚皆有興師到周都雒陽問鼎(ding)之事。周顯王時(shi),九(jiu)鼎(ding)沒於泗水(shui)下。唐武(wu)后、宋徽(hui)宗也曾(ceng)鑄九(jiu)鼎(ding)。
①《史記·周本紀(ji)》:“定王(wang)元年,楚(chu)莊王(wang)伐陸(lu)渾(hun)之戎,次洛,使(shi)人問九鼎。王(wang)使(shi)王(wang)孫滿應設以辭,楚(chu)兵乃去。”
②《史記·封禪(chan)書》:“禹收九(jiu)牧(mu)之金,鑄九(jiu)鼎。皆嘗亨鬺上(shang)帝鬼神。遭圣(sheng)則興,鼎遷于(yu)夏(xia)商。周德衰,宋之社亡,鼎乃淪沒,伏而不見。”
③《史記·孝武本紀》:“禹收九(jiu)牧之金(jin),鑄九(jiu)鼎,皆嘗鬺(shang)烹上(shang)帝鬼神。”后亦以九(jiu)鼎借(jie)指國柄。
④南朝宋謝(xie)瞻《張子房詩(shi)》:“力政吞(tun)九鼎(ding),苛(ke)慝暴三(san)殤。”
⑤宋楊萬里《讀嚴子陵(ling)傳(chuan)》詩:“早(zao)遣阿瞞移九鼎,人間何處有嚴陵(ling)。”
⑥明馮夢(meng)龍《東周列(lie)國(guo)志(zhi)》第(di)五十(shi)一回:“寡(gua)人聞大禹鑄(zhu)有(you)九鼎(ding),三代相傳,以為世寶,今在(zai)雒陽。不知(zhi)鼎(ding)形大小與其輕重(zhong)何如?寡(gua)人愿一聞之!”
⑦清龔自珍《妙法蓮華(hua)經四十二問》:“諸經有(you)《法華(hua)》,王者之(zhi)有(you)九(jiu)鼎,家業之(zhi)有(you)總帳簿也。”
⑧三國魏曹(cao)丕(pi)《與鐘繇(zhou)五熟釜書》:"昔有(you)黃三鼎(ding)﹐周之(zhi)九寶﹐咸(xian)以一(yi)體﹐使(shi)調(diao)一(yi)味。"詳"九鼎(ding)"。
⑨《文選(xuan)·陸機(ji)》:“在周之衰,難興(xing)王室(shi),放命者(zhe)七臣(chen),干位者(zhe)三子,嗣(si)王委其(qi)(qi)九鼎,兇族據其(qi)(qi)天邑,鉦鼙震於(wu)閫宇,鋒鏑(di)流乎(hu)絳闕,然禍(huo)止畿甸,害不覃及。”劉(liu)良注:“畿甸,近(jin)國也。”
2、喻分量重。
①《史記·平原君虞卿(qing)列傳》:“毛先生一至(zhi)(zhi)楚(chu),而(er)使(shi)趙重於九鼎大呂。”司馬貞索隱:“言毛遂至(zhi)(zhi)楚(chu),使(shi)趙重於九鼎大呂,言為(wei)天下所重也。”
②宋黃庭堅《次韻答叔原會寂照房呈稚川》:“聲名九鼎重(zhong),冠蓋萬夫望。”
③明張煌言(yan)《懷古》詩:“人定能勝(sheng)天,一言(yan)重九鼎。”