臘(la)八(ba)(ba)(ba)節(jie)(jie),節(jie)(jie)期在(zai)每年農歷十(shi)二(er)月初(chu)(chu)八(ba)(ba)(ba),主要習(xi)俗是(shi)(shi)“喝臘(la)八(ba)(ba)(ba)粥(zhou)”。臘(la)八(ba)(ba)(ba)節(jie)(jie)是(shi)(shi)佛(fo)(fo)教(jiao)盛大(da)的節(jie)(jie)日之一。佛(fo)(fo)教(jiao)的創(chuang)始者釋(shi)迦(jia)牟尼(ni),在(zai)臘(la)月初(chu)(chu)八(ba)(ba)(ba),夜睹明星而悟道(dao)(dao)(dao)(dao)成(cheng)(cheng)(cheng)佛(fo)(fo)。十(shi)二(er)月初(chu)(chu)八(ba)(ba)(ba)這天(tian)是(shi)(shi)佛(fo)(fo)祖(zu)(zu)釋(shi)迦(jia)牟尼(ni)成(cheng)(cheng)(cheng)道(dao)(dao)(dao)(dao)之日,又稱(cheng)“法寶節(jie)(jie)”、“佛(fo)(fo)成(cheng)(cheng)(cheng)道(dao)(dao)(dao)(dao)節(jie)(jie)”、“成(cheng)(cheng)(cheng)道(dao)(dao)(dao)(dao)會”等。古印度(du)人為(wei)(wei)了(le)不忘佛(fo)(fo)祖(zu)(zu)成(cheng)(cheng)(cheng)道(dao)(dao)(dao)(dao)以(yi)前所受的苦(ku)難,也(ye)為(wei)(wei)了(le)紀念佛(fo)(fo)祖(zu)(zu)在(zai)農歷的十(shi)二(er)月初(chu)(chu)八(ba)(ba)(ba)悟道(dao)(dao)(dao)(dao)成(cheng)(cheng)(cheng)佛(fo)(fo),便在(zai)臘(la)月初(chu)(chu)八(ba)(ba)(ba)這天(tian)以(yi)吃雜拌(ban)粥(zhou)作為(wei)(wei)紀念。自從佛(fo)(fo)教(jiao)傳入中(zhong)國,各(ge)寺院(yuan)都用香谷和(he)果(guo)實(shi)(shi)做成(cheng)(cheng)(cheng)粥(zhou)來贈送給門徒和(he)善男信(xin)女們。臘(la)八(ba)(ba)(ba)這天(tian),各(ge)寺院(yuan)舉行法會,效法佛(fo)(fo)陀成(cheng)(cheng)(cheng)道(dao)(dao)(dao)(dao)前牧女獻乳糜的典故(gu),用香谷和(he)果(guo)實(shi)(shi)等煮粥(zhou)供佛(fo)(fo),名為(wei)(wei)臘(la)八(ba)(ba)(ba)粥(zhou)。傳說(shuo)喝了(le)這種粥(zhou)以(yi)后,就可以(yi)得(de)到佛(fo)(fo)祖(zu)(zu)的保佑,因此,臘(la)八(ba)(ba)(ba)粥(zhou)也(ye)叫“福壽(shou)粥(zhou)”、“福德粥(zhou)”、和(he)“佛(fo)(fo)粥(zhou)”。“臘(la)八(ba)(ba)(ba)”本為(wei)(wei)佛(fo)(fo)教(jiao)節(jie)(jie)日,后經歷代演變,逐漸(jian)成(cheng)(cheng)(cheng)為(wei)(wei)家喻戶曉的民間節(jie)(jie)日。
先秦時(shi)期(qi)我國一(yi)(yi)些地(di)方(fang)已有(you)與“臘(la)(la)(la)(la)(la)”相關的(de)(de)臘(la)(la)(la)(la)(la)祭(ji)(ji)的(de)(de)習(xi)俗,節(jie)期(qi)在(zai)臘(la)(la)(la)(la)(la)月(yue),具體日(ri)(ri)期(qi)并(bing)不(bu)固(gu)定(ding),該(gai)臘(la)(la)(la)(la)(la)祭(ji)(ji)習(xi)俗被后人(ren)視(shi)作“臘(la)(la)(la)(la)(la)八節(jie)”的(de)(de)來源之一(yi)(yi)。據西(xi)漢(han)戴(dai)圣(sheng)所編的(de)(de)《禮記·郊特(te)牲》輯錄,臘(la)(la)(la)(la)(la)祭(ji)(ji)是(shi)“歲十(shi)二(er)月(yue),合聚萬物而(er)索饗之也(ye)。”漢(han)應劭《風俗通(tong)義》中說:“夏曰嘉平,殷曰清祀(si)(si),周曰大蠟,漢(han)改(gai)為(wei)(wei)臘(la)(la)(la)(la)(la)。先秦時(shi)期(qi),我國一(yi)(yi)些地(di)方(fang)有(you)在(zai)臘(la)(la)(la)(la)(la)月(yue)祭(ji)(ji)祀(si)(si)祖先和神(shen)(shen)靈(包括(kuo)門神(shen)(shen)、戶神(shen)(shen)、宅神(shen)(shen)、灶神(shen)(shen)、井神(shen)(shen))的(de)(de)習(xi)俗,祈求(qiu)豐收(shou)和吉祥。臘(la)(la)(la)(la)(la)者(zhe),獵(lie)也(ye),言田獵(lie)取禽獸,以(yi)祭(ji)(ji)祀(si)(si)其先祖也(ye)。”還(huan)有(you)一(yi)(yi)種說法(fa),即“臘(la)(la)(la)(la)(la)者(zhe),接也(ye);新故(gu)交接,故(gu)大祭(ji)(ji)以(yi)報功(gong)也(ye)。”因“臘(la)(la)(la)(la)(la)”與“獵(lie)”通(tong)假,“獵(lie)祭(ji)(ji)”亦為(wei)(wei)“臘(la)(la)(la)(la)(la)祭(ji)(ji)”。臘(la)(la)(la)(la)(la)祭(ji)(ji)的(de)(de)對象,則是(shi)列祖列宗以(yi)及五位(wei)家(jia)(jia)神(shen)(shen)。五位(wei)家(jia)(jia)神(shen)(shen)指(zhi)的(de)(de)是(shi)“門、戶、天(tian)窗(chuang)、灶、行(門內土地(di))”。因在(zai)十(shi)二(er)月(yue)舉行,故(gu)稱(cheng)該(gai)月(yue)為(wei)(wei)臘(la)(la)(la)(la)(la)月(yue),稱(cheng)臘(la)(la)(la)(la)(la)祭(ji)(ji)這一(yi)(yi)天(tian)為(wei)(wei)臘(la)(la)(la)(la)(la)日(ri)(ri)。漢(han)代(dai)之前臘(la)(la)(la)(la)(la)祭(ji)(ji)的(de)(de)具體日(ri)(ri)期(qi)并(bing)不(bu)固(gu)定(ding),到了漢(han)代(dai)才明確了從冬至過后的(de)(de)第三個戍日(ri)(ri)為(wei)(wei)“臘(la)(la)(la)(la)(la)日(ri)(ri)”,不(bu)過在(zai)這天(tian)并(bing)不(bu)喝臘(la)(la)(la)(la)(la)八粥,而(er)只是(shi)作為(wei)(wei)祭(ji)(ji)奉諸神(shen)(shen)的(de)(de)日(ri)(ri)子(zi)。直到南北朝時(shi),才將陰歷十(shi)二(er)月(yue)初(chu)八固(gu)定(ding)為(wei)(wei)“臘(la)(la)(la)(la)(la)八節(jie)”。
臘(la)八這天(tian)我(wo)國(guo)一些(xie)地(di)方有(you)喝臘(la)八粥(zhou)(zhou)的習俗,臘(la)八粥(zhou)(zhou)也(ye)叫“大(da)家飯(fan)”、“七寶五味(wei)粥(zhou)(zhou)”。不同地(di)區(qu)臘(la)八粥(zhou)(zhou)的用(yong)料雖(sui)有(you)不同,但基本上都包括大(da)米、小米、糯米、高粱米、紫米、薏米等(deng)(deng)谷類(lei),黃豆(dou)(dou)、紅豆(dou)(dou)、綠豆(dou)(dou)、蕓豆(dou)(dou)、豇豆(dou)(dou)等(deng)(deng)豆(dou)(dou)類(lei),紅棗、花生(sheng)、蓮子、枸杞子、栗(li)子、核桃仁、杏仁、桂圓、葡(pu)萄干、白果等(deng)(deng)干果。
最(zui)早的臘八粥(zhou)(zhou)是紅(hong)小(xiao)豆來煮,后經演變(bian),加(jia)之(zhi)地方(fang)特色,逐漸(jian)豐富多(duo)彩起來。南宋文人周密(mi)撰《武林舊事》說(shuo):“用胡(hu)桃、松子、乳覃、柿、栗(li)之(zhi)類作粥(zhou)(zhou),謂之(zhi)臘八粥(zhou)(zhou)。”清人富察敦崇在《燕京(jing)歲時記》里則稱“臘八粥(zhou)(zhou)者,用黃米(mi)(mi)、白(bai)米(mi)(mi)、江米(mi)(mi)、小(xiao)米(mi)(mi)、菱角米(mi)(mi)、栗(li)子、去皮棗泥(ni)等(deng),和水煮熟(shu),外用染紅(hong)桃仁(ren)、杏仁(ren)、瓜子、花(hua)生、榛穰(rang)、松子及(ji)白(bai)糖(tang)、紅(hong)糖(tang)、瑣(suo)瑣(suo)葡萄(tao)以作點染”,頗有京(jing)城特色。
各地臘八粥:
陜(shan)西(xi):臘八(ba)粥熬好之后,要贈送親(qin)友(you),一定要在中午之前(qian)送出去。最(zui)后才(cai)是(shi)全(quan)家(jia)人(ren)食用。吃(chi)(chi)(chi)剩(sheng)的臘八(ba)粥,保存著吃(chi)(chi)(chi)了(le)幾天還有剩(sheng)下來的,卻是(shi)好兆頭,取其“年年有余(yu)”的意(yi)義。如果把粥送給窮苦的人(ren)吃(chi)(chi)(chi),那更是(shi)為自己(ji)積德(de)。有些不(bu)產或者少產大米的地方,人(ren)們不(bu)吃(chi)(chi)(chi)臘八(ba)粥,而是(shi)吃(chi)(chi)(chi)臘八(ba)面(mian)。用各(ge)種果品、蔬菜做成臊(sao)子,把面(mian)條搟好。到臘月初八(ba)早上全(quan)家(jia)人(ren)一起(qi)吃(chi)(chi)(chi)。
甘(gan)(gan)肅:傳統煮(zhu)臘八粥(zhou)用五谷、蔬菜,煮(zhu)熟后除家人吃(chi),還(huan)分送給(gei)鄰(lin)里,還(huan)要用來喂家畜。甘(gan)(gan)肅武威地區講究(jiu)過(guo)“素臘八”,吃(chi)大米稠飯、扁豆飯或是稠飯,煮(zhu)熟后配炸(zha)散子、麻花(hua)同(tong)吃(chi),民(min)俗叫它“扁豆粥(zhou)泡散”。
北(bei)京:北(bei)京的(de)(de)臘(la)(la)八粥可以說是最為(wei)講究的(de)(de)。摻在白(bai)米中(zhong)的(de)(de)東西較多(duo),如紅(hong)棗、蓮子、核(he)桃、栗子、杏仁、松仁、桂圓、葡萄、白(bai)果(guo)、青絲、玫瑰、紅(hong)豆、花生……不下20種。人(ren)們(men)在臘(la)(la)月初七晚上(shang)就開始(shi)洗米、泡果(guo)、撥皮、去核(he),半(ban)夜時(shi)分開始(shi)用微火燉(dun),直(zhi)到第(di)二(er)天清晨,臘(la)(la)八粥才算熬好了。
黑龍江(jiang):在(zai)哈(ha)爾濱,除了(le)臘(la)八粥,還有(you)吃(chi)“臘(la)八蒜”的(de)。民間(jian)上把(ba)在(zai)臘(la)月初八這天用醋泡蒜的(de)習俗,叫(jiao)“臘(la)八蒜”。
河南:河南人吃(chi)臘八飯,是小米、綠豆(dou)、豇(jiang)豆(dou)、麥(mai)仁、花生、紅棗、玉米特(te)等多種(zhong)原料配合(he)煮(zhu)成(cheng),熟(shu)后(hou)加些紅糖、核(he)桃仁,粥稠味香,喻意來(lai)年五谷豐登。
山(shan)東(dong):山(shan)東(dong)“臘八粥”分兩種(zhong),一種(zhong)是用(yong)(yong)薏米仁(ren)、桂圓、蓮子(zi)、百(bai)合、栗子(zi)、紅(hong)棗、粳米等熬成的,盛入碗里還要加(jia)些“粥果”,主(zhu)要是雕(diao)刻成各種(zhong)形狀的水果,是為點綴。另一種(zhong)是用(yong)(yong)大米、肉片、白(bai)菜、豆腐等煮(zhu)成的。
臘八醋
臘(la)(la)(la)(la)八(ba)(ba)醋(cu)(cu)(cu),傳統臘(la)(la)(la)(la)八(ba)(ba)節習(xi)俗(su)。在中國北方地(di)區有(you)在臘(la)(la)(la)(la)八(ba)(ba)這(zhe)天用醋(cu)(cu)(cu)泡(pao)(pao)大(da)蒜的習(xi)俗(su),名“臘(la)(la)(la)(la)八(ba)(ba)醋(cu)(cu)(cu)”。臘(la)(la)(la)(la)八(ba)(ba)醋(cu)(cu)(cu),要(yao)泡(pao)(pao)到大(da)年(nian)初一,初一吃餃(jiao)子,要(yao)吃素餃(jiao)子,取一年(nian)素素凈(jing)(jing)凈(jing)(jing)之意,蘸臘(la)(la)(la)(la)八(ba)(ba)醋(cu)(cu)(cu)吃,別有(you)一番滋味(wei)是。“臘(la)(la)(la)(la)八(ba)(ba)醋(cu)(cu)(cu)”不僅味(wei)道醇正,而且久放不壞。
臘八蒜
中國(guo)北(bei)方(fang)一(yi)(yi)到臘(la)(la)月初(chu)(chu)八(ba),過年的氣氛(fen)一(yi)(yi)天賽過一(yi)(yi)天,華北(bei)大(da)部分地區在(zai)臘(la)(la)月初(chu)(chu)八(ba)這(zhe)天有用(yong)醋(cu)泡蒜(suan)的習(xi)俗,叫臘(la)(la)八(ba)蒜(suan)。臘(la)(la)八(ba)蒜(suan)就(jiu)是在(zai)陰歷臘(la)(la)月初(chu)(chu)八(ba)的這(zhe)天來(lai)泡制(zhi)蒜(suan),是北(bei)方(fang),尤其是華北(bei)地區的一(yi)(yi)個習(xi)俗。其材(cai)料(liao)就(jiu)是醋(cu)和大(da)蒜(suan)瓣兒。
泡臘(la)八蒜(suan)是(shi)一(yi)道主要流行于北方(fang),尤(you)其是(shi)華(hua)北地(di)區(qu)的(de)(de)傳(chuan)統小吃,是(shi)臘(la)八節的(de)(de)節日食俗(su)。臘(la)八蒜(suan)材料其實非常簡(jian)單,就(jiu)(jiu)是(shi)醋(cu)和大蒜(suan)瓣(ban)兒(er)。做法也(ye)是(shi)極其簡(jian)單,將剝了皮的(de)(de)蒜(suan)瓣(ban)兒(er)放(fang)到一(yi)個可以密封的(de)(de)罐子(zi),瓶子(zi)之類的(de)(de)容器(qi)里(li)面,然后倒入醋(cu),封上口(kou)放(fang)到一(yi)個冷的(de)(de)地(di)方(fang)。慢(man)慢(man)地(di),泡在醋(cu)中的(de)(de)蒜(suan)就(jiu)(jiu)會變綠,最(zui)后會變得(de)通(tong)體碧綠的(de)(de),如同翡翠碧玉。
吃冰
臘(la)八(ba)(ba)前一(yi)(yi)天,人們(men)一(yi)(yi)般用鋼盆(pen)舀水結(jie)冰(bing),等到了臘(la)八(ba)(ba)節就脫(tuo)盆(pen)冰(bing)并把冰(bing)敲成碎塊。據說這天的(de)冰(bing)很神(shen)奇(qi),吃了它在以后一(yi)(yi)年(nian)不會肚子疼(teng)。
臘八豆腐
臘(la)八豆腐是安徽省黟縣地(di)區民間傳統(tong)小吃之(zhi)一(yi),節日食俗。在臘(la)月(yue)初八,家家戶(hu)戶(hu)都要曬制豆腐,民間將這種曬制的豆腐,便稱(cheng)作“臘(la)八豆腐”。
“臘(la)八豆腐(fu)(fu)”在制(zhi)作方法是先用上(shang)(shang)等(deng)小黃(huang)豆做(zuo)成(cheng)豆腐(fu)(fu),并切成(cheng)圓形或(huo)方形的(de)塊(kuai)狀,然(ran)后(hou)抹上(shang)(shang)鹽(yan)(yan)水,在上(shang)(shang)部中間挖一(yi)小洞,放入適(shi)量食鹽(yan)(yan),置冬(dong)日(ri)溫和的(de)太陽下慢慢烤曬,使鹽(yan)(yan)分逐漸(jian)吸(xi)入,水分也漸(jian)曬干,即成(cheng)臘(la)八豆腐(fu)(fu)。成(cheng)品(pin)色(se)澤黃(huang)潤如玉,入口松軟,味(wei)咸帶甜,又香(xiang)又鮮。如在曬制(zhi)時(shi)加入蝦(xia)米等(deng)配料,味(wei)則更好(hao)。
“臘八豆腐”平時(shi)用草繩懸掛在通風處晾著,吃時(shi)摘取,一般可(ke)晾放三個(ge)月不變質、變味(wei)。它既(ji)可(ke)以單獨吃,也可(ke)與(yu)肉(rou)類(lei)同(tong)(tong)炒(chao)、同(tong)(tong)燉。招待貴賓時(shi),黟縣人還將其雕刻成(cheng)動物、花卉,澆上麻油,拌上蔥姜(jiang)蒜等佐料,配(pei)成(cheng)冷(leng)盤,成(cheng)為(wei)酒宴佳肴。
臘八面
臘(la)(la)八(ba)面,即臘(la)(la)八(ba)節的(de)節令食品。傳統面食,流行于陜西關中地(di)區,在(zai)陜西省渭北(bei)一帶(dai)的(de)澄(cheng)城地(di)區,臘(la)(la)八(ba)節一般是不喝粥的(de),每年的(de)農歷(li)臘(la)(la)月初(chu)八(ba)早(zao)上(shang),家家戶(hu)(hu)戶(hu)(hu)都(dou)要吃碗臘(la)(la)八(ba)面。
以面(mian)和各種豆類(lei)(紅(hong)豆為住)為原料,面(mian)需做成(cheng)韭葉面(mian)(韭菜葉的寬度(du)相等的面(mian)條)備用;紅(hong)豆提前(qian)泡(pao)一晚,臘八這天用來(lai)熬湯,待水(shui)開時(shi)轉小火(huo)至紅(hong)豆熟透,中火(huo)煮(zhu)面(mian)。同(tong)時(shi)熟油(you)將蔥花爆香,面(mian)煮(zhu)好后(hou)將蔥花油(you)潑入鍋中。
麥仁飯
西寧臘(la)(la)八節并(bing)不(bu)喝粥(zhou)(zhou),而(er)是吃(chi)麥仁飯(fan)。臘(la)(la)月初七(qi)晚上(shang)將新碾的麥仁,與牛羊肉同煮,加上(shang)青鹽、姜(jiang)皮(pi)、花椒、草(cao)果、苗香(xiang)(xiang)等佐料,經一夜文火煮熬。青海(hai)(hai)傳(chuan)說中(zhong)說,農歷十(shi)二月八日是釋迦牟尼的成(cheng)道之日,成(cheng)道前(qian)有牧羊女獻乳糜(mi),用香(xiang)(xiang)谷及果實造(zao)粥(zhou)(zhou)供佛,那粥(zhou)(zhou)就是麥仁粥(zhou)(zhou),成(cheng)了后來青海(hai)(hai)的“臘(la)(la)八粥(zhou)(zhou)”。后人(ren)根據這(zhe)(zhe)種做法,在青海(hai)(hai)人(ren)的飲食里造(zao)了這(zhe)(zhe)味(wei)飲食。也開始在餐館里流行。
文(wen)獻(xian)記載(zai)與“臘(la)(la)(la)(la)”相關的(de)(de)古俗(su)(su)。歲終之月稱(cheng)“臘(la)(la)(la)(la)”的(de)(de)含義有三(san):一曰(yue)“臘(la)(la)(la)(la)者,接也”,寓有新舊交替的(de)(de)意思(si)(《隋(sui)書(shu)·禮(li)儀志(zhi)》記載(zai));二曰(yue)“臘(la)(la)(la)(la)者同獵(lie)(lie)”,指田獵(lie)(lie)獲取(qu)禽獸好(hao)祭(ji)祖(zu)祭(ji)神(shen),“臘(la)(la)(la)(la)”從“肉(rou)”旁(pang),就是用肉(rou)“冬祭(ji)”;三(san)曰(yue)“臘(la)(la)(la)(la)者,逐疫(yi)迎春”。古時(shi)我國一些地方有臘(la)(la)(la)(la)祭(ji)的(de)(de)習俗(su)(su),臘(la)(la)(la)(la)祭(ji)的(de)(de)對象,則(ze)是祖(zu)先以及五(wu)位家(jia)神(shen)(包括門神(shen)、戶神(shen)、宅神(shen)、灶神(shen)、井神(shen))。
應劭《風俗通》云(yun):“《禮傳》:臘(la)(la)者(zhe),獵也,言田(tian)(tian)獵取禽獸,以(yi)(yi)(yi)祭(ji)祀其(qi)祖(zu)也。或曰(yue):臘(la)(la)者(zhe),接也,新故交接,故大(da)祭(ji)以(yi)(yi)(yi)報功也。”其(qi)起源甚早,《禮記(ji)(ji)·郊特牲》記(ji)(ji)載(zai):“伊耆氏始為(wei)(wei)蠟。蠟也者(zhe),索也,歲(sui)十(shi)二(er)月,合聚萬物而(er)索饗之也。”《史(shi)記(ji)(ji)·補三皇本紀》也說:“炎帝神農(nong)氏以(yi)(yi)(yi)其(qi)初為(wei)(wei)田(tian)(tian)事,故為(wei)(wei)蠟祭(ji),以(yi)(yi)(yi)報天地”。夏代(dai)稱臘(la)(la)日祭(ji)為(wei)(wei)“嘉平”,殷曰(yue)“清祀”,周(zhou)曰(yue)“大(da)蠟”,漢代(dai)改為(wei)(wei)“臘(la)(la)”。關于臘(la)(la)祭(ji),古書多有記(ji)(ji)載(zai):“十(shi)二(er)月八日為(wei)(wei)臘(la)(la)日。村人并擊(ji)細鼓,戴胡(hu)頭(tou),及作金剛力土以(yi)(yi)(yi)逐疫”。
祭祀的(de)對象凡八(ba)(ba):先嗇神(shen)(shen)(shen)神(shen)(shen)(shen)農、司嗇神(shen)(shen)(shen)后稷、農神(shen)(shen)(shen)田官之(zhi)神(shen)(shen)(shen)、郵表畦神(shen)(shen)(shen)始(shi)創田間廬舍、開路、劃疆界之(zhi)人、貓虎神(shen)(shen)(shen)、坊神(shen)(shen)(shen)堤防、水(shui)庸神(shen)(shen)(shen)水(shui)溝(gou)、昆蟲(chong)神(shen)(shen)(shen)。先秦的(de)臘(la)(la)祭日(ri)在冬至后第三個(ge)戌日(ri),南北(bei)朝以后逐漸固定在臘(la)(la)月初(chu)八(ba)(ba)。到了唐宋,此節又被蒙上神(shen)(shen)(shen)佛色彩(cai)。作(zuo)為巫術活動的(de)臘(la)(la)月擊鼓驅(qu)疫(yi)之(zhi)俗,今在湖南新(xin)化等地區仍有留存。
宋朝吳自牧(mu)撰《夢梁錄(lu)》卷六載:“八(ba)日,寺(si)院謂(wei)之(zhi)‘臘八(ba)’。大剎寺(si)等俱(ju)設(she)五味粥,名曰‘臘八(ba)粥’。”此時,臘八(ba)煮粥已(yi)成民間食俗,不過,當時帝王還以此來籠絡(luo)眾(zhong)臣(chen)。
元人孫(sun)國敕作(zuo)《燕都游(you)覽志》云:“十二月八日(ri),賜百官粥,以(yi)米果雜成(cheng)之。品(pin)多者為勝(sheng),此(ci)蓋循(xun)宋時故事。”
明《永樂大典》記述“是月(yue)八(ba)日(ri)(ri),禪家(jia)謂(wei)之臘八(ba)日(ri)(ri),煮經糟粥以供佛飯僧”。
到了清代,雍正三(san)年(公元1725年)世宗將北京安定(ding)門內國子監(jian)以東的府(fu)(fu)邸改(gai)為雍和宮,每(mei)逢臘(la)(la)(la)八(ba)日(ri)(ri),在宮內萬(wan)福閣等處,用鍋(guo)煮臘(la)(la)(la)八(ba)粥并(bing)請來(lai)喇(la)嘛僧(seng)人誦經,然后將粥分給各王(wang)宮大臣,品(pin)嘗食用以度節日(ri)(ri)。《光緒順天府(fu)(fu)志(zhi)》又(you)云(yun):“每(mei)歲(sui)臘(la)(la)(la)月八(ba)日(ri)(ri),雍和官(guan)熬粥,定(ding)制,派大臣監(jian)視,蓋供上膳(shan)焉。”臘(la)(la)(la)八(ba)粥又(you)叫“七寶粥”,“五味粥”。
據宋(song)代(dai)的(de)《云笈七(qi)箋》中說(shuo),正月(yue)初一是(shi)天(tian)臘(la)(la),五(wu)(wu)(wu)(wu)帝(di)會(hui)(hui)于(yu)東方九炁(qi)青(qing)天(tian);五(wu)(wu)(wu)(wu)月(yue)初五(wu)(wu)(wu)(wu)名地臘(la)(la),五(wu)(wu)(wu)(wu)帝(di)會(hui)(hui)于(yu)南方三(san)炁(qi)丹(dan)天(tian);七(qi)月(yue)初七(qi)是(shi)道德(de)臘(la)(la),五(wu)(wu)(wu)(wu)帝(di)會(hui)(hui)于(yu)西方七(qi)炁(qi)素天(tian);十月(yue)初一是(shi)民歲臘(la)(la),五(wu)(wu)(wu)(wu)帝(di)會(hui)(hui)于(yu)北方五(wu)(wu)(wu)(wu)炁(qi)黑天(tian);臘(la)(la)月(yue)初八是(shi)王侯(hou)臘(la)(la),五(wu)(wu)(wu)(wu)帝(di)會(hui)(hui)于(yu)上(shang)方玄都玉京(jing)。
據《赤松子章歷》中說:正月初(chu)一天臘,五帝校定生(sheng)人(ren)神(shen)氣,時限(xian)長短,益添年命。求(qiu)禱子孕,祭祀先亡,升達玄祖。其日(ri)不可壅滯(zhi)溝澗,用力色欲。可吟詠歌贊,導引(yin)神(shen)氣。
五月(yue)初(chu)五地臘(la),五帝校定(ding)生(sheng)人官(guan)爵,血肉衰盛,外(wai)滋萬類,內延年(nian)壽(shou),記錄(lu)長生(sheng)名字。此(ci)日可(ke)謝罪,求請移(yi)易官(guan)爵,祭祀(si)玄祖。其日不可(ke)伐損(sun)樹木、血食,可(ke)服氣,消息(xi)四大。
七(qi)月初(chu)二道德臘,五帝校定生人骨體枯盛,學(xue)業文籍,名官降益。其日可(ke)謝罪、請福、服氣、沐浴、祭祀(si)先亡。其日不可(ke)伐樹碎石,食(shi)啖酸咸,乘騎臨險(xian)。可(ke)導引攝理,展舒筋骨。
十月初一民(min)歲臘(la),五帝校定生人祿料、官(guan)爵、算盡、疾(ji)病輕重。其日可謝罪、請添算壽、祭祀先亡(wang)、沐浴(yu)玄祖。慎(shen)勿(wu)多食、侄昏醉(zui)睡。可行道禮拜、旋逵(kui)庭壇。
臘(la)月(yue)初八王侯臘(la)。五帝校(xiao)定生人處(chu)所、受(shou)祿分野、降注三(san)萬六千神氣(qi)。其日(ri)可謝(xie)罪、求(qiu)延(yan)年益壽、安定百神、移易名位(wei)、回改貧乏、沐(mu)浴、祭(ji)祀先亡、大醮天(tian)官,令(ling)人所求(qiu)從愿,求(qiu)道必獲。此日(ri)不(bu)得聚會飲(yin)樂(le)。可清凈經行(xing)山林有(you)壇庭之處(chu),行(xing)道有(you)念,三(san)魂七魄,不(bu)得經營俗事,逢臘(la)日(ri)即是。
據以上,正(zheng)月(yue)初一(yi)天臘(la)(la),五(wu)帝(di)校(xiao)定(ding)(ding)生人神氣(qi)時限(xian)長短(duan);五(wu)月(yue)初五(wu)地(di)臘(la)(la),五(wu)帝(di)校(xiao)定(ding)(ding)生人官爵、血肉(rou)衰(shuai)盛(sheng);七月(yue)初七道德臘(la)(la),五(wu)帝(di)校(xiao)定(ding)(ding)生人骨體枯盛(sheng);十(shi)(shi)月(yue)初一(yi)民歲臘(la)(la),五(wu)帝(di)校(xiao)定(ding)(ding)生人祿(lu)科官爵;十(shi)(shi)二初八王侯臘(la)(la),五(wu)帝(di)校(xiao)定(ding)(ding)生人處所,受(shou)祿(lu)分野。五(wu)臘(la)(la)日,齋戒沐浴,朝(chao)真行道,自然獲福無(wu)量(liang)。
三元節(jie)三官大帝賜福赦罪(zui)解厄(e),五(wu)臘(la)日(ri)便是(shi)五(wu)帝校定(ding)生人延益的良(liang)日(ri)。《赤松子章歷·卷二》有(you):
王長(chang)謂趙(zhao)升(sheng)真人(ren)曰:子知五臘(la)日乎?趙(zhao)升(sheng)真人(ren)曰:吾于鶴嗚洞侍右,聞先師與郁華(hua)真人(ren)論(lun)之(zhi)(zhi)(zhi),五臘(la)日者,五行(xing)旬盡,新舊交接,恩(en)赦求真,降注生(sheng)氣,添(tian)神請算(suan)之(zhi)(zhi)(zhi)良日也(ye)。此日五帝朝會(hui)玄都,統(tong)御人(ren)間(jian)地府、五岳四瀆(du)、三萬六千陰(yin)陽,校(xiao)定生(sheng)人(ren),延益之(zhi)(zhi)(zhi)良日也(ye)。學道修真求生(sheng)之(zhi)(zhi)(zhi)士,此日可齋戒沐(mu)浴,朝真行(xing)道。今故明傳妙旨,可宜勤行(xing)之(zhi)(zhi)(zhi)。”
五(wu)臘日,五(wu)帝朝會玄都,統御人間地府、五(wu)岳(yue)四瀆、三萬六千陰陽(yang),校定生(sheng)人,延益之(zhi)良日,是(shi)學道修真求生(sheng)之(zhi)士,齋戒沐(mu)浴,朝真行(xing)道的日子。
佛(fo)(fo)教的(de)(de)創始者(zhe)釋迦(jia)牟(mou)尼(ni),本名喬達摩·悉達多,是古印(yin)度北部迦(jia)毗(pi)羅衛(wei)國(guo)(今尼(ni)泊爾境內)凈飯王(wang)的(de)(de)兒子,年輕時(shi)見眾生(sheng)受生(sheng)老病死(si)等痛苦(ku)折(zhe)磨,為(wei)尋求人(ren)生(sheng)真諦與(yu)生(sheng)死(si)解脫,舍棄王(wang)族(zu)生(sheng)活,出(chu)家修(xiu)道。他在雪山苦(ku)行(xing)六年,常常日食一(yi)(yi)麥一(yi)(yi)麻。后來發現(xian)一(yi)(yi)味苦(ku)行(xing)并非解脫之道,于是放(fang)棄苦(ku)行(xing)下山。這時(shi)一(yi)(yi)位牧女見到他虛弱不(bu)堪,便熬(ao)乳糜(奶與(yu)谷物共煮而成(cheng))供養(yang)他。釋迦(jia)牟(mou)尼(ni)的(de)(de)體(ti)力由此恢復(fu),隨后于菩提樹下入定(ding)七日,在臘月(yue)初(chu)八,夜睹明星而悟(wu)道成(cheng)佛(fo)(fo)。古印(yin)度人(ren)為(wei)了(le)(le)不(bu)忘佛(fo)(fo)祖成(cheng)道以前所(suo)受的(de)(de)六年苦(ku)難,也(ye)(ye)為(wei)了(le)(le)紀念佛(fo)(fo)祖在農歷的(de)(de)十(shi)二月(yue)初(chu)八悟(wu)道成(cheng)佛(fo)(fo),便在臘月(yue)初(chu)八這一(yi)(yi)天以吃雜拌粥作為(wei)紀念,所(suo)以說臘八節是從古印(yin)度傳(chuan)入中國(guo)的(de)(de),臘八也(ye)(ye)就(jiu)成(cheng)了(le)(le)佛(fo)(fo)祖的(de)(de)成(cheng)道日。
佛(fo)(fo)教傳(chuan)(chuan)(chuan)入(ru)我國后,各(ge)地興建寺(si)院(yuan),煮粥(zhou)敬(jing)(jing)佛(fo)(fo)的(de)活動也(ye)隨之盛(sheng)行(xing)起來(lai),尤其是到(dao)了臘月初八(ba),祭祀釋迦牟尼修(xiu)行(xing)成道之日(ri),各(ge)寺(si)院(yuan)都(dou)要舉行(xing)誦經,并(bing)效(xiao)仿牧女在(zai)佛(fo)(fo)成道前獻一(yi)種“乳糜”之物(wu)的(de)傳(chuan)(chuan)(chuan)說程式(shi),煮粥(zhou)敬(jing)(jing)佛(fo)(fo)。這便是臘八(ba)粥(zhou)的(de)來(lai)歷。也(ye)有(you)的(de)寺(si)院(yuan)于臘月初八(ba)以前由(you)僧人(ren)持缽(bo),沿街化緣,將收集的(de)米(mi)、栗、棗、果仁等煮成臘八(ba)粥(zhou)散發給窮人(ren)。大家(jia)認為吃了可以得佛(fo)(fo)陀保佑,所以貧窮人(ren)家(jia)稱它“佛(fo)(fo)粥(zhou)”。一(yi)般(ban),寺(si)院(yuan)的(de)佛(fo)(fo)粥(zhou)既美味且量多,以滿足來(lai)寺(si)院(yuan)參加紀念法會的(de)信(xin)眾(zhong)需要。有(you)些信(xin)眾(zhong)專(zhuan)奔“粥(zhou)”而來(lai),認為臘八(ba)供養佛(fo)(fo)陀的(de)粥(zhou)吉(ji)祥,不(bu)僅(jin)自己(ji)食用(yong),還帶回(hui)家(jia)供家(jia)人(ren)享用(yong)。年復一(yi)年,寺(si)院(yuan)做臘八(ba)粥(zhou)的(de)傳(chuan)(chuan)(chuan)統(tong)便廣泛傳(chuan)(chuan)(chuan)播到(dao)民(min)間,由(you)此在(zai)我國形成了過“臘八(ba)節(jie)”的(de)習(xi)俗(su)。
傳說臘(la)八節來自“赤(chi)豆打鬼(gui)(gui)”的(de)風俗(su)。傳說上古五帝之一的(de)顓頊氏,三個兒子死后變成惡(e)鬼(gui)(gui),專門出來驚嚇孩(hai)(hai)子。古代人(ren)們普遍相(xiang)信(xin)迷信(xin),害怕(pa)鬼(gui)(gui)神,認為大人(ren)小孩(hai)(hai)中(zhong)風得(de)病、身體不好都是由(you)于疫鬼(gui)(gui)作祟。這些惡(e)鬼(gui)(gui)天(tian)不怕(pa)地(di)不怕(pa),單怕(pa)赤(chi)紅)豆,故(gu)有“赤(chi)豆打鬼(gui)(gui)”的(de)說法。所以,在臘(la)月初八這一天(tian)以紅小豆、赤(chi)小豆熬粥,以祛疫迎祥。
臘(la)八(ba)(ba)(ba)節是(shi)農歷臘(la)月(yue)(十(shi)二月(yue))初(chu)八(ba)(ba)(ba),傳說(shuo)起(qi)源于元(yuan)末明初(chu),據說(shuo)當年朱(zhu)元(yuan)璋(zhang)落難在牢監里受苦時,當時正(zheng)值寒天(tian)(tian),又冷(leng)又餓的朱(zhu)元(yuan)璋(zhang)竟然從監牢的老(lao)鼠洞刨找出一(yi)些紅豆(dou)、大米、紅棗等七(qi)八(ba)(ba)(ba)種五谷雜糧(liang)。朱(zhu)元(yuan)璋(zhang)便把(ba)這些東西熬(ao)成了(le)(le)粥(zhou),因那天(tian)(tian)正(zheng)是(shi)臘(la)月(yue)初(chu)八(ba)(ba)(ba),朱(zhu)元(yuan)璋(zhang)便美名其曰這鍋雜糧(liang)粥(zhou)為(wei)臘(la)八(ba)(ba)(ba)粥(zhou)。美美地(di)享(xiang)受了(le)(le)一(yi)頓。后來朱(zhu)元(yuan)璋(zhang)平定天(tian)(tian)下,坐北(bei)朝南做(zuo)了(le)(le)皇帝,為(wei)了(le)(le)紀念在監牢中(zhong)那個(ge)特殊的日子,他于是(shi)把(ba)這一(yi)天(tian)(tian)定為(wei)臘(la)八(ba)(ba)(ba)節,把(ba)自(zi)己那天(tian)(tian)吃的雜糧(liang)粥(zhou)正(zheng)式命名為(wei)臘(la)八(ba)(ba)(ba)粥(zhou)。
傳說臘(la)(la)八(ba)節出于人(ren)們(men)對忠臣岳飛的(de)懷念。當年(nian),岳飛率部(bu)抗金于朱(zhu)仙鎮(zhen),正(zheng)值數九嚴冬,岳家軍(jun)衣食不濟(ji)、挨餓(e)受凍,眾(zhong)百姓(xing)相繼送粥,岳家軍(jun)飽(bao)餐了(le)(le)一頓百姓(xing)送的(de)“千家粥”,結果(guo)大勝而歸。這天正(zheng)是十二月(yue)初(chu)八(ba)。岳飛死后(hou),人(ren)民為了(le)(le)紀念他,每到臘(la)(la)月(yue)初(chu)八(ba),便以(yi)雜糧豆果(guo)煮粥,終(zhong)于成俗。
秦始皇修(xiu)建(jian)長(chang)城(cheng),天下民(min)(min)工奉命而(er)來,長(chang)年(nian)不(bu)能回家,吃(chi)(chi)糧(liang)靠家里人送。有些民(min)(min)工,家隔千山萬水,糧(liang)食送不(bu)到,致使不(bu)少民(min)(min)工餓(e)死(si)(si)于長(chang)城(cheng)工地。有一年(nian)臘月(yue)初八,無糧(liang)吃(chi)(chi)的民(min)(min)工們(men)合伙積了幾把五谷(gu)雜(za)糧(liang),放在(zai)(zai)鍋里熬成(cheng)稀(xi)粥(zhou),每人喝了一碗,最后(hou)還是(shi)餓(e)死(si)(si)在(zai)(zai)長(chang)城(cheng)下。為(wei)了悼念餓(e)死(si)(si)在(zai)(zai)長(chang)城(cheng)工地的民(min)(min)工,人們(men)每年(nian)臘月(yue)初八吃(chi)(chi)“臘八粥(zhou)”,以資紀念。
相傳老(lao)兩口(kou)(kou)過日子,吃苦(ku)耐勞,持(chi)家(jia)節儉,省下(xia)一(yi)筆大家(jia)業,可是(shi)寶貝兒子卻(que)不爭氣,娶個媳婦也(ye)不賢(xian)惠,很快(kuai)就敗了(le)家(jia)業,到了(le)臘(la)月初八這一(yi)天,小(xiao)倆口(kou)(kou)凍餓交加,幸好有村人、鄰居接濟(ji),煮了(le)一(yi)鍋大米、面(mian)塊、豆(dou)子、蔬菜等混在一(yi)起的(de)“雜(za)合粥”。意思是(shi):“吃頓(dun)雜(za)合粥,教(jiao)訓記心(xin)頭。”這頓(dun)粥讓小(xiao)兩口(kou)(kou)改掉了(le)惡(e)習,走(zou)上正(zheng)道,靠勤懇的(de)勞動持(chi)家(jia),日子一(yi)天天也(ye)好起來(lai)。民間(jian)流行臘(la)八吃粥的(de)風俗,就是(shi)人們為了(le)以此教(jiao)訓警告(gao)后人而相沿的(de)。
凝寒迫清祀,
有酒宴嘉平。
宿心何所道,
藉此慰中情。
臘八家家煮(zhu)粥(zhou)多,
大臣特派到雍和(he)。
對慈亦是當(dang)今(jin)佛,
進奉熬成第(di)二鍋。
臘日常年(nian)暖尚遙,今(jin)年(nian)臘日凍全(quan)消。
侵(qin)凌雪色還萱草(cao),漏泄春(chun)光有柳條。
縱酒欲(yu)謀良(liang)夜醉,還(huan)家初散紫宸(chen)朝。
口脂面藥隨恩澤,翠管銀嬰(ying)下九(jiu)霄。
臘月風和(he)意已春,時因散策過(guo)吾鄰。
草煙漠(mo)漠(mo)柴門里,牛跡重重野水濱。
多(duo)病所(suo)須惟藥物,差科未動是(shi)閑人。
今(jin)朝(chao)佛(fo)粥交相(xiang)饋,更覺江村節物新。
清(qing)水塘邊血作磷,正陽門外(wai)馬生塵(chen)。
只應水(shui)月無新恨,且喜云山來(lai)故人。
晴臘(la)無(wu)如今日(ri)好,閑游同是再生身(shen)。
自傷白發(fa)空(kong)流浪,一瓣(ban)香消淚滿巾。
一陽初夏中(zhong)大呂(lv),谷粟(su)為粥和豆煮。
應時獻佛矢心虔(qian),默祝金光(guang)濟眾(zhong)普。
盈(ying)幾馨香細細浮(fu),堆盤果蔬紛紛聚。
共嘗(chang)佳品達沙門,沙門色(se)相傳蓮炬。
童稚(zhi)飽腹慶州(zhou)平,還(huan)向街頭(tou)擊臘鼓(gu)。
臘月八日(ri)粥,傳自梵(fan)王國。七寶美調和,五(wu)味香(xiang)糝入。
用以供伊蒲,籍之作功德。僧民多好(hao)事(shi),踵事(shi)增(zeng)華(hua)飾。
此(ci)風未汰(tai)除,歉歲尚沿(yan)襲。今晨(chen)或(huo)饋遺,啜(chuo)這不能(neng)食。
吾(wu)家住城南,饑民兩寺集。男女叫號喧,老(lao)少街衢塞。
失足(zu)命須臾,當風膚迸裂。怯者蒙面生,一路吞聲泣。
問爾泣何(he)為,答之(zhi)我無(wu)得。此(ci)景望見之(zhi),令我心凄惻。
荒政十有二(er),蠲賑最(zui)下策。慳囊未(wei)易(yi)破,胥吏弊何數。
所以經(jing)費艱,安能按戶給。吾佛好施舍,君子貴周急。
愿(yuan)言借粟(su)多,蒼生免菜色。此去虛莫嘗,嗟嘆復何益。
安得(de)布地金(jin),憑仗大慈力。倦然對是的,趾望(wang)丞民立(li)。
日躔星記,大(da)呂(lv)司晨。玄象改次,庶眾更新。歲事(shi)告成,八(ba)蠟報(bao)勤。
告成(cheng)伊(yi)何(he)(he),年(nian)豐物阜。豐禋孝祀,介茲(zi)萬祜。報勤伊(yi)何(he)(he),農功是歸。
穆(mu)穆(mu)我后,務茲蒸(zheng)黎。宣(xuan)力(li)葘畝,沾體(ti)暴饑。飲饗清祀,四(si)方(fang)來綏。
充仞郊甸,鱗集京(jing)師。交錯貿遷,紛葩相追。摻袂成(cheng)幕(mu),連衽成(cheng)帷(wei)。
有(you)(you)肉如丘,有(you)(you)酒(jiu)如泉。有(you)(you)肴如林,有(you)(you)貨如山。率土(tu)同歡(huan),和(he)氣來臻。
祥風協調,降祉(zhi)自天。方隅清謐,嘉(jia)祚日(ri)延。與民優(you)游(you),享受萬年(nian)。
1、過(guo)了臘(la)八就是年
2、喝了臘八(ba)粥,就把(ba)“年(nian)”來辦
3、臘八冰,吃不壞人
4、誰家(jia)灶(zao)囪先冒煙,誰家(jia)高粱先紅尖
5、臘八臘八,凍掉下巴
6、臘七臘八,凍死寒鴉(ya)
7、冬天麥(mai)蓋三層被,來年枕著(zhu)饅頭睡(shui)。
8、臘(la)八(ba).臘(la)八(ba),有(you)的(de),臘(la)八(ba),沒(mei)有(you)的(de),哈撒
9、臘(la)八,祭灶,新(xin)年快到,閨女要(yao)花(hua),小子(zi)(zi)要(yao)炮,老媽子(zi)(zi)吃著桂花(hua)糕,老頭子(zi)(zi)戴著新(xin)氈帽
10、吃過臘八飯就把(ba)年來辦!
晉(jin)東(dong)南(nan)流行一首歌謠,叫《過了(le)臘(la)八就是年》:
“小(xiao)孩小(xiao)孩你別(bie)饞,過了臘(la)八就是年(nian)。臘(la)八粥,吃幾(ji)天,瀝瀝拉拉二十三。”