沉(chen)香是(shi)(shi)我(wo)國沿用歷史相(xiang)當久遠的(de)珍貴中藥。沉(chen)香樹為主(zhu)根(gen)向下生(sheng)長(chang)之(zhi)深根(gen)系弱陽性樹種,是(shi)(shi)最好的(de)水(shui)土保護者。沉(chen)香成長(chang)過程(cheng)中,不(bu)需(xu)噴灑農藥,不(bu)會危害土質及人體的(de)健康。沉(chen)香還有(you)(you)驅蟲(chong)但不(bu)會殺蟲(chong)的(de)特性,有(you)(you)益于(yu)生(sheng)態維(wei)護。發展沉(chen)香栽培(pei)生(sheng)產,既是(shi)(shi)解決資源緊(jin)缺,減少進口,擴大出(chu)口創匯的(de)有(you)(you)效途徑,又是(shi)(shi)廣大群眾和農業企業脫(tuo)貧(pin)致富的(de)可靠保證。
沉香是(shi)(shi)含有樹(shu)脂的(de)木材歷(li)經(jing)多(duo)年沉積形成的(de),沉香木自古以來(lai)就是(shi)(shi)非(fei)常名(ming)貴的(de)木料(liao),亦是(shi)(shi)工藝品最上(shang)乘的(de)原材料(liao)。
沉(chen)(chen)(chen)香(xiang),又(you)名“沉(chen)(chen)(chen)水香(xiang)”,“水沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)”,古語寫作“沈(shen)香(xiang)”(沈(shen),同沉(chen)(chen)(chen))。古來常說(shuo)的“沉(chen)(chen)(chen)檀龍麝”之(zhi)“沉(chen)(chen)(chen)”,就(jiu)是指(zhi)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)自古以(yi)來即被(bei)列為眾香(xiang)之(zhi)首。
與檀香(xiang)(xiang)不(bu)同,沉(chen)香(xiang)(xiang)并(bing)不(bu)是(shi)一(yi)(yi)種木(mu)材(cai),而是(shi)一(yi)(yi)類特(te)(te)殊的(de)香(xiang)(xiang)樹“結”出(chu)的(de),混(hun)合了(le)油脂(樹脂)成分和木(mu)質成分的(de)固態(tai)凝(ning)聚(ju)物(wu)。而這類香(xiang)(xiang)樹的(de)木(mu)材(cai)本身并(bing)無特(te)(te)殊的(de)香(xiang)(xiang)味,而且木(mu)質較(jiao)為松軟。據當今的(de)研究,瑞(rui)香(xiang)(xiang)科沉(chen)香(xiang)(xiang)屬的(de)幾(ji)種樹木(mu),如(ru)馬來沉(chen)香(xiang)(xiang)樹、莞香(xiang)(xiang)樹、印度(du)沉(chen)香(xiang)(xiang)樹等都(dou)可以(yi)形(xing)成沉(chen)香(xiang)(xiang)。一(yi)(yi)般來說,沉(chen)香(xiang)(xiang)的(de)密度(du)越(yue)(yue)大,說明(ming)凝(ning)聚(ju)的(de)樹脂越(yue)(yue)多,其質量也越(yue)(yue)好,所以(yi)古人常以(yi)能否沉(chen)水沉(chen)香(xiang)(xiang)分為不(bu)同的(de)級別:入(ru)水則沉(chen)者,名為“沉(chen)水”香(xiang)(xiang);次(ci)之(zhi),半(ban)浮半(ban)沉(chen)者,名為“棧(zhan)(zhan)香(xiang)(xiang)”(棧(zhan)(zhan),竹木(mu)所編(bian)之(zhi)物(wu)),也稱“箋(音“煎”)香(xiang)(xiang)”、“弄水香(xiang)(xiang)”等;再次(ci),稍(shao)(shao)稍(shao)(shao)入(ru)水而漂于(yu)水面的(de),名為“黃熟香(xiang)(xiang)”。
由于沉香(xiang)(xiang)系(xi)自(zi)然凝聚而成(cheng),大小、形狀(zhuang)差異(yi)很大,古(gu)人多就其特(te)點(dian)取(qu)(qu)了很多有趣的(de)(de)名字,如:牙香(xiang)(xiang)(體(ti)積(ji)較(jiao)小,狀(zhuang)如馬的(de)(de)牙齒),葉子香(xiang)(xiang)(薄(bo)片狀(zhuang)),雞骨香(xiang)(xiang)(內有空(kong)隙(xi),似雞骨),光香(xiang)(xiang)(外表如枯竭的(de)(de)山石,多作陳設之用),水盤頭(體(ti)積(ji)甚大而質地較(jiao)軟),“速暫香(xiang)(xiang)”(在沉香(xiang)(xiang)自(zi)然成(cheng)之前就采取(qu)(qu)者)等等。一些形狀(zhuang)巧(qiao)妙別致(zhi)的(de)(de)沉香(xiang)(xiang)還可以作為陳設品(pin)。
沉(chen)(chen)香中的水沉(chen)(chen),寬度(du)大多不超過(guo)十(shi)厘米,長度(du)不超過(guo)幾十(shi)厘米;質(zhi)優者一般(ban)質(zhi)地(di)較密,甚至堅硬(ying)如山石;表面很(hen)不平整;顏色多泛出綠(lv)色,深(shen)綠(lv)色,黃色,褐色或(huo)黑色,油脂部為深(shen)色,木質(zhi)部為較淺(qian)的黃白色,混成各種紋理;含油量高的水沉(chen)(chen)香往往顏色較深(shen),而(er)且質(zhi)地(di)潤澤(ze),很(hen)容易點燃(ran),燃(ran)燒時(shi)甚至能看(kan)到沸騰(teng)的沉(chen)(chen)油。
沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)樹(shu)產于(yu)熱帶,生長不易,沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)的(de)(de)(de)形(xing)成(cheng)更不易。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)樹(shu)中國大(da)陸已(yi)不多見,惠安有(you)少(shao)量(liang),現(xian)越南(nan)、泰國、印度、馬來西亞、柬(jian)埔寨等地還有(you)。由于(yu)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)十分(fen)稀少(shao),形(xing)成(cheng)不易,古代記載的(de)(de)(de)沉(chen)(chen)(chen),現(xian)祗有(you)其名已(yi)無實(shi)物,目前越南(nan)的(de)(de)(de)奇(qi)楠沉(chen)(chen)(chen)為最(zui)上等沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang),但(dan)數量(liang)極少(shao)。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)種(zhong)類有(you):光(guang)香(xiang)(xiang)、海南(nan)棧香(xiang)(xiang)、番香(xiang)(xiang)、筏(fa)(fa)沉(chen)(chen)(chen)、黃熟沉(chen)(chen)(chen)、速(su)暫香(xiang)(xiang)、白眼香(xiang)(xiang)、水(shui)(shui)盤香(xiang)(xiang)、葉子(zi)香(xiang)(xiang)等等。依產地種(zhong)類而不同。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)按(an)其油脂含量(liang)分(fen)為:沉(chen)(chen)(chen)水(shui)(shui)、筏(fa)(fa)、黃熟。沉(chen)(chen)(chen)水(shui)(shui)也叫(jiao)水(shui)(shui)沉(chen)(chen)(chen),是沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)中實(shi)質(zhi)或較(jiao)中間的(de)(de)(de)部(bu)份(fen),膏脂凝結較(jiao)緊(jin)密、結實(shi)的(de)(de)(de)部(bu)份(fen),投水(shui)(shui)即沉(chen)(chen)(chen),是名沉(chen)(chen)(chen)水(shui)(shui);半(ban)浮半(ban)沉(chen)(chen)(chen)的(de)(de)(de)叫(jiao)筏(fa)(fa);不沉(chen)(chen)(chen)的(de)(de)(de)稱為黃熟香(xiang)(xiang)。
成(cheng)不規則塊(kuai)狀(zhuang)(zhuang)或(huo)盔(kui)帽狀(zhuang)(zhuang),有的為小(xiao)(xiao)碎(sui)塊(kuai)。塊(kuai)片(pian)一面堅實,木質(zhi),有鑿削痕,淡(dan)棕色(se),間有棕黑色(se)微顯光澤(ze)的斑塊(kuai)或(huo)小(xiao)(xiao)點(dian)(是分泌物);另(ling)一面是樹脂滲出固(gu)結(jie)面,土(tu)黃棕色(se),凹凸(tu)不平,有裂紋,并見蜂(feng)窩狀(zhuang)(zhuang)小(xiao)(xiao)孔,于放大鏡(jing)下觀察顯顆粒性,有疏松感,刀割之呈(cheng)粉末狀(zhuang)(zhuang)脫落。質(zhi)硬,大多不沉于水(shui)。有特異香氣,味微苦(ku);燃燒時發濃煙及強(qiang)烈香氣,并有黑色(se)油狀(zhuang)(zhuang)物滲出。
醫用
沉香氣(qi)味芳香,性(xing)辛(xin),微溫(wen),無毒,具(ju)有(you)行氣(qi)鎮痛、溫(wen)中止嘔、納氣(qi)平喘等功效(xiao),常用于治療氣(qi)逆胸(xiong)滿、喘急心絞痛、積痞、胃寒嘔吐、霍亂、男子精(jing)冷、惡氣(qi)惡瘡(chuang)等癥。
中(zhong)(zhong)醫典籍的相關記述也甚多,如《本草備要》謂之(zhi)(zhi)“能(neng)下(xia)氣(qi)(qi)而墜痰(tan)涎,能(neng)降亦能(neng)升,氣(qi)(qi)香入脾,故(gu)能(neng)理(li)諸氣(qi)(qi)而調中(zhong)(zhong),其色黑。體(ti)陽,故(gu)人右臂(bei)命門,暖精助陽,行氣(qi)(qi)不傷氣(qi)(qi),溫中(zhong)(zhong)不助火。”《大明本草》謂之(zhi)(zhi)“調中(zhong)(zhong)補(bu)五(wu)臟,益精壯陽,暖腰(yao)膝,止轉(zhuan)筋吐瀉冷氣(qi)(qi)”;《本草綱目(mu)》謂之(zhi)(zhi)能(neng)“冶(ye)上熱下(xia)寒(han),氣(qi)(qi)逆喘急(ji),大腸虛閉(bi),小便氣(qi)(qi)淋、男(nan)子精冷。”
從(cong)中(zhong)(zhong)醫的角度來(lai)(lai)說,焚(fen)香(xiang)(xiang)當屬(shu)外治法(fa)中(zhong)(zhong)的“氣味療法(fa)”。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)塊不起明火(huo)。慢慢燃(ran)燒(shao)會變黑(hei)炭化,熏出的裊(niao)(niao)裊(niao)(niao)白煙香(xiang)(xiang)氣四溢(yi),利用(yong)燃(ran)燒(shao)發出的氣味,可以(yi)免疫辟(pi)(pi)邪、殺菌消毒、醒神益智(zhi)、養(yang)生保健(jian),據(ju)說還(huan)有防(fang)蚊(wen)蟲、防(fang)潮等功效(xiao),因此(ci)備(bei)受人們青(qing)睞。過(guo)去(qu)人們流行用(yong)熏燒(shao)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)來(lai)(lai)辟(pi)(pi)邪、除(chu)穢、驅鬼,其(qi)實就是這個道理(li)。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)還(huan)被加工成傳統(tong)中(zhong)(zhong)藥(yao)飲片(pian)(pian),如(ru):沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)粉、沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)飲片(pian)(pian)、沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)曲等。近代臨床試驗研究表明,沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)還(huan)是胃癌特效(xiao)藥(yao)和很好的鎮痛(tong)藥(yao)。當今,以(yi)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)組方配(pei)伍(wu)的中(zhong)(zhong)成藥(yao)已有160多種,如(ru)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)化滯丸(wan)、沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)養(yang)胃丸(wan)、沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)化氣丸(wan)、八味沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)片(pian)(pian)等。
收藏
沉香(xiang)樹(shu)因(yin)病變開(kai)始結香(xiang)后,會(hui)經歷漫長的(de)生(sheng)長期(qi),至少需要幾年(nian)至十幾年(nian)的(de)時間,但一塊(kuai)優(you)質的(de)沉香(xiang)形成需要數(shu)十年(nian)甚至上百年(nian)。因(yin)此,沉香(xiang)的(de)產量極少,市(shi)場需求卻非(fei)常(chang)的(de)大,可見沉香(xiang)非(fei)常(chang)的(de)珍(zhen)貴,具有很高的(de)收藏價(jia)值。
當今沉香(xiang)(xiang)拍賣的(de)成(cheng)(cheng)交(jiao)率較高(gao),且成(cheng)(cheng)交(jiao)價格(ge)往(wang)往(wang)是估(gu)價的(de)數(shu)倍甚至數(shu)十倍。一(yi)克沉香(xiang)(xiang)的(de)拍賣價格(ge)從1000元(yuan)至上萬元(yuan)不等,最高(gao)價格(ge)曾超1萬美元(yuan)。據悉,世(shi)界上盛(sheng)產沉香(xiang)(xiang)的(de)越南,去(qu)年全年的(de)高(gao)品(pin)質沉香(xiang)(xiang)產量只有18公斤(jin)。在拍賣市(shi)場上,蘇富比、佳士得等國(guo)際拍賣公司均(jun)推出(chu)(chu)過沉香(xiang)(xiang),而(er)國(guo)內(nei)的(de)瀚海、嘉(jia)德、古天一(yi)均(jun)成(cheng)(cheng)功推出(chu)(chu)沉香(xiang)(xiang)藝術(shu)(shu)品(pin)及香(xiang)(xiang)文化藝術(shu)(shu)品(pin)拍賣,其(qi)中北(bei)京(jing)市(shi)古天一(yi)國(guo)際拍賣公司自(zi)2006年以來,多次(ci)沉香(xiang)(xiang)拍賣都取得了100%的(de)成(cheng)(cheng)交(jiao)率。
美容
在美容(rong)(rong)品中(zhong),沉香(xiang)(xiang)(xiang)占有重要(yao)的地位,它是(shi)各種(zhong)高級香(xiang)(xiang)(xiang)料(liao)和美容(rong)(rong)品的香(xiang)(xiang)(xiang)味(wei)固(gu)定劑(ji)。沉香(xiang)(xiang)(xiang)不僅(jin)可(ke)使皮膚潤(run)澤、舒適(shi),還可(ke)去(qu)掉(diao)難(nan)以除去(qu)的斑痕,只(zhi)要(yao)極其微量的沉香(xiang)(xiang)(xiang)香(xiang)(xiang)(xiang)精(jing),就可(ke)使香(xiang)(xiang)(xiang)水和脂粉的味(wei)道保持(chi)得更持(chi)久。
環保
沉香(xiang)(xiang)樹(shu)(shu)為深根系樹(shu)(shu)種(zhong)(zhong),是(shi)最好的水土保(bao)護(hu)者。同時,香(xiang)(xiang)樹(shu)(shu)全(quan)年常青(qing),會散發出獨特優雅的香(xiang)(xiang)味,沉香(xiang)(xiang)林相當(dang)優美、舒暢、香(xiang)(xiang)氣(qi)四溢(yi),適(shi)合游憩。香(xiang)(xiang)樹(shu)(shu)還有一神奇(qi)特性(xing)是(shi)驅蟲(chong)而不殺蟲(chong),不會排斥其他植物(wu)物(wu)種(zhong)(zhong),可與周邊植物(wu)共(gong)生(sheng)共(gong)榮(rong),從而真(zhen)正的有益(yi)生(sheng)態維護(hu),凈化空氣(qi),美化環(huan)境。城市(shi)街道兩(liang)旁(pang)、辦公樓周圍、居住小區、庭院綠化甚至陽臺(tai)盆栽都可以(yi)種(zhong)(zhong)植。
其他用途
除了藥用(yong)(yong),沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)保健品(pin)、日用(yong)(yong)品(pin)的(de)(de)開發也越(yue)來(lai)越(yue)多(duo),如:沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)空(kong)氣(qi)清(qing)新(xin)劑、沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)防曬(shai)霜、沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)牙膏、香(xiang)(xiang)(xiang)皂及洗發精等。有時候,更(geng)被用(yong)(yong)來(lai)泡(pao)酒,以增加酒的(de)(de)香(xiang)(xiang)(xiang)氣(qi)。另(ling)外(wai),沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)的(de)(de)木材、樹(shu)(shu)頭和樹(shu)(shu)根都可用(yong)(yong)來(lai)制作(zuo)高級線(xian)香(xiang)(xiang)(xiang),用(yong)(yong)于拜祭和熏香(xiang)(xiang)(xiang)。香(xiang)(xiang)(xiang)樹(shu)(shu)的(de)(de)樹(shu)(shu)皮色白質細(xi),纖維柔(rou)韌,自古以來(lai)便是制造高級紙(zhi)(zhi)張的(de)(de)原料,用(yong)(yong)香(xiang)(xiang)(xiang)樹(shu)(shu)作(zuo)原料制成的(de)(de)紙(zhi)(zhi)統稱蜜(mi)香(xiang)(xiang)(xiang)紙(zhi)(zhi)、香(xiang)(xiang)(xiang)皮紙(zhi)(zhi)。香(xiang)(xiang)(xiang)樹(shu)(shu)果實(shi)可以供給廠(chang)家(jia)榨油(you)提(ti)取香(xiang)(xiang)(xiang)精以制作(zuo)化妝品(pin)或者(zhe)香(xiang)(xiang)(xiang)油(you),葉子則可以用(yong)(yong)來(lai)制茶。