沉(chen)香是(shi)我國沿用歷史相當久遠的珍貴(gui)中(zhong)藥。沉(chen)香樹為(wei)主根(gen)向下生(sheng)(sheng)長之深根(gen)系弱陽性樹種,是(shi)最好的水土(tu)保護者。沉(chen)香成長過(guo)程中(zhong),不需(xu)噴灑農藥,不會危害土(tu)質及人(ren)體的健康。沉(chen)香還有驅(qu)蟲(chong)但不會殺蟲(chong)的特(te)性,有益(yi)于生(sheng)(sheng)態維護。發(fa)展沉(chen)香栽培生(sheng)(sheng)產,既是(shi)解決資源(yuan)緊(jin)缺,減少(shao)進口,擴大(da)出口創匯的有效(xiao)途徑,又是(shi)廣大(da)群眾(zhong)和農業企業脫貧致(zhi)富(fu)的可靠保證。
沉香是含有(you)樹脂的木(mu)材歷經多年沉積形成(cheng)的,沉香木(mu)自(zi)古以來就是非常名貴(gui)的木(mu)料,亦是工藝品最上乘的原材料。
沉香(xiang),又名“沉水(shui)香(xiang)”,“水(shui)沉香(xiang)”,古(gu)語寫作“沈香(xiang)”(沈,同(tong)沉)。古(gu)來常說的“沉檀龍麝”之“沉”,就是指沉香(xiang)。沉香(xiang)自古(gu)以來即被(bei)列為眾香(xiang)之首。
與檀香(xiang)(xiang)不同(tong),沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)并(bing)(bing)不是一種木材,而是一類(lei)特殊(shu)的(de)香(xiang)(xiang)樹“結”出(chu)的(de),混(hun)合了油(you)脂(zhi)(樹脂(zhi))成分(fen)和木質成分(fen)的(de)固態凝聚物(wu)(wu)。而這類(lei)香(xiang)(xiang)樹的(de)木材本身并(bing)(bing)無特殊(shu)的(de)香(xiang)(xiang)味,而且木質較為(wei)松軟。據當今的(de)研究,瑞香(xiang)(xiang)科(ke)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)屬的(de)幾種樹木,如馬來沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)樹、莞香(xiang)(xiang)樹、印度(du)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)樹等都可以(yi)(yi)形成沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)。一般來說(shuo),沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)的(de)密度(du)越大,說(shuo)明凝聚的(de)樹脂(zhi)越多,其(qi)質量也(ye)越好,所以(yi)(yi)古人常(chang)以(yi)(yi)能否沉(chen)(chen)(chen)水(shui)(shui)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)分(fen)為(wei)不同(tong)的(de)級別:入水(shui)(shui)則沉(chen)(chen)(chen)者(zhe),名(ming)為(wei)“沉(chen)(chen)(chen)水(shui)(shui)”香(xiang)(xiang);次(ci)之(zhi),半(ban)浮半(ban)沉(chen)(chen)(chen)者(zhe),名(ming)為(wei)“棧香(xiang)(xiang)”(棧,竹木所編之(zhi)物(wu)(wu)),也(ye)稱“箋(jian)(音(yin)“煎”)香(xiang)(xiang)”、“弄水(shui)(shui)香(xiang)(xiang)”等;再次(ci),稍(shao)(shao)稍(shao)(shao)入水(shui)(shui)而漂于水(shui)(shui)面的(de),名(ming)為(wei)“黃熟香(xiang)(xiang)”。
由于沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)系自然凝(ning)聚(ju)而成(cheng),大(da)小(xiao)、形(xing)狀差異很(hen)(hen)大(da),古人多就其特點(dian)取了很(hen)(hen)多有(you)趣的名字,如(ru):牙香(xiang)(xiang)(體(ti)積(ji)較(jiao)小(xiao),狀如(ru)馬的牙齒),葉子香(xiang)(xiang)(薄片狀),雞骨(gu)(gu)香(xiang)(xiang)(內有(you)空隙,似(si)雞骨(gu)(gu)),光香(xiang)(xiang)(外表(biao)如(ru)枯竭的山石,多作(zuo)陳(chen)設之用),水盤頭(tou)(體(ti)積(ji)甚大(da)而質地較(jiao)軟),“速暫香(xiang)(xiang)”(在(zai)沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)自然成(cheng)之前(qian)就采取者)等等。一些(xie)形(xing)狀巧妙別(bie)致的沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)還可以作(zuo)為陳(chen)設品。
沉(chen)(chen)香中的水沉(chen)(chen),寬度大多不(bu)(bu)超(chao)過十(shi)厘米(mi),長度不(bu)(bu)超(chao)過幾(ji)十(shi)厘米(mi);質優(you)者一般質地較(jiao)密,甚(shen)至(zhi)堅硬如山石;表(biao)面很(hen)(hen)不(bu)(bu)平整(zheng);顏(yan)色多泛出綠(lv)色,深綠(lv)色,黃(huang)色,褐(he)色或黑(hei)色,油脂部為深色,木質部為較(jiao)淺的黃(huang)白色,混(hun)成各種(zhong)紋(wen)理;含(han)油量高的水沉(chen)(chen)香往往顏(yan)色較(jiao)深,而且質地潤澤,很(hen)(hen)容易點(dian)燃,燃燒(shao)時甚(shen)至(zhi)能看到沸騰的沉(chen)(chen)油。
沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)樹產(chan)于(yu)熱帶,生(sheng)長(chang)不易,沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)的形成(cheng)更不易。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)樹中國大陸已不多見,惠安有(you)少量,現越南(nan)、泰國、印度、馬(ma)來西(xi)亞、柬埔寨等(deng)地還有(you)。由于(yu)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)十分稀少,形成(cheng)不易,古代記載的沉(chen)(chen)(chen),現祗有(you)其名已無實物(wu),目前越南(nan)的奇楠沉(chen)(chen)(chen)為(wei)(wei)最(zui)上等(deng)沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang),但數量極少。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)種類有(you):光香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)、海南(nan)棧香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)、番香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)、筏(fa)沉(chen)(chen)(chen)、黃熟沉(chen)(chen)(chen)、速(su)暫香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)、白(bai)眼香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)、水(shui)(shui)盤香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)、葉(xie)子香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)等(deng)等(deng)。依產(chan)地種類而不同。沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)按(an)其油脂(zhi)含量分為(wei)(wei):沉(chen)(chen)(chen)水(shui)(shui)、筏(fa)、黃熟。沉(chen)(chen)(chen)水(shui)(shui)也叫水(shui)(shui)沉(chen)(chen)(chen),是沉(chen)(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)中實質或較中間(jian)的部(bu)份,膏脂(zhi)凝(ning)結較緊密、結實的部(bu)份,投水(shui)(shui)即(ji)沉(chen)(chen)(chen),是名沉(chen)(chen)(chen)水(shui)(shui);半(ban)浮半(ban)沉(chen)(chen)(chen)的叫筏(fa);不沉(chen)(chen)(chen)的稱為(wei)(wei)黃熟香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)。
成(cheng)不(bu)規則塊(kuai)狀(zhuang)或盔帽狀(zhuang),有的為小(xiao)(xiao)碎(sui)塊(kuai)。塊(kuai)片一面(mian)(mian)(mian)堅實(shi),木質,有鑿削痕,淡(dan)棕色(se),間有棕黑色(se)微(wei)顯光澤(ze)的斑塊(kuai)或小(xiao)(xiao)點(是分(fen)泌(mi)物);另(ling)一面(mian)(mian)(mian)是樹脂(zhi)滲出固結面(mian)(mian)(mian),土黃棕色(se),凹凸不(bu)平,有裂紋(wen),并見蜂窩狀(zhuang)小(xiao)(xiao)孔,于放大(da)鏡(jing)下觀察顯顆粒(li)性,有疏松(song)感,刀(dao)割之(zhi)呈粉末狀(zhuang)脫落。質硬,大(da)多不(bu)沉于水。有特(te)異香(xiang)氣,味微(wei)苦;燃燒時發(fa)濃煙及強烈(lie)香(xiang)氣,并有黑色(se)油狀(zhuang)物滲出。
醫用
沉香(xiang)氣味芳(fang)香(xiang),性辛,微(wei)溫,無毒,具有行氣鎮痛、溫中止嘔(ou)(ou)、納氣平(ping)喘(chuan)等(deng)功(gong)效,常用(yong)于治療氣逆(ni)胸滿、喘(chuan)急心絞痛、積痞、胃(wei)寒嘔(ou)(ou)吐(tu)、霍亂、男子精(jing)冷、惡(e)氣惡(e)瘡等(deng)癥(zheng)。
中醫(yi)典籍的相(xiang)關記述也(ye)甚多,如《本(ben)草(cao)備要(yao)》謂(wei)(wei)之“能(neng)(neng)下(xia)氣(qi)(qi)(qi)(qi)而(er)(er)墜痰涎(xian),能(neng)(neng)降亦能(neng)(neng)升(sheng),氣(qi)(qi)(qi)(qi)香入脾,故能(neng)(neng)理諸(zhu)氣(qi)(qi)(qi)(qi)而(er)(er)調中,其色黑。體(ti)陽,故人右臂命門,暖精助(zhu)陽,行氣(qi)(qi)(qi)(qi)不傷(shang)氣(qi)(qi)(qi)(qi),溫中不助(zhu)火(huo)。”《大明本(ben)草(cao)》謂(wei)(wei)之“調中補五臟(zang),益精壯陽,暖腰膝,止轉筋吐瀉(xie)冷氣(qi)(qi)(qi)(qi)”;《本(ben)草(cao)綱(gang)目》謂(wei)(wei)之能(neng)(neng)“冶上(shang)熱下(xia)寒,氣(qi)(qi)(qi)(qi)逆喘急,大腸(chang)虛(xu)閉,小便氣(qi)(qi)(qi)(qi)淋(lin)、男子精冷。”
從中(zhong)醫的角度(du)來說,焚香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)當(dang)屬外(wai)治法中(zhong)的“氣味療法”。沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)塊(kuai)不起明火。慢(man)慢(man)燃(ran)燒(shao)會變黑炭化(hua),熏出(chu)(chu)的裊(niao)裊(niao)白煙(yan)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)氣四溢(yi),利用燃(ran)燒(shao)發出(chu)(chu)的氣味,可以免疫辟邪、殺菌(jun)消(xiao)毒、醒神益(yi)智、養生保(bao)健,據說還有防(fang)蚊蟲、防(fang)潮(chao)等(deng)功效(xiao),因此備(bei)受人們(men)青睞(lai)。過去人們(men)流(liu)行用熏燒(shao)沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)來辟邪、除穢、驅鬼,其實就是這個道理(li)。沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)還被加工(gong)成傳統中(zhong)藥飲(yin)片(pian),如(ru):沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)粉、沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)飲(yin)片(pian)、沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)曲等(deng)。近代臨床試驗研(yan)究表明,沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)還是胃癌特效(xiao)藥和很好的鎮痛藥。當(dang)今,以沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)組方配伍的中(zhong)成藥已有160多種,如(ru)沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)化(hua)滯丸、沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)養胃丸、沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)化(hua)氣丸、八味沉(chen)(chen)香(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)片(pian)等(deng)。
收藏
沉(chen)香(xiang)樹因(yin)病變(bian)開始結香(xiang)后,會經歷(li)漫長的(de)(de)生長期,至(zhi)(zhi)(zhi)少需(xu)(xu)要幾年至(zhi)(zhi)(zhi)十(shi)幾年的(de)(de)時間,但一塊優質的(de)(de)沉(chen)香(xiang)形成(cheng)需(xu)(xu)要數(shu)十(shi)年甚至(zhi)(zhi)(zhi)上百年。因(yin)此,沉(chen)香(xiang)的(de)(de)產量極少,市場需(xu)(xu)求(qiu)卻(que)非(fei)常(chang)的(de)(de)大,可見沉(chen)香(xiang)非(fei)常(chang)的(de)(de)珍(zhen)貴,具有很高(gao)的(de)(de)收(shou)藏(zang)價值。
當今沉(chen)(chen)(chen)香拍(pai)(pai)(pai)賣(mai)的(de)成交(jiao)率較高(gao),且成交(jiao)價格(ge)往往是估(gu)價的(de)數(shu)倍甚至(zhi)數(shu)十倍。一(yi)(yi)克沉(chen)(chen)(chen)香的(de)拍(pai)(pai)(pai)賣(mai)價格(ge)從(cong)1000元(yuan)至(zhi)上萬元(yuan)不等,最高(gao)價格(ge)曾超1萬美元(yuan)。據悉,世(shi)界上盛產沉(chen)(chen)(chen)香的(de)越(yue)南,去年全年的(de)高(gao)品質沉(chen)(chen)(chen)香產量只有18公(gong)斤。在(zai)拍(pai)(pai)(pai)賣(mai)市場上,蘇富比、佳(jia)士得(de)等國際拍(pai)(pai)(pai)賣(mai)公(gong)司(si)均推(tui)(tui)出過(guo)沉(chen)(chen)(chen)香,而(er)國內(nei)的(de)瀚海、嘉(jia)德、古(gu)天一(yi)(yi)均成功推(tui)(tui)出沉(chen)(chen)(chen)香藝(yi)術品及(ji)香文化藝(yi)術品拍(pai)(pai)(pai)賣(mai),其中(zhong)北(bei)京市古(gu)天一(yi)(yi)國際拍(pai)(pai)(pai)賣(mai)公(gong)司(si)自2006年以(yi)來,多次沉(chen)(chen)(chen)香拍(pai)(pai)(pai)賣(mai)都取(qu)得(de)了100%的(de)成交(jiao)率。
美容
在美容品(pin)(pin)中,沉香(xiang)占有(you)重要(yao)的(de)(de)(de)地位,它是(shi)各(ge)種高級香(xiang)料(liao)和美容品(pin)(pin)的(de)(de)(de)香(xiang)味(wei)固定劑(ji)。沉香(xiang)不僅可使皮(pi)膚潤澤、舒適,還可去(qu)掉難以(yi)除去(qu)的(de)(de)(de)斑(ban)痕(hen),只要(yao)極其微量的(de)(de)(de)沉香(xiang)香(xiang)精,就可使香(xiang)水和脂粉的(de)(de)(de)味(wei)道保持(chi)得更(geng)持(chi)久。
環保
沉(chen)香(xiang)樹為深根系樹種,是最好(hao)的水土(tu)保(bao)護者(zhe)。同時,香(xiang)樹全(quan)年常青,會(hui)散(san)發出(chu)獨特優雅的香(xiang)味,沉(chen)香(xiang)林相當優美(mei)、舒暢、香(xiang)氣(qi)四溢,適合(he)游憩。香(xiang)樹還(huan)有(you)一神奇特性(xing)是驅蟲而不殺蟲,不會(hui)排斥其他(ta)植物物種,可(ke)與(yu)周(zhou)邊植物共(gong)生共(gong)榮,從而真正的有(you)益生態(tai)維護,凈化(hua)空氣(qi),美(mei)化(hua)環境。城市街道兩旁(pang)、辦(ban)公樓(lou)周(zhou)圍、居住小區(qu)、庭院綠化(hua)甚至陽臺盆(pen)栽都可(ke)以(yi)種植。
其他用途
除了(le)藥用,沉香(xiang)(xiang)保健品、日用品的(de)開發也越(yue)來(lai)越(yue)多,如:沉香(xiang)(xiang)空氣(qi)清(qing)新劑、沉香(xiang)(xiang)防(fang)曬(shai)霜、沉香(xiang)(xiang)牙膏、香(xiang)(xiang)皂(zao)及(ji)洗發精等(deng)。有時候,更被用來(lai)泡酒(jiu),以增加酒(jiu)的(de)香(xiang)(xiang)氣(qi)。另外(wai),沉香(xiang)(xiang)的(de)木材(cai)、樹(shu)頭和(he)樹(shu)根都可(ke)用來(lai)制(zhi)作高級線香(xiang)(xiang),用于拜祭和(he)熏香(xiang)(xiang)。香(xiang)(xiang)樹(shu)的(de)樹(shu)皮色白質(zhi)細(xi),纖維柔韌,自古(gu)以來(lai)便(bian)是(shi)制(zhi)造高級紙張的(de)原(yuan)料(liao),用香(xiang)(xiang)樹(shu)作原(yuan)料(liao)制(zhi)成的(de)紙統(tong)稱蜜香(xiang)(xiang)紙、香(xiang)(xiang)皮紙。香(xiang)(xiang)樹(shu)果實可(ke)以供(gong)給(gei)廠(chang)家榨油(you)提取香(xiang)(xiang)精以制(zhi)作化妝品或者香(xiang)(xiang)油(you),葉(xie)子則可(ke)以用來(lai)制(zhi)茶。