關于漢服的(de)記載數量繁多,僅(jin)列出部分:
長沙馬王堆出土的西(xi)漢(han)簡牘:“簡四四‘美人(ren)(ren)四人(ren)(ren),其二(er)人(ren)(ren)楚服(fu),二(er)人(ren)(ren)漢(han)服(fu)’。”
《漢(han)書》:“數(shu)來朝(chao)賀,樂漢(han)衣服制度。”
《蠻(man)書》:“裳人,本漢(han)人也。部落在鐵橋北,不知遷(qian)徙(xi)年月。初襲漢(han)服,后稍(shao)參諸戎(rong)風俗,迄(qi)今但朝霞纏頭,其余無異。”
《新唐書(shu)》:“漢裳蠻,本(ben)漢人部種,在(zai)鐵橋。惟(wei)以(yi)朝(chao)霞纏頭,余尚(shang)同漢服。”
《遼史》:“遼國(guo)(guo)自太(tai)宗入晉之后(hou)(hou),皇帝與南(nan)班漢(han)官用(yong)漢(han)服(fu)(fu)(fu);太(tai)后(hou)(hou)與北班契(qi)丹臣(chen)僚(liao)用(yong)國(guo)(guo)服(fu)(fu)(fu),其漢(han)服(fu)(fu)(fu)即五代、晉之遺制(zhi)也(ye)。” “漢(han)服(fu)(fu)(fu),黃帝始制(zhi)冕(mian)冠(guan)章服(fu)(fu)(fu),後王以祀以祭以享。……會(hui)同中,太(tai)后(hou)(hou)、北面臣(chen)僚(liao)國(guo)(guo)服(fu)(fu)(fu);皇帝、南(nan)面臣(chen)僚(liao)漢(han)服(fu)(fu)(fu)。乾(qian)亨以后(hou)(hou),在禮(li)雖北面三品以上亦用(yong)漢(han)服(fu)(fu)(fu);重(zhong)熙(xi)以后(hou)(hou),大禮(li)并漢(han)服(fu)(fu)(fu)矣。”
《東京夢華錄》:“諸國使人,大(da)遼(liao)大(da)使頂金冠,后檐尖長,如大(da)蓮葉,服(fu)紫(zi)窄袍,金蹀躞;副使展裹(guo)金帶,如漢服(fu)。”
《清(qing)稗(bai)類鈔》:“金天命己酉,太宗禁民漢服,令俱(ju)禿發。”
主詞條:冠服制度、剃發(fa)易服、漢服運動
一些古(gu)籍的(de)觀點認為,漢族(及其先民)已有獨特(te)的(de)服裝(zhuang)體系了(le)。例(li)如,《史記》認為“華夏(xia)衣裳為黃(huang)(huang)(huang)帝所制(zhi)”“黃(huang)(huang)(huang)帝之(zhi)前,未有衣裳屋宇。及黃(huang)(huang)(huang)帝造屋宇,制(zhi)衣服,營殯葬(zang),萬民故免存亡之(zhi)難。”在(zai)未有考(kao)古(gu)實物(wu)支持的(de)年(nian)代之(zhi)前,漢服最早的(de)出(chu)現應該是殷商時(shi)期。約(yue)五千年(nian)前,中國在(zai)新石器時(shi)代的(de)仰韶文化(hua)時(shi)期,就產生了(le)原始(shi)的(de)農業和紡(fang)織業,開始(shi)用(yong)織成的(de)麻布來做衣服,黃(huang)(huang)(huang)帝的(de)妻(qi)子嫘(lei)祖發明了(le)飼蠶(can)和絲紡(fang),人們的(de)衣冠(guan)服飾(shi)日臻完備。
殷商以后,冠(guan)服(fu)(fu)(fu)制(zhi)(zhi)度初步建立,西周時,服(fu)(fu)(fu)飾制(zhi)(zhi)度逐漸完善(shan),并形成了以“天子冕服(fu)(fu)(fu)”為中心的章(zhang)服(fu)(fu)(fu)制(zhi)(zhi)度。“乗(cheng)殷之輅,服(fu)(fu)(fu)周之冕”是儒家治國思想(xiang)的要義。周禮參考借鑒(jian)了夏商兩代(dai)的禮樂制(zhi)(zhi)度。
春秋戰國時(shi)期,衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)服(fu)的(de)(de)款式(shi)空(kong)前豐富,主(zhu)要表(biao)現在深(shen)(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)和胡(hu)服(fu)上。周代后期,由于政(zheng)治、經濟、思想文(wen)化(hua)(hua)都(dou)發生了急(ji)劇的(de)(de)變化(hua)(hua),特別是百家學(xue)說對服(fu)飾的(de)(de)完善(shan)有(you)著一(yi)定的(de)(de)影響,諸侯國間(jian)(jian)的(de)(de)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)冠(guan)服(fu)飾及(ji)風(feng)俗習慣上都(dou)開(kai)始有(you)著明顯的(de)(de)不(bu)(bu)同,并創造了深(shen)(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)。冠(guan)服(fu)制(zhi)被(bei)納入(ru)了“禮治”的(de)(de)范圍(wei),成了禮儀的(de)(de)表(biao)現形(xing)式(shi),從此(ci)中(zhong)國的(de)(de)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)冠(guan)服(fu)制(zhi)更加(jia)詳備。“古(gu)時(shi)上下(xia)通行(xing)之(zhi)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)為深(shen)(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi),代表(biao)時(shi)代特征的(de)(de)服(fu)裝亦為深(shen)(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi),深(shen)(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)實可(ke)為古(gu)服(fu)之(zhi)特征。言古(gu)服(fu)者(zhe),應先及(ji)之(zhi)。何謂深(shen)(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi),《禮記(ji)·深(shen)(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)》孔氏正義曰:“所以稱深(shen)(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)者(zhe),以余服(fu)則,上衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)下(xia)裳不(bu)(bu)相(xiang)連,此(ci)深(shen)(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)裳相(xiang)連,被(bei)體深(shen)(shen)(shen)邃,故謂之(zhi)深(shen)(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)。”總之(zhi),深(shen)(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)之(zhi)制(zhi),實為古(gu)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)之(zhi)首,深(shen)(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)之(zhi)領袖群衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi),不(bu)(bu)獨(du)在其制(zhi)度形(xing)式(shi),且(qie)上下(xia)通服(fu),在時(shi)間(jian)(jian)上,流行(xing)最久。與深(shen)(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)同時(shi)出(chu)現的(de)(de)還有(you)胡(hu)服(fu),胡(hu)服(fu)一(yi)般由短衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)、長褲(ku)(ku)和靴組成,衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)身緊窄(zhai),便于游牧和射獵(lie)(lie)。趙武(wu)靈王為強化(hua)(hua)本國軍隊,在中(zhong)原地區首先采取胡(hu)服(fu)作為戎裝。由此(ci),穿著胡(hu)服(fu)一(yi)時(shi)相(xiang)沿成風(feng)。除(chu)此(ci)之(zhi)外,樂人(ren)有(you)戴風(feng)兜帽的(de)(de),舞人(ren)有(you)長及(ji)數尺的(de)(de)袖子,獵(lie)(lie)人(ren)衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)褲(ku)(ku)多(duo)為扎緊,有(you)人(ren)還常戴鴟角帽或(huo)鵲尾(wei)冠(guan)、穿小袖長裙衣(yi)(yi)(yi)(yi)(yi)等下(xia)裳。
秦統一中(zhong)國以后,建立了(le)各項制(zhi)度,其中(zhong)也(ye)包(bao)括衣(yi)(yi)(yi)冠(guan)制(zhi)度。漢(han)(han)朝(chao)的(de)禮儀制(zhi)度由漢(han)(han)高祖的(de)太常(chang)叔孫通依據(ju)夏商周三代禮儀制(zhi)度所制(zhi)定。西(xi)漢(han)(han)男(nan)(nan)女(nv)(nv)服裝(zhuang),仍沿(yan)襲(xi)深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)形式。蟬衣(yi)(yi)(yi)內有(you)中(zhong)衣(yi)(yi)(yi)、深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)。西(xi)漢(han)(han)時典型的(de)女(nv)(nv)子深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi),有(you)直裾(ju)(ju)和(he)曲(qu)裾(ju)(ju)兩(liang)種(zhong),裁剪已經(jing)不同于戰(zhan)國深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)。西(xi)漢(han)(han)男(nan)(nan)子深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)外衣(yi)(yi)(yi)領口(kou)詹寬至肩(jian)部,右衽直裾(ju)(ju),前襟下(xia)垂(chui)及(ji)地,為(wei)方便活動(dong),后襟自膝蓋以下(xia)作梯形挖缺(que),使兩(liang)側(ce)襟成(cheng)燕尾狀。漢(han)(han)代女(nv)(nv)子勞(lao)(lao)動(dong)時喜歡上(shang)著(zhu)斷襦(ru),下(xia)著(zhu)長裙,敝(bi)屣上(shang)面裝(zhuang)飾腰帶長垂(chui);漢(han)(han)代男(nan)(nan)子勞(lao)(lao)動(dong)時上(shang)著(zhu)斷襦(ru),下(xia)著(zhu)犢鼻褲,并在衣(yi)(yi)(yi)外圍罩(zhao)布裙,這種(zhong)裝(zhuang)束士農工商皆可(ke)穿著(zhu)。
至東(dong)漢(han)(han)明(ming)帝,參照三代(dai)和(he)秦(qin)的服(fu)(fu)飾制度,確立了(le)以冠(guan)(guan)帽為(wei)區分(fen)等(deng)級主要(yao)標志的漢(han)(han)代(dai)冠(guan)(guan)服(fu)(fu)制度。服(fu)(fu)飾在整體上呈現凝(ning)重、典雅的風(feng)格。秦(qin)漢(han)(han)時(shi)期(qi)(qi)的男子(zi),主要(yao)穿(chuan)著的是一(yi)(yi)種寬衣大袖的袍(pao)服(fu)(fu),主要(yao)分(fen)為(wei)曲裾袍(pao)和(he)直裾袍(pao)兩(liang)類,除了(le)祭祀和(he)朝會以外,其他場合均可穿(chuan)著。漢(han)(han)代(dai)時(shi)期(qi)(qi)的另(ling)一(yi)(yi)個(ge)特點(dian)是實行(xing)配綬(shou)制度。漢(han)(han)代(dai)女(nv)子(zi)一(yi)(yi)般都(dou)將頭(tou)發向后梳(shu)掠(lve),綰成(cheng)一(yi)(yi)個(ge)髻(ji)。髻(ji)式名目繁多,不(bu)可勝舉。此外貴族(zu)女(nv)子(zi)頭(tou)上還插(cha)步搖、花釵(chai)作裝飾。奴婢則(ze)多用巾裹頭(tou)。漢(han)(han)代(dai)女(nv)子(zi)的禮(li)服(fu)(fu)是深衣,與(yu)戰國時(shi)不(bu)同。還有穿(chuan)襦裙和(he)褲的。漢(han)(han)代(dai)對(dui)鞋也有嚴(yan)格的等(deng)級規(gui)定。
魏晉南北(bei)朝時(shi)(shi)(shi)期(qi)的(de)(de)(de)(de)服(fu)(fu)飾(shi),受到社會政治、經濟、思想等方(fang)面的(de)(de)(de)(de)影響,由魏晉的(de)(de)(de)(de)仍循秦漢(han)舊制發展到南北(bei)朝時(shi)(shi)(shi)期(qi)各民族(zu)(zu)的(de)(de)(de)(de)相互影響、相互吸(xi)收、漸趨融(rong)合(he)。這一(yi)時(shi)(shi)(shi)期(qi)的(de)(de)(de)(de)服(fu)(fu)飾(shi)主(zhu)要以自然灑(sa)(sa)脫(tuo)、清秀(xiu)空(kong)疏(shu)為特點。用巾帛包(bao)頭(tou),是(shi)這個(ge)時(shi)(shi)(shi)期(qi)的(de)(de)(de)(de)主(zhu)要首(shou)服(fu)(fu)。較為流(liu)行的(de)(de)(de)(de)是(shi)一(yi)種在小(xiao)冠上(shang)加籠(long)巾的(de)(de)(de)(de)“籠(long)冠”。這個(ge)時(shi)(shi)(shi)期(qi)的(de)(de)(de)(de)漢(han)族(zu)(zu)男子的(de)(de)(de)(de)服(fu)(fu)裝主(zhu)要是(shi)袖口(kou)寬大(da)(da)、不(bu)收衣祛約(yue)束(shu)的(de)(de)(de)(de)衫(shan)。漢(han)族(zu)(zu)女子的(de)(de)(de)(de)發飾(shi)也頗具特點,主(zhu)要是(shi)假髻的(de)(de)(de)(de)風行。魏晉時(shi)(shi)(shi)期(qi)婦女服(fu)(fu)裝承(cheng)襲秦漢(han)的(de)(de)(de)(de)遺俗,在傳(chuan)統基礎上(shang)有所(suo)改進,一(yi)般上(shang)身穿衫(shan)、襖、襦,下(xia)身穿裙(qun)子,款式多為上(shang)儉下(xia)豐,衣身部分緊身合(he)體,袖口(kou)肥大(da)(da),裙(qun)為多折裥裙(qun),裙(qun)長曳地,下(xia)擺寬松,從而(er)達(da)到俊俏、瀟灑(sa)(sa)的(de)(de)(de)(de)效果。
唐(tang)(tang)代(dai)(dai)(dai)服(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)飾承上(shang)啟下(xia),法服(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)和常服(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)同時并(bing)行。法服(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)是傳(chuan)統的(de)禮服(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)(fu),包括(kuo)(kuo)冠、冕、衣(yi)、裳等;常服(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)又稱公服(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)(fu),是一(yi)般性正(zheng)式場合所著服(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)飾,包括(kuo)(kuo)圓領袍衫(shan)、幞頭、革帶、長筒(tong)靴等。品色(se)衣(yi)至唐(tang)(tang)代(dai)(dai)(dai)已形成制度。平(ping)民多著白衣(yi)。唐(tang)(tang)代(dai)(dai)(dai)女子的(de)髻式繁復。還(huan)有在(zai)(zai)髻鬢上(shang)插金釵(chai)、犀(xi)牛(niu)梳篦的(de),貴族(zu)女子面部(bu)(bu)化妝成鵝黃、花鈿(dian)、妝靨等。唐(tang)(tang)代(dai)(dai)(dai)女服(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)主要為裙(qun)、衫(shan)、帔。襦裙(qun)是唐(tang)(tang)代(dai)(dai)(dai)婦(fu)女的(de)主要服(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)(fu)式。在(zai)(zai)隋代(dai)(dai)(dai)及初唐(tang)(tang)時期(qi),婦(fu)女的(de)短襦都用(yong)小袖,下(xia)著緊身長裙(qun),裙(qun)腰(yao)高(gao)系(xi),一(yi)般都在(zai)(zai)腰(yao)部(bu)(bu)以(yi)上(shang),有的(de)甚至系(xi)在(zai)(zai)腋下(xia),并(bing)以(yi)絲帶系(xi)扎,給人一(yi)種俏麗修長的(de)感覺。中(zhong)唐(tang)(tang)時期(qi)的(de)襦裙(qun)的(de)比初唐(tang)(tang)的(de)較寬闊一(yi)些,其(qi)它(ta)無太大變化。
宋代服(fu)飾大體上(shang)沿襲了隋唐(tang)舊制。但由于(yu)(yu)宋朝(chao)長年處于(yu)(yu)內(nei)憂外(wai)(wai)患交并(bing)之中,加上(shang)程朱(zhu)理學等因(yin)素的影響,這一時(shi)期(qi)的服(fu)飾崇尚簡樸、嚴謹、含蓄。唐(tang)代的軟腳(jiao)幞頭(tou)這時(shi)已經演變(bian)為(wei)(wei)了內(nei)襯木骨(gu)、外(wai)(wai)罩漆紗(sha)的幞頭(tou)帽(mao)子(zi)。皇(huang)帝和(he)達官顯(xian)宦(huan)戴(dai)展(zhan)腳(jiao)幞頭(tou),公差、仆役等戴(dai)無(wu)腳(jiao)幞頭(tou),儒(ru)生戴(dai)頭(tou)巾。宋代男子(zi)服(fu)裝(zhuang)仍以圓領袍為(wei)(wei)主(zhu),官員(yuan)除祭祀(si)朝(chao)會以外(wai)(wai)都穿袍衫(shan),并(bing)以不同的顏色區分等級。宋代女(nv)子(zi)的發(fa)式以晚唐(tang)盛(sheng)行的高髻(ji)為(wei)(wei)貴(gui),簪插花朵(duo)已成風(feng)習。宋代的女(nv)裙較唐(tang)代窄,而且有(you)細褶;衫(shan)多為(wei)(wei)對(dui)襟(jin),覆在裙外(wai)(wai)。
元(yuan)朝時期(qi)長(chang)衣(yi)統稱為袍,其樣(yang)式(shi)南北(bei)方(fang)(fang)差異不(bu)(bu)大,但(dan)材料貴賤精粗(cu),卻差距懸(xuan)殊。漢族(zu)男性發式(shi)變化(hua)(hua)不(bu)(bu)多(duo),但(dan)北(bei)方(fang)(fang)的漢族(zu)女性發式(shi)較前(qian)簡化(hua)(hua)。明(ming)(ming)朝建立之初曾(ceng)力圖消除(chu)(chu)元(yuan)朝蒙古族(zu)服(fu)制(zhi)(zhi)對漢服(fu)的影響,“悉(xi)命復衣(yi)冠如唐制(zhi)(zhi)”,但(dan)未能完全(quan)貫徹執行(xing)。至(zhi)洪武二十(shi)六年(nian)才(cai)開始確(que)定了許多(duo)服(fu)制(zhi)(zhi)。明(ming)(ming)朝時期(qi)棉布得到普(pu)及,普(pu)通(tong)(tong)百姓(xing)衣(yi)著材料有所(suo)(suo)改(gai)善。明(ming)(ming)代官員(yuan)的主(zhu)要首服(fu)沿用宋元(yuan)幞頭而稍有不(bu)(bu)同。普(pu)通(tong)(tong)百姓(xing)服(fu)裝或長(chang)、或短、或衫(shan)、或裙,基本(ben)承(cheng)襲了傳統服(fu)飾(shi)樣(yang)式(shi),并(bing)且品種(zhong)十(shi)分豐富(fu)。明(ming)(ming)朝時期(qi),一般人所(suo)(suo)戴(dai)的帽,除(chu)(chu)了過去流(liu)傳下來的,朱元(yuan)璋又(you)親(qin)自制(zhi)(zhi)定了兩種(zhong),頒(ban)行(xing)全(quan)國,士(shi)庶通(tong)(tong)用,即六合(he)一統帽和四方(fang)(fang)平定巾。
清朝(chao)統治者(zhe)為(wei)了達到削(xue)弱漢人的民族(zu)(zu)認同(tong)感以便于維護滿(man)州的統治,實行(xing)“剃(ti)(ti)發易服”,服漢衣冠、束(shu)發者(zhe)治重罪(zui)。滿(man)族(zu)(zu)入關(guan)后,下令漢族(zu)(zu)剃(ti)(ti)發易服,“衣冠悉尊(zun)本朝(chao)制度”。順治元年(1644年)五月,攝政和碩睿親王諭(yu):“各處城堡著遣人持檄招(zhao)撫……有雖稱歸順而不(bu)剃(ti)(ti)發者(zhe),是有狐(hu)疑觀望之意,宜(yi)核地方遠近,定為(wei)限期,屆期至(zhi)(zhi)京,酌(zhuo)量(liang)(liang)至(zhi)(zhi)京,酌(zhuo)量(liang)(liang)加恩,如過(guo)限不(bu)至(zhi)(zhi),顯(xian)屬抗(kang)拒,定行(xing)問罪(zui)。”此后清廷(ting)多次就剃(ti)(ti)發易服頒發諭(yu)旨(zhi)。
順治二年(nian),清(qing)(qing)軍(jun)攻下(xia)江(jiang)南各省,清(qing)(qing)政府(fu)(fu)從此下(xia)令(ling)在(zai)全國(guo)推(tui)行剃頭改(gai)服(fu)的(de)(de)制(zhi)度。清(qing)(qing)政府(fu)(fu)再次頒布(bu)剃發令(ling),要(yao)求“京城內外限旬(xun)日,直隸各省地方(fang),自部(bu)文所到之日,亦限旬(xun)日,盡行剃發”,如果有“仍存明制(zhi),不(bu)隨本朝(chao)之制(zhi)度者,殺(sha)無(wu)赦。”與此配合的(de)(de)是強行更改(gai)漢人(ren)(ren)衣(yi)裳(shang)式樣。當(dang)(dang)時由(you)于穿(chuan)漢人(ren)(ren)衣(yi)裳(shang)而被捕殺(sha)的(de)(de)人(ren)(ren)不(bu)計(ji)其數。江(jiang)陰(yin)人(ren)(ren)民奮(fen)起(qi)抵制(zhi),堅持(chi)抗戰三個月,城破,全民死(si)戰,男女老(lao)幼無(wu)一(yi)投降(jiang)。嘉定(ding)民眾也(ye)堅持(chi)了(le)兩個多(duo)月的(de)(de)斗爭,受到清(qing)(qing)兵的(de)(de)殘(can)(can)酷屠殺(sha),演成了(le)中(zhong)國(guo)歷史(shi)上空前殘(can)(can)暴(bao)的(de)(de)慘劇。當(dang)(dang)時中(zhong)國(guo)廣大地區,由(you)于明朝(chao)末年(nian)封(feng)建統治者對農業(ye)、手(shou)工業(ye)的(de)(de)摧殘(can)(can),以(yi)(yi)及官軍(jun)對農尺.起(qi)義的(de)(de)進剿(jiao),已經造成許多(duo)地方(fang)千里(li)無(wu)人(ren)(ren)煙,滿目(mu)瘡痍的(de)(de)景象(xiang)。隨著這種殘(can)(can)酷政策相繼而來的(de)(de),便是改(gai)冠(guan)易服(fu)。清(qing)(qing)廷(ting)再次用(yong)政令(ling)強制(zhi)漢族(zu)軍(jun)民一(yi)律改(gai)著滿族(zu)服(fu)裝。有些鄉間(jian)農民,因不(bu)知朝(chao)廷(ting)法令(ling),偶爾穿(chuan)著明代服(fu)裝進城,大多(duo)要(yao)被剝(bo)得(de)全身精光,并且以(yi)(yi)能保全性(xing)命為幸。由(you)此可見,改(gai)易冠(guan)服(fu)與剃發令(ling)一(yi)樣,都(dou)是通過強制(zhi)辦法推(tui)行的(de)(de)。
漢族(zu)(zu)長期(qi)的(de)抵制斗(dou)爭使清(qing)政府也(ye)考慮做些(xie)讓(rang)步,以(yi)穩(wen)定局(ju)勢。于是(shi)(shi)提出(chu)所謂“十從(cong)(cong)(cong)十不(bu)(bu)從(cong)(cong)(cong)”,即服(fu)(fu)裝上男(nan)(nan)從(cong)(cong)(cong)女不(bu)(bu)從(cong)(cong)(cong),生(sheng)從(cong)(cong)(cong)死不(bu)(bu)從(cong)(cong)(cong),陽從(cong)(cong)(cong)陰不(bu)(bu)從(cong)(cong)(cong),官從(cong)(cong)(cong)隸不(bu)(bu)從(cong)(cong)(cong),老(lao)從(cong)(cong)(cong)少不(bu)(bu)從(cong)(cong)(cong),儒從(cong)(cong)(cong)而(er)僧道不(bu)(bu)從(cong)(cong)(cong),倡從(cong)(cong)(cong)而(er)優伶不(bu)(bu)從(cong)(cong)(cong);以(yi)及(ji)仕宦(huan)從(cong)(cong)(cong)而(er)婚姻不(bu)(bu)從(cong)(cong)(cong),國號(hao)(hao)從(cong)(cong)(cong)而(er)官號(hao)(hao)不(bu)(bu)從(cong)(cong)(cong),役稅從(cong)(cong)(cong)而(er)語言(yan)(yan)文字不(bu)(bu)從(cong)(cong)(cong)。這點(dian)有(you)限的(de)讓(rang)步,終于保(bao)留了一些(xie)漢服(fu)(fu)中的(de)特點(dian),但總體(ti)而(er)言(yan)(yan)漢服(fu)(fu)仍在清(qing)朝(chao)統治(zhi)者武力血腥(xing)鎮壓與屠殺下逐漸消亡了。也(ye)致使了清(qing)朝(chao)兩(liang)百(bai)多(duo)年的(de)歷史中,漢族(zu)(zu)男(nan)(nan)子服(fu)(fu)飾基本以(yi)滿服(fu)(fu)為模式(shi),旗袍、長衫、馬褂都是(shi)(shi)以(yi)滿族(zu)(zu)為主體(ti)的(de)民族(zu)(zu)服(fu)(fu)飾的(de)改良和發展,而(er)非漢族(zu)(zu)傳統的(de)民族(zu)(zu)服(fu)(fu)飾。
漢(han)(han)服(fu)(fu)(fu)(fu)本身雖然清朝(chao)剃發(fa)易服(fu)(fu)(fu)(fu)等統(tong)(tong)(tong)治政策下消失了,但因為具(ju)有強大的(de)生命力,其部(bu)分(fen)元素(su)一直沒有滅(mie)絕,直到(dao)現(xian)代漢(han)(han)族(zu)人(ren)信仰的(de)道(dao)教、佛教以(yi)及一些(xie)邊遠山(shan)民,還有國內許多(duo)少數民族(zu)都還保持著(zhu)漢(han)(han)服(fu)(fu)(fu)(fu)的(de)特征(zheng),現(xian)代社會(hui)的(de)一些(xie)重要祭祀、紀念活動(dong)、民俗(su)節(jie)日等仍能(neng)看到(dao)漢(han)(han)服(fu)(fu)(fu)(fu)的(de)部(bu)分(fen)元素(su)。21世紀初(chu),隨著(zhu)中國國力的(de)發(fa)展,人(ren)們(men)開(kai)始審視自己傳(chuan)(chuan)(chuan)統(tong)(tong)(tong)文化中的(de)優秀部(bu)分(fen)。一些(xie)人(ren)通過考(kao)據漢(han)(han)服(fu)(fu)(fu)(fu)并取其精華去其糟粕,復原(yuan)了漢(han)(han)族(zu)傳(chuan)(chuan)(chuan)統(tong)(tong)(tong)服(fu)(fu)(fu)(fu)飾,同時通過恢復傳(chuan)(chuan)(chuan)統(tong)(tong)(tong)節(jie)日,恢復傳(chuan)(chuan)(chuan)統(tong)(tong)(tong)禮儀,祭祀先賢,推(tui)廣傳(chuan)(chuan)(chuan)統(tong)(tong)(tong)學說,宣(xuan)傳(chuan)(chuan)(chuan)傳(chuan)(chuan)(chuan)統(tong)(tong)(tong)樂器等重新宣(xuan)導恢復傳(chuan)(chuan)(chuan)統(tong)(tong)(tong)漢(han)(han)服(fu)(fu)(fu)(fu)并身著(zhu)漢(han)(han)服(fu)(fu)(fu)(fu)進行推(tui)廣,并稱之(zhi)為漢(han)(han)服(fu)(fu)(fu)(fu)運(yun)動(dong)。
主(zhu)詞(ci)條:右衽(ren)、寬(kuan)袍(pao)大袖(xiu)
漢服采用幅(fu)(fu)寬(kuan)二(er)尺二(er)寸(50cm左(zuo)右(you))的(de)(de)(de)布帛剪(jian)裁而(er)成,且分(fen)(fen)為(wei)(wei)領(ling)、襟(jin)、衽、衿(jin)、裾(ju)(ju)、袖、袂、帶、韨等十部分(fen)(fen)。取兩幅(fu)(fu)相等長(chang)度(du)的(de)(de)(de)布,分(fen)(fen)別(bie)對(dui)折,作為(wei)(wei)前(qian)襟(jin)后裾(ju)(ju),縫(feng)(feng)合后背中縫(feng)(feng)。前(qian)襟(jin)無衽即為(wei)(wei)直領(ling)對(dui)襟(jin)衣(yi)。若再取一幅(fu)(fu)布,裁為(wei)(wei)兩幅(fu)(fu)衽,縫(feng)(feng)在左(zuo)右(you)兩襟(jin)上,則為(wei)(wei)斜(xie)領(ling)右(you)衽衣(yi)。前(qian)襟(jin)后裾(ju)(ju)的(de)(de)(de)中縫(feng)(feng)稱為(wei)(wei)裻,即督脈(mo)、任(ren)脈(mo),衽在任(ren)脈(mo)右(you)側,故稱右(you)衽。裾(ju)(ju)的(de)(de)(de)長(chang)度(du)分(fen)(fen)為(wei)(wei)腰(yao)中,膝上,足上。根據裾(ju)(ju)的(de)(de)(de)長(chang)短,漢服有(you)三種長(chang)度(du)∶襦、裋、深衣(yi)。袖子與襟(jin)裾(ju)(ju)的(de)(de)(de)接縫(feng)(feng)稱為(wei)(wei)袼,袖口(kou)稱為(wei)(wei)祛(qu)。一套完整的(de)(de)(de)漢服通常有(you)三層:小衣(yi)(內衣(yi))、中衣(yi)、大衣(yi)。
漢(han)服(fu)中(zhong)左側(ce)的(de)(de)(de)衣(yi)襟與(yu)右(you)側(ce)的(de)(de)(de)衣(yi)襟交(jiao)(jiao)叉(cha)于胸前的(de)(de)(de)時候,就自然形成(cheng)了領口的(de)(de)(de)交(jiao)(jiao)叉(cha),所(suo)以形象地(di)(di)叫做“交(jiao)(jiao)領”;交(jiao)(jiao)領的(de)(de)(de)兩直線(xian)像交(jiao)(jiao)于衣(yi)中(zhong)線(xian)左右(you)代表(biao)傳統文(wen)化的(de)(de)(de)對(dui)稱學,顯出(chu)獨特的(de)(de)(de)中(zhong)正氣韻,代表(biao)做人(ren)要不偏不倚,如果(guo)說漢(han)服(fu)表(biao)現天人(ren)合一(yi)的(de)(de)(de)話,交(jiao)(jiao)領即(ji)代表(biao)天圓(yuan)地(di)(di)方(fang)中(zhong)的(de)(de)(de)地(di)(di),地(di)(di)即(ji)人(ren)道,即(ji)方(fang)與(yu)正。而袖子,則是(shi)圓(yuan)袂(mei),即(ji)代表(biao)天圓(yuan)地(di)(di)方(fang)中(zhong)的(de)(de)(de)天圓(yuan)。這種天圓(yuan)地(di)(di)方(fang)學在漢(han)服(fu)上的(de)(de)(de)表(biao)現也是(shi)中(zhong)國古(gu)代文(wen)化的(de)(de)(de)一(yi)個體現。
漢服的(de)領(ling)型最(zui)典型的(de)是“交(jiao)領(ling)右(you)(you)衽(ren)”,就(jiu)是衣領(ling)直接與(yu)衣襟(jin)(jin)(jin)相連,衣襟(jin)(jin)(jin)在(zai)胸前(qian)相交(jiao)叉(cha),左側的(de)衣襟(jin)(jin)(jin)壓(ya)住右(you)(you)側的(de)衣襟(jin)(jin)(jin),在(zai)外觀(guan)上表現為(wei)“y”字形,形成整體服裝向(xiang)右(you)(you)傾(qing)斜的(de)效果(guo)。衽(ren),本義衣襟(jin)(jin)(jin)。左前(qian)襟(jin)(jin)(jin)掩向(xiang)右(you)(you)腋系(xi)帶,將右(you)(you)襟(jin)(jin)(jin)掩覆于(yu)內,稱右(you)(you)衽(ren),反之稱左衽(ren)。這(zhe)就(jiu)是漢服在(zai)歷代變(bian)革(ge)款式上一直保持不變(bian)的(de)“交(jiao)領(ling)右(you)(you)衽(ren)”傳(chuan)統,也和和中(zhong)國歷來的(de)“以右(you)(you)為(wei)尊”的(de)思(si)想密不可分,這(zhe)些特(te)點都明(ming)顯(xian)有別于(yu)其他民族的(de)服飾。
另外(wai)一(yi)(yi)種作為“交領(ling)(ling)”補充的是(shi)“直(zhi)領(ling)(ling)”和“盤領(ling)(ling)”。直(zhi)領(ling)(ling)就(jiu)是(shi)領(ling)(ling)子(zi)(zi)從胸(xiong)前(qian)(qian)直(zhi)接平行垂直(zhi)下(xia)來,而(er)不在(zai)(zai)胸(xiong)前(qian)(qian)交叉,有(you)(you)的在(zai)(zai)胸(xiong)部有(you)(you)系(xi)帶,有(you)(you)的則直(zhi)接敞開而(er)沒有(you)(you)系(xi)帶。這種直(zhi)領(ling)(ling)的衣服,一(yi)(yi)般穿在(zai)(zai)交領(ling)(ling)漢服外(wai)面,像(xiang)罩衫(shan)、半臂、褙子(zi)(zi)等(deng)日(ri)常(chang)外(wai)衣款式(shi)中(zhong)經常(chang)運用(yong)。盤領(ling)(ling)是(shi)男裝中(zhong)比較多見的一(yi)(yi)個款式(shi),領(ling)(ling)型為盤子(zi)(zi)狀的圓形,也(ye)是(shi)右衽的,在(zai)(zai)右側肩部有(you)(you)系(xi)帶,在(zai)(zai)漢唐官服中(zhong)采用(yong),日(ri)常(chang)服中(zhong)也(ye)有(you)(you)盤領(ling)(ling)款式(shi)。
漢服(fu)自(zi)古禮服(fu)褒衣博帶、常服(fu)短衣寬袖(xiu)。與同(tong)時(shi)期西方的(de)(de)服(fu)裝對比,漢服(fu)在人(ren)性(xing)(xing)方面(mian)具有(you)不可爭辯的(de)(de)優異(yi)性(xing)(xing)。當(dang)西方人(ren)用胸甲和裙撐(cheng)束縛女性(xing)(xing)身體發展時(shi),寬大(da)的(de)(de)漢服(fu)已經實現了放(fang)任身體隨意舒(shu)展的(de)(de)特(te)性(xing)(xing)。
漢(han)(han)服(fu)的(de)(de)(de)(de)袖(xiu)(xiu)子又稱“袂(mei)”,其(qi)造型(xing)在整個世界民族服(fu)裝史中都是(shi)(shi)比較獨特的(de)(de)(de)(de)。袖(xiu)(xiu)子,其(qi)實(shi)(shi)都是(shi)(shi)圓(yuan)袂(mei),代表天圓(yuan)地方中的(de)(de)(de)(de)天圓(yuan)。袖(xiu)(xiu)寬(kuan)(kuan)且長是(shi)(shi)漢(han)(han)服(fu)中禮服(fu)袖(xiu)(xiu)型(xing)的(de)(de)(de)(de)一個顯(xian)著特點,但是(shi)(shi),并非所(suo)有(you)的(de)(de)(de)(de)漢(han)(han)服(fu)都是(shi)(shi)這(zhe)樣。漢(han)(han)服(fu)的(de)(de)(de)(de)禮服(fu)一般是(shi)(shi)寬(kuan)(kuan)袖(xiu)(xiu),顯(xian)示(shi)出雍容大(da)度、典雅、莊(zhuang)重、飄(piao)逸靈動的(de)(de)(de)(de)風(feng)采。一直以來,漢(han)(han)服(fu)袖(xiu)(xiu)子的(de)(de)(de)(de)標(biao)準樣式就是(shi)(shi)圓(yuan)袂(mei)收祛,先秦(qin)到漢(han)(han)朝所(suo)反(fan)映(ying)的(de)(de)(de)(de)實(shi)(shi)物無一例(li)外都是(shi)(shi)如(ru)此。一直以來,除了(le)唐以后在常服(fu)中有(you)敞口的(de)(de)(de)(de)小袖(xiu)(xiu)外,漢(han)(han)服(fu)袖(xiu)(xiu)的(de)(de)(de)(de)主流依然是(shi)(shi)圓(yuan)袂(mei)收祛。
“袖(xiu)(xiu)寬且長”是(shi)漢服(fu)(fu)(fu)禮服(fu)(fu)(fu)袖(xiu)(xiu)型的(de)(de)主(zhu)要特點(dian),但不(bu)是(shi)唯一的(de)(de)款式特點(dian),漢服(fu)(fu)(fu)的(de)(de)小袖(xiu)(xiu)、短(duan)袖(xiu)(xiu)也比較多見。主(zhu)要有這(zhe)幾種用(yong)法(fa):參與日常體力勞動的(de)(de)庶(shu)民服(fu)(fu)(fu)裝(zhuang)(zhuang)、軍(jun)士將領的(de)(de)戎服(fu)(fu)(fu)、取其緊袖(xiu)(xiu)保暖的(de)(de)冬季服(fu)(fu)(fu)裝(zhuang)(zhuang)等(deng)。有時候歷(li)史(shi)上各朝代的(de)(de)經(jing)濟文化和審(shen)美(mei)關(guan)注不(bu)同,在(zai)袖(xiu)(xiu)型上也有不(bu)同的(de)(de)表現,比如:漢唐時期貴族禮服(fu)(fu)(fu)多用(yong)寬廣大袖(xiu)(xiu),宋明時期的(de)(de)常服(fu)(fu)(fu)褙子(zi)多用(yong)小袖(xiu)(xiu)。
漢服中(zhong)的(de)(de)(de)隱扣(kou),其實包(bao)括有扣(kou)和無扣(kou)兩種情況。一(yi)(yi)般情況下,漢服是(shi)(shi)(shi)不用扣(kou)子(zi)(zi)(zi)的(de)(de)(de),即使有用扣(kou)子(zi)(zi)(zi)的(de)(de)(de),也是(shi)(shi)(shi)把扣(kou)子(zi)(zi)(zi)隱藏(zang)起(qi)來,而不顯露在(zai)外(wai)面。一(yi)(yi)般就是(shi)(shi)(shi)用帶(dai)(dai)子(zi)(zi)(zi)打個結(jie)(jie)來系(xi)(xi)住(zhu)衣服。同時(shi),在(zai)腰間還有大帶(dai)(dai)和長帶(dai)(dai)。所(suo)有的(de)(de)(de)帶(dai)(dai)子(zi)(zi)(zi)都是(shi)(shi)(shi)用制作衣服時(shi)的(de)(de)(de)布料做成(cheng)。一(yi)(yi)件衣服的(de)(de)(de)帶(dai)(dai)子(zi)(zi)(zi)有兩對(dui)(dui),實用性的(de)(de)(de),左(zuo)側(ce)腋下的(de)(de)(de)一(yi)(yi)根帶(dai)(dai)子(zi)(zi)(zi)與右衣襟的(de)(de)(de)帶(dai)(dai)子(zi)(zi)(zi)是(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi)對(dui)(dui)打結(jie)(jie)相(xiang)系(xi)(xi),右側(ce)腋下的(de)(de)(de)帶(dai)(dai)子(zi)(zi)(zi)與左(zuo)衣襟的(de)(de)(de)的(de)(de)(de)帶(dai)(dai)子(zi)(zi)(zi)是(shi)(shi)(shi)一(yi)(yi)對(dui)(dui)相(xiang)系(xi)(xi),將兩對(dui)(dui)帶(dai)(dai)子(zi)(zi)(zi)分(fen)別打結(jie)(jie)系(xi)(xi)住(zhu)完成(cheng)穿衣過程。
另外一(yi)種是腰(yao)間的(de)(de)大(da)帶(dai)(dai)和長帶(dai)(dai)子,它不(bu)僅有實用性(xing),而且有裝飾性(xing),另外還(huan)有象征性(xing)意(yi)義,象征著權力(li)。漢服的(de)(de)大(da)帶(dai)(dai)與(yu)和服相比,和服的(de)(de)更寬。
漢(han)服包(bao)括衣裳、首服、發式、面飾(shi)、鞋履、配飾(shi)等(deng)共(gong)同組合的(de)整體衣冠(guan)系(xi)統(tong),濃縮了(le)華夏(xia)文化(hua)的(de)紡(fang)織、蠟染(ran)、夾(jia)纈、錦繡等(deng)杰出工藝和美(mei)(mei)學,傳承了(le)30多項中(zhong)國非物質(zhi)文化(hua)遺產,體現了(le)錦繡中(zhong)華、衣冠(guan)上(shang)國、禮(li)儀之邦的(de)美(mei)(mei)譽。
布料
主詞條:錦、絹、綾、羅、帛(bo)、布、棉、麻、紗(sha)
漢(han)服(fu)(fu)(fu)布(bu)料(liao)(liao)自黃帝以(yi)來(lai)主要有苧(zhu)麻(ma)和蠶絲兩(liang)種,總稱為(wei)(wei)布(bu)帛,分(fen)別由典(dian)枲、典(dian)絲執掌(zhang)(zhang),另(ling)設(she)掌(zhang)(zhang)葛(ge)(ge)征收做葛(ge)(ge)布(bu)的(de)苧(zhu)麻(ma)。葛(ge)(ge)布(bu)又(you)(you)稱為(wei)(wei)夏(xia)布(bu),是喪服(fu)(fu)(fu)、祭服(fu)(fu)(fu)以(yi)及(ji)深(shen)衣(yi)的(de)布(bu)料(liao)(liao)。夏(xia)布(bu)中的(de)細密(mi)者稱為(wei)(wei)紵絲。夏(xia)季服(fu)(fu)(fu)葛(ge)(ge)麻(ma)紗(sha)(sha)羅、冬(dong)季以(yi)絲綿充絮,故稱為(wei)(wei)冬(dong)綿夏(xia)葛(ge)(ge)、夏(xia)紗(sha)(sha)冬(dong)縐。至(zhi)東(dong)漢(han)時,海南(nan)云南(nan)開始(shi)興起棉花(hua)(hua)的(de)紡紗(sha)(sha)織布(bu)。布(bu)帛根據紡織工藝(yi)、經緯組(zu)織可細分(fen)為(wei)(wei)錦、綾(ling)(ling)、羅、絹(juan)、紗(sha)(sha)、綈、綃(xiao)、縐、綢、緞(duan)等等。秦漢(han)時期,除(chu)齊紈、魯縞享有盛(sheng)名外,尚有吳綾(ling)(ling)、越(yue)羅、楚絹(juan)、蜀(shu)錦等名品。后來(lai)北宋朝(chao)廷在東(dong)京設(she)“綾(ling)(ling)錦院”網羅了很多蜀(shu)錦織工為(wei)(wei)貴族(zu)制作(zuo)禮(li)服(fu)(fu)(fu),從而形成宋錦。明代(dai)建(jian)都南(nan)京,又(you)(you)形成了云錦。織金、錦、羅、綾(ling)(ling)是最昂貴的(de)織物,冕服(fu)(fu)(fu)用(yong)青羅衣(yi)、赤(chi)羅裳、赤(chi)羅蔽膝(xi)制成。圓領(ling)袍(pao)官服(fu)(fu)(fu)則皆用(yong)綾(ling)(ling)。官服(fu)(fu)(fu)胸背就是用(yong)云錦中最精美的(de)妝花(hua)(hua)緞(duan)制作(zuo)。
布帛類別 用途 非物質文化遺產
夏布(bu)(bu) 喪服(fu)、祭服(fu)、朝服(fu)、深衣、冠冕、巾帽 榮昌夏布(bu)(bu)、萬載(zai)夏布(bu)(bu)
錦(jin) 蜀(shu)錦(jin)袍、蜀(shu)錦(jin)纏頭(tou)、蜀(shu)錦(jin)袴、錦(jin)半臂、袞(gun)龍袍、翟衣、飛魚服、胸背、刻(ke)絲(si)花(hua)(hua)羅衣、墨綠(lv)地妝花(hua)(hua)紗(sha)蟒衣、明(ming)代蔥綠(lv)地妝花(hua)(hua)紗(sha)蟒裙(qun)、駝色纏枝蓮(lian)地鳳襕妝花(hua)(hua)緞(duan)裙(qun)、柿蒂窠過肩蟒妝花(hua)(hua)羅袍 蜀(shu)錦(jin)、宋錦(jin)、云錦(jin)、緙絲(si)
羅(luo)(luo)(luo) 紅(hong)羅(luo)(luo)(luo)蔽膝、白(bai)羅(luo)(luo)(luo)大帶、白(bai)羅(luo)(luo)(luo)中單、白(bai)羅(luo)(luo)(luo)方心曲領、紅(hong)羅(luo)(luo)(luo)銷(xiao)金(jin)袍帔、明羅(luo)(luo)(luo)地刺繡百子女夾衣、薄羅(luo)(luo)(luo)衫子、羅(luo)(luo)(luo)襦、羅(luo)(luo)(luo)裙、黃羅(luo)(luo)(luo)銷(xiao)金(jin)裙、青羅(luo)(luo)(luo)抹帶、羅(luo)(luo)(luo)襪、羅(luo)(luo)(luo)帕 杭羅(luo)(luo)(luo)、吳羅(luo)(luo)(luo)織造技(ji)藝
綾(ling)絹(juan) 青綾(ling)裙、黃(huang)絹(juan)袴、白(bai)絹(juan)襪(wa)、白(bai)綾(ling)襖、鳳鳥花卉紋繡淺(qian)黃(huang)絹(juan)面(mian)綿(mian)袍 雙林綾(ling)絹(juan)、路(lu)橋拷(kao)絹(juan)
紗 香(xiang)(xiang)云(yun)紗衫褲(ku)、黃紗地印花敷彩絲綿(mian)袍、素(su)紗禪衣 香(xiang)(xiang)云(yun)紗染整技藝
綢緞(duan)(duan) 丁香綢直身、銀紅綢直裰、紫潞綢襖兒、漳絨夾(jia)襖、淺駝(tuo)色四(si)合連云紋暗(an)花(hua)(hua)緞(duan)(duan)裙(qun)、褐(he)色纏枝四(si)季花(hua)(hua)卉紋暗(an)花(hua)(hua)緞(duan)(duan)裙(qun)、醬色方格紋暗(an)花(hua)(hua)緞(duan)(duan)斜襟(jin)夾(jia)襖 潞綢、濮綢、繭綢、漳緞(duan)(duan)、天鵝絨
綿(mian)(mian)(mian) 羅地“信期繡”絲(si)綿(mian)(mian)(mian)袍、朱紅菱紋(wen)羅曲裾式(shi)絲(si)綿(mian)(mian)(mian)袍、西(xi)漢(han)印花敷彩紗絲(si)綿(mian)(mian)(mian)袍、素絲(si)綿(mian)(mian)(mian)袍 余(yu)杭(hang)清(qing)水(shui)絲(si)綿(mian)(mian)(mian)制作技藝
棉(mian) 青布厚棉(mian)道袍(pao) 烏泥(ni)涇手工棉(mian)紡織(zhi)技(ji)(ji)藝、魏縣土紡土織(zhi)技(ji)(ji)藝、魯錦織(zhi)造技(ji)(ji)藝
三纈 夾(jia)纈花(hua)(hua)羅裙、絞纈絹(juan)、狩獵紋夾(jia)纈絹(juan)、綠地十樣花(hua)(hua)灰纈絹(juan)、明夾(jia)纈絹(juan) 藍(lan)夾(jia)纈技(ji)藝、南通藍(lan)印花(hua)(hua)布(bu)印染技(ji)藝、邳州藍(lan)印花(hua)(hua)布(bu)
金(jin)飾 織金(jin)金(jin)線(xian)、銷金(jin)、印金(jin)、描(miao)金(jin)、繡金(jin)、簇金(jin)繡、圈金(jin)、羊皮(pi)金(jin) 南京金(jin)箔鍛制技藝
繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu) 黻(fu)衣繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)裳、羅地(di)龍鳳(feng)虎紋繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)、絹(juan)地(di)茱(zhu)萸紋繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)、鳳(feng)鳥(niao)踐(jian)蛇(she)紋繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)秋(qiu)衣、花鳥(niao)繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)夾(jia)衫、秦良玉平金繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)蟒鳳(feng)衫 蘇繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)、湘(xiang)繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)、蜀繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)、粵繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)、甌繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)、高(gao)平刺繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)、寧波金銀彩(cai)繡(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)(xiu)
絲線 緙(ke)絲線、繡線 蘇州花(hua)線制(zhi)作技藝
周禮就規定有染(ran)人從(cong)事印(yin)染(ran),并設置(zhi)了專(zhuan)門管理植物(wu)染(ran)料的官員負責(ze)“掌(zhang)染(ran)草”,以供浸染(ran)衣物(wu)之用。漢服(fu)傳統印(yin)染(ran)分為礦物(wu)染(ran)和草木(mu)染(ran)。礦物(wu)染(ran)原料包括朱砂、石(shi)黃、空青(qing)、石(shi)青(qing)、胡粉(fen)、蜃灰、炭(tan)黑。傳統草木(mu)染(ran)材料包括:靛藍、紅花、烏梅、蘆木(mu)、蘇木(mu)、黃檗、青(qing)礬(fan)、莧藍、槐(huai)花、棓(pou)子、楊梅皮(pi)、藍牙葉、蓮(lian)子殼(ke)、綠豆粉(fen)等(deng)等(deng)。
夾纈(xie)(xie)、蠟纈(xie)(xie)和絞纈(xie)(xie)是漢(han)服印(yin)(yin)染(ran)中獨特(te)的(de)印(yin)(yin)花(hua)工藝。隋煬帝曾(ceng)命令工匠(jiang)印(yin)(yin)制五彩夾纈(xie)(xie)花(hua)羅裙,用來(lai)賞賜宮(gong)女及(ji)百(bai)官的(de)妻母(mu)。灰纈(xie)(xie)是唐(tang)代以降的(de)蠟染(ran)替代品(pin)。藍(lan)草染(ran)成的(de)灰纈(xie)(xie)布料叫做(zuo)藍(lan)印(yin)(yin)花(hua)布,古時(shi)稱(cheng)(cheng)為藥斑(ban)布。周禮還設立了(le)“典婦功”、“縫人”等職負責刺繡(xiu)(xiu)。《周禮·畫繢》中說:“五采(cai)備(bei),謂之(zhi)繡(xiu)(xiu)。”按不(bu)同地(di)區(qu)的(de)傳統習慣(guan),形(xing)成了(le)不(bu)同風格(ge)特(te)點的(de)繡(xiu)(xiu)法。其中最著(zhu)名的(de)是江蘇的(de)蘇繡(xiu)(xiu),湖南(nan)的(de)湘繡(xiu)(xiu),四川的(de)蜀繡(xiu)(xiu)和廣(guang)東的(de)粵繡(xiu)(xiu),稱(cheng)(cheng)為中國的(de)四大名繡(xiu)(xiu)。
主詞條:十二(er)紋章(zhang)
漢服的(de)紋(wen)章及其豐富,周禮“以紋(wen)為(wei)貴”代表了漢文化的(de)信(xin)仰和習俗。漢服中的(de)紋(wen)章與(yu)漢人意(yi)識(shi)、認識(shi)中的(de)天(tian)形地象、陰陽八(ba)卦、無(wu)形無(wu)色、吉祥圖案等(deng)各類文化符號緊密像通用。
黃帝的(de)黻衣是(shi)最(zui)早的(de)帶(dai)有紋(wen)章的(de)上(shang)衣,黻即指兩色相背的(de)紋(wen)章。《詩經》云(yun)(yun):“君子至止、黻衣繡裳、佩玉將將、壽考不(bu)忘。”虞皇的(de)“日、月、星辰(chen)、群山(shan)、龍、華蟲、宗彝、藻、火、粉米、黼、黻”十二紋(wen)章中,日、月、星辰(chen)昭明,象(xiang)發生萬物(wu)(wu)、養成萬物(wu)(wu)。山(shan)龍興云(yun)(yun)雨、能適(shi)應(ying)沾物(wu)(wu)濟眾以配天。火明而炎上(shang),強調明理崇禮精神。又如虎(hu),嚴猛(meng);蜼,智慧(hui),象(xiang)神武定亂(luan)。粉米粒民。黼象(xiang)割斷能決。韍象(xiang)背拂於(wu)非義(yi),或君臣可否相濟。
《新唐書·車(che)服志》記載官服章(zhang)紋(wen),有(you)(you)鶻銜瑞草、雁(yan)銜綬帶、地黃交(jiao)枝等(deng)名目(mu)。明(ming)(ming)朝(chao)文武官公(gong)服有(you)(you)用(yong)以(yi)標明(ming)(ming)品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)級的補子,補子以(yi)動物為(wei)主,如文官一(yi)品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)仙鶴,二品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)錦雞,三品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)孔雀,四品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)云雁(yan),五品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)白鷴,六品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)鷺(lu)鷥,七品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)鸂氵鶒,八(ba)品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)黃鸝,九品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)鵪(an)鶉;武官一(yi)品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)、二品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)獅(shi)子,三品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)、四品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)虎(hu)豹,五品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)熊羆(pi),六品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)、七品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)彪(biao),八(ba)品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)犀牛,九品(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)(pin)海馬。民服上則(ze)有(you)(you)以(yi)動物源性(xing)單獨構成圖(tu)(tu)案(an)(an)的,并且與官服圖(tu)(tu)案(an)(an)中的動物有(you)(you)所區別,其中最主要的即是十二生肖。另外,漢服的圖(tu)(tu)紋(wen)常選用(yong)八(ba)卦圖(tu)(tu)。
漢服的(de)紋(wen)(wen)(wen)飾上喜(xi)歡采(cai)(cai)用帶有吉(ji)祥寓(yu)意的(de)圖(tu)紋(wen)(wen)(wen)。如(ru)“六(liu)合(he)同春(chun)”、“五谷(gu)豐(feng)登”、“錦(jin)上添(tian)花(hua)”等圖(tu)案(an)。同時,依據不(bu)同的(de)場合(he),也會(hui)選擇不(bu)同的(de)紋(wen)(wen)(wen)飾。如(ru)新婚婚服和(he)戀人互贈的(de)辛無(wu)傷往(wang)往(wang)采(cai)(cai)用鴛鴦為主的(de)圖(tu)樣,如(ru)“鴛鴦同心”、“鴛鴦戲(xi)水”等;壽誕則(ze)往(wang)往(wang)采(cai)(cai)用“松鶴(he)長壽”、“鶴(he)獻蟠桃(tao)”、“龜鶴(he)齊(qi)齡(ling)”等意味著長壽的(de)圖(tu)案(an)。
足衣
主詞條(tiao):舄、履、屨、屐、靴、鞋(xie)
漢服的足(zu)衣分(fen)為:舄(xi)、履(lv)(lv)、屨、屐、靴、鞋(xie)。堯(yao)舜禹以(yi)(yi)(yi)后始(shi)服木屐。伊尹以(yi)(yi)(yi)草(cao)為履(lv)(lv),以(yi)(yi)(yi)帛為屨。周人以(yi)(yi)(yi)麻(ma)為鞋(xie)。屐是木履(lv)(lv)之(zhi)(zhi)下(xia)有齒者(zhe),又稱木屐。江南(nan)以(yi)(yi)(yi)桐木為底,用蒲為鞋(xie),麻(ma)穿其鼻。《南(nan)粵筆記》記載:“枹(bao)木附水松根而生,香而韌(ren),可作屐,曰枹(bao)香屐。潮人刳(ku)之(zhi)(zhi)為屐,輕便而軟(ruan),是曰潮屐。”又說“粵中婢媵多著(zhu)(zhu)紅(hong)皮(pi)屐,士大夫亦尚屐。沐浴乘(cheng)涼時,散(san)足(zu)著(zhu)(zhu)之(zhi)(zhi),名曰‘散(san)屐’。散(san)屐以(yi)(yi)(yi)潮州(zhou)(zhou)所制拖皮(pi)為雅(ya)。草(cao)屨是黃帝之(zhi)(zhi)臣所做,即草(cao)鞋(xie)。靴來自趙武(wu)靈王胡服騎射。潮州(zhou)(zhou)木屐、杭州(zhou)(zhou)合村繡花鞋(xie)制作技藝、邳州(zhou)(zhou)繡花鞋(xie)、邳州(zhou)(zhou)麻(ma)編(bian)鞋(xie)已被列入非物質(zhi)文化遺產。
首服
頭飾是漢族(zu)服(fu)飾的重要(yao)部分之一。
古(gu)代(dai)漢族(zu)男(nan)女成年之(zhi)后都把頭發綰成發髻(ji)盤在頭上(shang),以(yi)笄固定。主要(yao)的頭飾有帽、巾(jin)(jin)等(deng)。帽主要(yao)有紗帽、風帽、笠帽等(deng),巾(jin)(jin)主要(yao)有綸巾(jin)(jin)、網巾(jin)(jin)等(deng)。
男子常常戴(dai)(dai)(dai)(dai)冠(guan)、巾(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)、帽(mao)等,形制多樣。通用的主(zhu)要有冕、弁、幞頭(tou)等。漢代時有職位的人(ren)一(yi)般都會先(xian)包幘(ze)后(hou)戴(dai)(dai)(dai)(dai)冠(guan),而(er)平民則只包幘(ze)不戴(dai)(dai)(dai)(dai)冠(guan),喜慶時用白色縑巾(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)(紗)裹(guo)頭(tou),平時只戴(dai)(dai)(dai)(dai)小帽(mao)、草(cao)帽(mao)。唐(tang)朝以帽(mao)為主(zhu),以白縑巾(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)裹(guo)頭(tou)幞發。宋(song)代則出現了(le)鐵線幞頭(tou),同時馬夫戴(dai)(dai)(dai)(dai)折翅幞頭(tou),當差人(ren)戴(dai)(dai)(dai)(dai)直角幞頭(tou),而(er)平民則是夏季(ji)戴(dai)(dai)(dai)(dai)涼(liang)笠、竹笠,冬(dong)季(ji)戴(dai)(dai)(dai)(dai)深檐(yan)帽(mao)塵帽(mao),宋(song)元時期(qi)的頭(tou)巾(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)種(zhong)類繁多,如圓頂巾(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)、方(fang)頂巾(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)、琴頂巾(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)、紗巾(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)、綢(chou)巾(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)、東(dong)坡巾(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)、程子巾(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)、山頂巾(jin)(jin)(jin)(jin)(jin)等。明(ming)朝時期(qi)帽(mao)的種(zhong)類繁多,且因(yin)人(ren)而(er)異。
女(nv)(nv)子(zi)的(de)(de)首服主(zhu)要由副(fu)、編次(ci)。發髻(ji)可(ke)梳(shu)成(cheng)各種式樣(yang),并在(zai)發髻(ji)上(shang)佩帶(dai)珠花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)、步(bu)搖(yao)等各種飾(shi)物(wu)。鬢發兩側(ce)飾(shi)博鬢,也有(you)戴帷帽、蓋頭(tou)的(de)(de)。漢族(zu)婦女(nv)(nv)有(you)八大首飾(shi)之(zhi)稱(cheng),分別為簪、櫛(zhi)、釵(chai)、華勝(sheng)、步(bu)搖(yao)、金(jin)鈿(dian)、珠花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)、勒子(zi)(額帕(pa))。狄(di)髻(ji)是(shi)(shi)八大首飾(shi)的(de)(de)金(jin)銀組合飾(shi)品。其(qi)中宋元時(shi)期(qi)除(chu)了發髻(ji)等飾(shi)物(wu)外,有(you)一個極為突出的(de)(de)特(te)點即戴冠。頭(tou)插梳(shu)篦自漢代即有(you)記(ji)載。南(nan)朝婦女(nv)(nv)就愛在(zai)髻(ji)上(shang)插飾(shi)梳(shu)櫛(zhi)。唐(tang)朝婦女(nv)(nv)流行廣插釵(chai)梳(shu)。北(bei)宋宮中婦女(nv)(nv)多在(zai)飾(shi)冠上(shang)安插白角(jiao)長梳(shu),後來傳(chuan)至民(min)間(jian),有(you)高髻(ji)插梳(shu)之(zhi)飾(shi)。宋詞曰:髻(ji)鬟云樣(yang)梳(shu)。明代女(nv)(nv)子(zi)盛裝頭(tou)上(shang)插滿(man)釵(chai)梳(shu)。漢族(zu)婦女(nv)(nv)還(huan)有(you)戴絹(juan)花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)的(de)(de)習俗,所(suo)謂“寶髻(ji)簪花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)”。明朝孔府(fu)在(zai)大莊設(she)佃戶花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)莊,一年(nian)四季專(zhuan)供孔府(fu)擺設(she)和(he)夫人、小姐插戴,演習宮女(nv)(nv)的(de)(de)冠戴裝束(shu)絹(juan)花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)。花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)絲(si)鑲嵌是(shi)(shi)漢族(zu)特(te)有(you)的(de)(de)首飾(shi)工(gong)藝,在(zai)明代達到高超的(de)(de)藝術水(shui)平(ping),以成(cheng)都(dou)銀花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)絲(si)制作技(ji)藝和(he)北(bei)京(jing)花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)絲(si)鑲嵌工(gong)藝為代表。
配飾
漢族人(ren)裝飾(shi)(shi)有(you)(you)一(yi)個重要特征就是喜飾(shi)(shi)玉佩玉。還有(you)(you)配飾(shi)(shi)如蔽膝、披帛、襪、帔、香囊(香包)、劍、綬、印、笏、牙牌、革帶(dai)、玉帶(dai)、銙、騰蛇等(deng)等(deng)。腰飾(shi)(shi)主要有(you)(you)佩黼、佩玉、佩印、佩綬、佩魚、佩牌、佩帶(dai)飾(shi)(shi)等(deng)飾(shi)(shi)物。儲藏漢服(fu)的家具被稱為衣篋,掛漢服(fu)的衣架稱為衣桁。
配飾 非物質文(wen)化遺(yi)產
佩印 揚州玉雕(diao)、北京玉雕(diao)、象牙雕(diao)刻、金石篆刻
綬 中國結
佩劍(jian) 龍泉寶劍(jian)鍛制技藝(yi)
香包(bao)(bao) 慶陽香包(bao)(bao)繡(xiu)制、徐州香包(bao)(bao)、雁(yan)塔結繩(sheng)香囊
首飾 北(bei)京花(hua)絲鑲嵌工藝(yi)、成都銀花(hua)絲制作(zuo)技藝(yi)、金(jin)銀細工制作(zuo)技藝(yi)、北(bei)京絹花(hua)工藝(yi)、常(chang)州梳篦、瓊(qiong)海東坡笠(li)
裝飾紋樣
漢族(zu)服飾的裝飾紋(wen)樣上,多采(cai)用動物、植(zhi)(zhi)物和幾何紋(wen)樣。圖(tu)(tu)案(an)(an)(an)的表現方式,大致經歷了抽(chou)像、規范到寫(xie)實等幾個階段。商周以前的圖(tu)(tu)案(an)(an)(an),與(yu)原始的漢字一樣,比較簡(jian)煉、概(gai)括,抽(chou)像性(xing)強烈。周朝以后至(zhi)唐宋時(shi)期(qi),圖(tu)(tu)案(an)(an)(an)日趨(qu)工整,上下均衡(heng)、左右(you)對稱,紋(wen)樣布局嚴密。明清時(shi)期(qi),已注重于寫(xie)實手(shou)法,各種動物、植(zhi)(zhi)物,往(wang)往(wang)被刻畫得細膩、逼真、栩栩如生,仿佛直接采(cai)擷(xie)于現實生活,而未作(zuo)任何加工處理,充分顯(xian)示(shi)了漢族(zu)人(ren)民的勤勞與(yu)智慧。
色彩
古典布料的染色(se)遵從古制,體(ti)現了(le)陰陽五(wu)(wu)行信仰。有“黑(hei)(hei)土(tu)(tu)(tu)、白(bai)土(tu)(tu)(tu)、赤(chi)土(tu)(tu)(tu)、青(qing)土(tu)(tu)(tu)、黃土(tu)(tu)(tu)”、“天謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)玄(xuan),地謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)黃,青(qing)與(yu)(yu)(yu)白(bai)相次也(ye),赤(chi)與(yu)(yu)(yu)黑(hei)(hei)相次也(ye),玄(xuan)與(yu)(yu)(yu)黃相次也(ye)。青(qing)與(yu)(yu)(yu)赤(chi)謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)文,赤(chi)與(yu)(yu)(yu)白(bai)謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)章(zhang)(zhang),白(bai)與(yu)(yu)(yu)黑(hei)(hei)謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)黼,黑(hei)(hei)羽青(qing)謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)黻,五(wu)(wu)彩備謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)繡。……雜四時五(wu)(wu)色(se)之(zhi)(zhi)位以章(zhang)(zhang)之(zhi)(zhi),謂(wei)(wei)之(zhi)(zhi)巧(qiao)” 、“王者易姓(xing)受命,必慎始初,改正朔,易服色(se)”的記(ji)載。
有六(liu)象六(liu)色(se)(se)(se)之說,青(qing)所(suo)以(yi)(yi)象東方(fang)的(de)木,赤所(suo)以(yi)(yi)象南方(fang)的(de)火(huo),白(bai)所(suo)以(yi)(yi)象西方(fang)的(de)金,黑所(suo)以(yi)(yi)象北(bei)方(fang)的(de)水,玄所(suo)以(yi)(yi)象天,黃(huang)所(suo)以(yi)(yi)象地。除了六(liu)正色(se)(se)(se)以(yi)(yi)外,還有對應的(de)間(jian)色(se)(se)(se):纁【黃(huang)赤色(se)(se)(se)】、紫【青(qing)赤色(se)(se)(se)】、紅【赤白(bai)色(se)(se)(se)】、綠【青(qing)黃(huang)色(se)(se)(se)】、縹【青(qing)白(bai)色(se)(se)(se)】。間(jian)色(se)(se)(se)也是南北(bei)朝以(yi)(yi)后(hou)公(gong)服(fu)的(de)色(se)(se)(se)制:朱(zhu)、紫、緋(fei)(fei)、綠、青(qing),如唐(tang)代為三品(pin)(pin)以(yi)(yi)上穿紫色(se)(se)(se)官(guan)服(fu),四品(pin)(pin)著深(shen)(shen)(shen)緋(fei)(fei)色(se)(se)(se),五品(pin)(pin)著淺緋(fei)(fei)色(se)(se)(se),六(liu)品(pin)(pin)著深(shen)(shen)(shen)綠色(se)(se)(se),七品(pin)(pin)著淺綠色(se)(se)(se),八品(pin)(pin)著深(shen)(shen)(shen)青(qing)色(se)(se)(se),九品(pin)(pin)著淺青(qing)色(se)(se)(se)。另外還有紺【深(shen)(shen)(shen)青(qing)揚赤色(se)(se)(se)】、緋(fei)(fei)【赤】、絳【大赤】、緹【丹黃(huang)】、朱(zhu)【深(shen)(shen)(shen)纁】。
傳統對服飾(shi)色(se)(se)(se)彩的(de)(de)(de)(de)選擇上有著明顯的(de)(de)(de)(de)階層分界(jie)。從唐代(dai)以(yi)后,黃色(se)(se)(se)曾(ceng)長期被視為尊貴的(de)(de)(de)(de)顏(yan)色(se)(se)(se),只有天(tian)子權貴們才能穿用(yong)。古代(dai)漢服的(de)(de)(de)(de)色(se)(se)(se)彩以(yi)深(shen)(shen)色(se)(se)(se)為貴,淺色(se)(se)(se)次之,因此正(zheng)式的(de)(de)(de)(de)禮(li)服常使用(yong)深(shen)(shen)沉(chen)的(de)(de)(de)(de)織綿圖紋,而一顏(yan)色(se)(se)(se)為主色(se)(se)(se)調,裝(zhuang)飾(shi)以(yi)鮮艷華麗(li)的(de)(de)(de)(de)刺繡。平民常服則多用(yong)淡色(se)(se)(se),因而有黔首、白(bai)丁、青衣(yi)、青衿、青衫、赭衣(yi)之稱(cheng)。
漢(han)服的(de)(de)形制主要(yao)有“深(shen)(shen)衣(yi)”制(把(ba)上(shang)(shang)衣(yi)下(xia)裳縫(feng)連(lian)起(qi)來(lai))、“上(shang)(shang)衣(yi)下(xia)裳”制(上(shang)(shang)衣(yi)和下(xia)裳分開)、“襦(ru)裙”制(襦(ru),即短衣(yi))等(deng)類型。其中,上(shang)(shang)衣(yi)下(xia)裳的(de)(de)冕(mian)服朝服為帝王(wang)百(bai)官最隆重(zhong)正式的(de)(de)禮(li)服;袍(pao)服(深(shen)(shen)衣(yi))為百(bai)官及士(shi)人常服,襦(ru)裙則為婦(fu)女(nv)喜愛的(de)(de)穿著(zhu)(zhu)。普(pu)通(tong)勞動人民一(yi)般上(shang)(shang)身(shen)著(zhu)(zhu)短衣(yi),下(xia)穿長褲(ku)。
形(xing)制 長短 領形(xing) 服名
上(shang)著 無袖衣/短袖衣 直(zhi)領 半臂、裲(liang)襠、比甲(jia)
短(duan)衣(yi) 交(jiao)領、圓領 襦、短(duan)襖、衫子、裋褐
長衣 交領右衽 袿衣、襜褕、曲裾袍(pao)、絳紗袍(pao)、深衣、朱子深衣、道袍(pao)、直裰、大(da)襖(ao)
直(zhi)領對襟 褙(bei)子、披風、鶴氅
圓領(ling)/盤領(ling) 圓領(ling)袍、帽衫(shan)(shan)、涼衫(shan)(shan)、皂衫(shan)(shan)、襕衫(shan)(shan)、蜀衫(shan)(shan)
下著 袴、袴褶(zhe)、帷(wei)裳、裙、馬面裙、襕裙、裈、犢鼻裈
漢服(fu)的(de)(de)款式雖(sui)然繁多(duo)復雜,且有禮(li)服(fu)、常服(fu)、特(te)種(zhong)服(fu)飾之(zhi)分(fen),但是(shi)仔細(xi)分(fen)析(xi),根據其整體(ti)結構主要分(fen)為(wei)(wei)三大種(zhong)類(lei)。第一(yi)種(zhong)是(shi)“上(shang)衣(yi)(yi)(yi)(yi)下裳(shang)”相(xiang)連(lian)在(zai)(zai)一(yi)起的(de)(de)“深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)”制(zhi)(zhi)。上(shang)下連(lian)裳(shang)制(zhi)(zhi)最典(dian)型的(de)(de)就是(shi)深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)。因(yin)為(wei)(wei)它上(shang)下相(xiang)連(lian),“被(bei)體(ti)深(shen)(shen)遂”,稱之(zhi)為(wei)(wei)深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)。包括直裾深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)、曲裾深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)、袍(pao)、直裰、褙子、長(chang)衫等,這(zhe)類(lei)屬(shu)于長(chang)衣(yi)(yi)(yi)(yi)類(lei)。深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)其中最具有代(dai)表性(xing)的(de)(de)是(shi)上(shang)衣(yi)(yi)(yi)(yi)和(he)下裳(shang)分(fen)開裁剪,在(zai)(zai)腰部相(xiang)連(lian),形成整體(ti);上(shang)下連(lian)裳(shang),在(zai)(zai)裁剪上(shang)就是(shi)分(fen)別裁好上(shang)衣(yi)(yi)(yi)(yi)和(he)下裙(qun),然后(hou)再縫綴在(zai)(zai)一(yi)起,最后(hou)衣(yi)(yi)(yi)(yi)服(fu)還(huan)是(shi)一(yi)體(ti)的(de)(de)樣式。衣(yi)(yi)(yi)(yi)服(fu)縫成一(yi)體(ti)是(shi)為(wei)(wei)了(le)方便,但上(shang)下分(fen)裁則是(shi)為(wei)(wei)了(le)遵循(xun)古制(zhi)(zhi)傳統。深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)男(nan)女(nv)均可穿(chuan)。即被(bei)用作(zuo)禮(li)服(fu),又(you)可日常穿(chuan)著,是(shi)一(yi)種(zhong)非常實用的(de)(de)服(fu)飾。它也是(shi)君主百(bai)官及(ji)士(shi)人燕居時服(fu)裝,燕居指(zhi)非正式場合,屬(shu)于休閑類(lei)服(fu)飾。深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)普及(ji)率很高,流(liu)傳的(de)(de)時間有三千多(duo)年(nian),從先秦(qin)到明代(dai)末年(nian),并逐漸(jian)形成了(le)深(shen)(shen)衣(yi)(yi)(yi)(yi)制(zhi)(zhi)。
第(di)二種是“上(shang)衣(yi)下(xia)裳”分開的(de)“深(shen)衣(yi)”制(zhi),包括(kuo)冕服(fu)、玄端等,是君主(zhu)百官參加祭(ji)祀等隆重儀式(shi)的(de)正式(shi)禮(li)服(fu)。顧名思義(yi)是分為上(shang)身穿的(de)和下(xia)身穿的(de)衣(yi)物。華夏服(fu)飾(shi)自古以來,崇尚上(shang)衣(yi)下(xia)裳,并(bing)規定“衣(yi)正色(se)(se),裳間色(se)(se)”,也就是說(shuo),上(shang)衣(yi)是顏色(se)(se)端正而(er)且純一(yi),下(xia)裳則色(se)(se)彩相交錯。這種方式(shi)好比是“天玄地(di)黃(huang)”,因(yin)為天是清輕之氣上(shang)升而(er)成,所以用(yong)(yong)純色(se)(se),地(di)是重濁之氣下(xia)降而(er)成,所以用(yong)(yong)間色(se)(se)。
第三種(zhong)為“襦裙(qun)”制,主要有齊胸(xiong)襦裙(qun)、齊腰襦裙(qun)、對襟襦裙(qun)等,實際(ji)上(shang)也屬于(yu)上(shang)衣下(xia)裳制,但是,這種(zhong)方式沒有很多的(de)禮儀規定,一(yi)般是用于(yu)常服的(de)。襦裙(qun)也是上(shang)下(xia)分裁的(de)服制最(zui)大的(de)反映。“三面梳頭,兩截穿衣”成(cheng)了(le)傳(chuan)統女(nv)子(zi)的(de)服飾特點的(de)描述。
漢(han)(han)服的(de)(de)(de)款式以交領(兼有(you)圓領、直領)右(you)衽(ren)為(wei)主要特點,無(wu)口、系(xi)帶,寬衣(yi)大袖(xiu),線條柔美流(liu)動,飄(piao)逸(yi)靈(ling)動。而交領有(you)衽(ren)是(shi)貫穿(chuan)始終(zhong)的(de)(de)(de)靈(ling)魂所(suo)在。漢(han)(han)服的(de)(de)(de)裁剪方法一(yi)直采用(yong)平(ping)面(mian)裁剪。沒(mei)有(you)省(sheng)道和肩斜(xie),且用(yong)料(liao)一(yi)般都大于覆蓋(gai)人體的(de)(de)(de)最小(xiao)需要,所(suo)以無(wu)論是(shi)秦漢(han)(han)的(de)(de)(de)大袖(xiu)衣(yi)還(huan)是(shi)明朝的(de)(de)(de)大袖(xiu)衫,其袖(xiu)長(chang)遠遠長(chang)出手臂,袖(xiu)肥甚至在穿(chuan)著后寬到(dao)及(ji)地。不(bu)同時期(qi),也有(you)袖(xiu)肥窄小(xiao)的(de)(de)(de),便(bian)于勞動。
漢(han)服(fu)(fu)(fu)是(shi)從“黃帝堯舜垂衣(yi)裳(shang)而天(tian)下治”的(de)(de)衣(yi)裳(shang)發展而來。古老(lao)的(de)(de)天(tian)子六服(fu)(fu)(fu)、王后六服(fu)(fu)(fu)、儒(ru)服(fu)(fu)(fu)、劍服(fu)(fu)(fu)位于漢(han)服(fu)(fu)(fu)體系(xi)的(de)(de)中心,沿襲(xi)四千(qian)多年。冕(mian)服(fu)(fu)(fu)是(shi)漢(han)服(fu)(fu)(fu)的(de)(de)根(gen)源,也最能體現“絕地(di)天(tian)通”的(de)(de)華(hua)夏信仰,更是(shi)漢(han)人千(qian)年來祭神祀祖(zu),與天(tian)地(di)交通的(de)(de)吉服(fu)(fu)(fu)。
天(tian)(tian)子六(liu)(liu)服(fu)和王后六(liu)(liu)服(fu)相加不(bu)僅象(xiang)征天(tian)(tian)之(zhi)大數十二,也(ye)分(fen)別(bie)代(dai)表(biao)乾坤天(tian)(tian)地、三(san)辰五行之(zhi)天(tian)(tian)道,以分(fen)別(bie)代(dai)表(biao)了漢(han)服(fu)的兩種基礎(chu)服(fu)制(zhi)——衣(yi)裳(shang)制(zhi)和深衣(yi)制(zhi)。
孔子(zi)(zi)在姬(ji)姓魯國衣逢掖之(zhi)衣,來自周公的燕居(ju)之(zhi)服(fu),長(chang)居(ju)宋國則(ze)冠章甫之(zhi)冠。“章甫之(zhi)冠”指(zhi)的是(shi)一種殷(yin)冠,周朝叫委貌冠或緇布冠,治理朝政所冠。莊(zhuang)子(zi)(zi)則(ze)提(ti)到了儒服(fu)以及武(wu)(wu)士之(zhi)服(fu)劍服(fu)。因此儒服(fu)又成為后(hou)世(shi)的道袍。因此儒服(fu)和劍服(fu)成為華夏王朝文武(wu)(wu)百(bai)官的法服(fu),也是(shi)士大夫和武(wu)(wu)士的漢(han)服(fu)基(ji)本(ben)服(fu)制。
屬性 服名 他名 服制 首服
文 儒服(士大夫之服) 逢掖袍 深衣 緇布冠(玄(xuan)冠)
武 劍服(武士之服) 短后衣 袴褶(小袖短衣大(da)袴) 武冠(guan)(惠文冠(guan))、曼胡之纓
漢(han)服(fu)是漢(han)民(min)族傳承(cheng)四(si)(si)千多年的傳統(tong)民(min)族服(fu)裝,是四(si)(si)書五(wu)經中的冠服(fu)系統(tong),以儒家(jia)經典《詩(shi)經》、《尚(shang)書》、《周禮(li)(li)(li)(li)》、《禮(li)(li)(li)(li)記》、《易經》、《春秋》,大(da)唐《開元禮(li)(li)(li)(li)》、二十四(si)(si)史(shi)輿(yu)服(fu)志和其他(ta)經史(shi)子集為基礎繼承(cheng)下(xia)來的禮(li)(li)(li)(li)儀文化的必(bi)要組成。漢(han)服(fu)體系展現了華夏(xia)文明的等級文化、親(qin)屬文化、政治文化、重嫡(di)輕庶、重長輕幼以及儒家(jia)的仁(ren)義思想。在中國古代的宗法(fa)文化背景下(xia),服(fu)飾具有(you)昭名分、辨等威、別貴(gui)賤的作用,為吉禮(li)(li)(li)(li)、兇禮(li)(li)(li)(li)、賓禮(li)(li)(li)(li)、軍(jun)禮(li)(li)(li)(li)、嘉(jia)禮(li)(li)(li)(li)的禮(li)(li)(li)(li)服(fu)。除(chu)去國家(jia)大(da)事(shi)的禮(li)(li)(li)(li)儀,普通漢(han)人的家(jia)禮(li)(li)(li)(li)包括冠婚喪祭四(si)(si)禮(li)(li)(li)(li)。四(si)(si)書五(wu)經對漢(han)服(fu)禮(li)(li)(li)(li)服(fu)有(you)詳細的描述。
漢(han)(han)(han)族服(fu)(fu)飾幾千年來的(de)(de)(de)總體(ti)(ti)風格(ge)(ge)是以清(qing)淡平(ping)易為主,講究天人(ren)合一(yi)(yi)。漢(han)(han)(han)族古代(dai)的(de)(de)(de)袍服(fu)(fu)最能體(ti)(ti)現這(zhe)一(yi)(yi)風格(ge)(ge),這(zhe)種袍服(fu)(fu)的(de)(de)(de)主要特(te)點是寬(kuan)袍。大袖,褒衣(yi)(yi)博帶。從漢(han)(han)(han)代(dai)的(de)(de)(de)帛畫和魏晉隋唐遺(yi)留下的(de)(de)(de)一(yi)(yi)些人(ren)物畫中窺其神貌之(zhi)一(yi)(yi)二——形制簡單的(de)(de)(de)漢(han)(han)(han)裝大衣(yi)(yi)附著在(zai)不同體(ti)(ti)態的(de)(de)(de)人(ren)物身上頓時具有了一(yi)(yi)種鮮活的(de)(de)(de)生命力,線條柔美(mei)流暢。袍服(fu)(fu)充(chong)分體(ti)(ti)現了漢(han)(han)(han)民(min)族柔靜安逸和嫻雅超脫(tuo)、泰然自若的(de)(de)(de)民(min)族性格(ge)(ge),以及平(ping)淡自然、含(han)蓄委(wei)婉(wan)、典雅清(qing)新的(de)(de)(de)審(shen)美(mei)情趣(qu)。
以(yi)最典型的(de)(de)深(shen)衣為例,其形制必須符合“規(gui)、矩、繩、權衡(heng)”。深(shen)衣的(de)(de)下擺所(suo)用布帛共12幅,以(yi)應一(yi)(yi)年有(you)12月之(zhi)意,體現(xian)(xian)了強烈的(de)(de)法(fa)天思想(xiang),衣袖呈圓弧(hu)狀以(yi)應規(gui),交(jiao)領處成矩形以(yi)應方,這代(dai)表做人要有(you)規(gui)矩,所(suo)謂沒有(you)規(gui)矩不成方圓。衣帶下垂很長,一(yi)(yi)直(zhi)到腳踝,代(dai)表正直(zhi),下襟與地面齊平(ping)(ping),代(dai)表權衡(heng)。包含很多儒(ru)家(jia)(jia)思想(xiang)。當(dang)人穿(chuan)上漢服(fu)(fu),自然就會注意自己的(de)(de)言行舉止,由此可(ke)見(jian),漢服(fu)(fu)里蘊(yun)涵著(zhu)相當(dang)的(de)(de)文化內涵,受“儒(ru)、道(dao)、墨、法(fa)”等縱橫(heng)諸家(jia)(jia)的(de)(de)哲(zhe)學思想(xiang),倫理道(dao)德(de)的(de)(de)影(ying)響充(chong)分在(zai)服(fu)(fu)飾里體現(xian)(xian)出(chu)來。追求平(ping)(ping)和(he)自然,與世無爭(zheng),寬(kuan)厚仁愛的(de)(de)境界(jie),塑造(zao)了“漢服(fu)(fu)”天人合一(yi)(yi),飄逸灑脫的(de)(de)風格(ge)。“漢服(fu)(fu)”也體現(xian)(xian)出(chu)穿(chuan)著(zhu)者的(de)(de)寬(kuan)大(da),隨和(he)以(yi)及(ji)包容四海的(de)(de)氣(qi)度。
同時,漢(han)服與(yu)孝文化也有(you)著緊(jin)密的(de)(de)關系(xi)。如(ru)《禮(li)記》規定(ding),父母健(jian)在的(de)(de)時候,孩子(zi)的(de)(de)冠飾衣(yi)(yi)緣不應該用白色,如(ru)果父親去(qu)世了(le)(le),喪(sang)禮(li)完畢之后,別的(de)(de)孩子(zi)穿(chuan)衣(yi)(yi)就(jiu)沒有(you)什么特殊忌諱了(le)(le),但(dan)是嫡(di)子(zi)仍不能穿(chuan)帶顏色的(de)(de)衣(yi)(yi)服或使用彩色布緣衣(yi)(yi)邊。另(ling)外喪(sang)有(you)五服,即(ji):斬衰(cuī)、齊衰(zī cuī)、大功、小功、緦麻。
漢(han)服是(shi)華(hua)夏(xia)(xia)禮(li)(li)(li)(li)儀(yi)的(de)必(bi)要組成(cheng)部分。中國(guo)(guo)又稱(cheng)“華(hua)夏(xia)(xia)”,這(zhe)一名稱(cheng)的(de)由來就與漢(han)服有(you)關。《尚書(shu)正(zheng)(zheng)義》注:“冕服華(hua)章曰華(hua),大國(guo)(guo)曰夏(xia)(xia)。”《左傳正(zheng)(zheng)義·定(ding)公(gong)十(shi)年(nian)》疏:“中國(guo)(guo)有(you)禮(li)(li)(li)(li)儀(yi)之(zhi)大,故稱(cheng)夏(xia)(xia);有(you)章服之(zhi)美,謂之(zhi)華(hua)。”中國(guo)(guo)自古(gu)就被稱(cheng)為“衣冠(guan)(guan)(guan)上國(guo)(guo)、禮(li)(li)(li)(li)儀(yi)之(zhi)邦”,而“衣冠(guan)(guan)(guan)”便成(cheng)了文明(ming)的(de)代名詞,同時更(geng)是(shi)華(hua)夏(xia)(xia)禮(li)(li)(li)(li)儀(yi)的(de)一部分。周禮(li)(li)(li)(li)的(de)禮(li)(li)(li)(li)典分為五禮(li)(li)(li)(li)八(ba)綱,五禮(li)(li)(li)(li)包(bao)括:吉禮(li)(li)(li)(li)、兇禮(li)(li)(li)(li)、賓禮(li)(li)(li)(li)、軍禮(li)(li)(li)(li)、嘉禮(li)(li)(li)(li);八(ba)綱包(bao)括:冠(guan)(guan)(guan)禮(li)(li)(li)(li)、婚禮(li)(li)(li)(li)、喪禮(li)(li)(li)(li)、祭禮(li)(li)(li)(li)、鄉禮(li)(li)(li)(li)、射禮(li)(li)(li)(li)、朝禮(li)(li)(li)(li)、聘禮(li)(li)(li)(li)。冠(guan)(guan)(guan)禮(li)(li)(li)(li)和婚禮(li)(li)(li)(li)是(shi)嘉禮(li)(li)(li)(li)的(de)核(he)心。祭禮(li)(li)(li)(li)即(ji)吉禮(li)(li)(li)(li)。《朱子童蒙須知》曰“夫童蒙之(zhi)學,始(shi)于(yu)衣服冠(guan)(guan)(guan)履(lv)。”衣冠(guan)(guan)(guan)是(shi)禮(li)(li)(li)(li)儀(yi)之(zhi)始(shi)。冠(guan)(guan)(guan)禮(li)(li)(li)(li)之(zhi)前,“衣不(bu)帛襦褲”。年(nian)滿二十(shi)后方(fang)可衣裘帛。
冠(guan)(guan)禮(li)(li)是男(nan)子(zi)(zi)的成人(ren)(ren)禮(li)(li),改童子(zi)(zi)垂髫為總發(fa)戴冠(guan)(guan)。周(zhou)朝士大夫年(nian)(nian)及二(er)十行冠(guan)(guan)禮(li)(li),王公年(nian)(nian)及十五而(er)冠(guan)(guan)。《禮(li)(li)記·冠(guan)(guan)義(yi)》曰:“已冠(guan)(guan)而(er)志之(zhi),成人(ren)(ren)之(zhi)道(dao)也(ye)”。三公諸侯以(yi)及皇太子(zi)(zi)在三加(jia)之(zhi)后,還會再加(jia)玄冕。
笄(ji)禮(li)(li)是女子的成(cheng)人(ren)禮(li)(li),即(ji)挽發腦后做髻,以簪(zan)綰之。鄭玄注《儀禮(li)(li)·士冠(guan)(guan)禮(li)(li)》曰(yue):“笄(ji)女之禮(li)(li)猶冠(guan)(guan)男也,使主(zhu)婦(fu)女賓執其禮(li)(li)”。已許嫁的漢女在15歲(sui)舉行(xing)笄(ji)禮(li)(li),未(wei)許嫁則(ze)二十歲(sui)再舉行(xing)。按《宋史(shi)·禮(li)(li)志》載,宋朝公主(zhu)的笄(ji)禮(li)(li)仿庶子冠(guan)(guan)禮(li)(li)由皇帝三加冠(guan)(guan)服:初加冠(guan)(guan)笄(ji),再加冠(guan)(guan)朶,三加九翬四(si)鳳冠(guan)(guan)。
婚(hun)(hun)(hun)禮是嘉(jia)禮之一,可分為祭服(fu)(fu)婚(hun)(hun)(hun)禮、朝(chao)服(fu)(fu)婚(hun)(hun)(hun)禮、公服(fu)(fu)婚(hun)(hun)(hun)禮。唐宋制(zhi)度,男方四品(pin)以上以冕服(fu)(fu)婚(hun)(hun)(hun),九品(pin)以上以爵弁服(fu)(fu)婚(hun)(hun)(hun),庶(shu)人(ren)以絳公服(fu)(fu)婚(hun)(hun)(hun)。女方以禮衣或連(lian)裳嫁。
祭(ji)(ji)禮(li)是祭(ji)(ji)神祀祖的禮(li)制,是華(hua)夏(xia)的最高禮(li)儀。祭(ji)(ji)服(fu)包括六冕以及(ji)爵弁(bian)。士(shi)助祭(ji)(ji)爵弁(bian)服(fu),自家(jia)祭(ji)(ji)服(fu)玄端(duan)。士(shi)之妻服(fu)褖(tuan)衣助祭(ji)(ji)。
漢(han)人(ren)(ren)對漢(han)衣(yi)冠(guan)的認(ren)同(tong)是民(min)族意識的一部分。五(wu)胡(hu)亂華之時,原(yuan)先在中原(yuan)地(di)(di)區的知識分子(zi)及各階層(ceng)人(ren)(ren)民(min)紛紛逃(tao)亡到南方(fang),保(bao)留了中原(yuan)文明的火種,而逐漸(jian)把江(jiang)南開發成(cheng)繁華富庶之地(di)(di),這一事件史稱“衣(yi)冠(guan)南渡”。宋朝郭靖不(bu)愿棄漢(han)衣(yi)冠(guan)而自(zi)殺。
漢服(fu)(fu)由于(yu)(yu)華(hua)夏(xia)儒家(jia)王(wang)道文化(hua)的傳播(bo)而影響深(shen)遠,周邊民族、包括(kuo)許多其他儒家(jia)文化(hua)圈(漢文化(hua)圈)國(guo)(guo)家(jia)通過效仿(fang)華(hua)夏(xia)禮儀(yi)制(zhi)度(du)(du)(du)借鑒了漢服(fu)(fu)的某些(xie)特征,用于(yu)(yu)吉兇賓軍(jun)嘉五禮。此(ci)外(wai)(wai),華(hua)夏(xia)賓禮也規定四夷之君(jun)必須穿本國(guo)(guo)服(fu)(fu)飾(shi)朝(chao)見中國(guo)(guo)天(tian)(tian)子,謂“蕃主(zhu)服(fu)(fu)其國(guo)(guo)服(fu)(fu)”。漢唐(tang)藩屬(shu)體制(zhi)中,周邊民族首領存在著(zhu)定期朝(chao)見皇帝的所謂“朝(chao)集”制(zhi)度(du)(du)(du)。無(wu)論是外(wai)(wai)國(guo)(guo)君(jun)主(zhu)及其使(shi)者(zhe)(zhe)或者(zhe)(zhe)臣子朝(chao)謁中國(guo)(guo)天(tian)(tian)子,接(jie)受官職,貢獻方物,還是中國(guo)(guo)天(tian)(tian)子宴請外(wai)(wai)國(guo)(guo)君(jun)主(zhu),外(wai)(wai)國(guo)(guo)君(jun)主(zhu)都(dou)要穿國(guo)(guo)服(fu)(fu)奉禮。國(guo)(guo)服(fu)(fu)制(zhi)度(du)(du)(du)促使(shi)了周邊民族形(xing)成自己的民族服(fu)(fu)飾(shi)。比如,契丹太宗(zong)入晉,接(jie)觸到中原(yuan)衣冠制(zhi)度(du)(du)(du),北歸后,參(can)照中原(yuan)服(fu)(fu)制(zhi)制(zhi)定了本朝(chao)國(guo)(guo)服(fu)(fu)與漢服(fu)(fu)制(zhi)度(du)(du)(du)。歷(li)朝(chao)有《職貢圖》描(miao)繪他國(guo)(guo)國(guo)(guo)使(shi)服(fu)(fu)飾(shi)。
鮮卑
北魏孝(xiao)(xiao)文帝(di)禁止穿(chuan)鮮卑服(fu)裝,一律改(gai)著漢服(fu)。495年1月13日(太和十(shi)八年十(shi)二月初二日)北魏孝(xiao)(xiao)文帝(di)大力推行了(le)一系(xi)列漢化政策,主要內容有(you):
禁止(zhi)(zhi)穿鮮(xian)(xian)卑服(fu)裝,一律(lv)(lv)改著漢服(fu);禁止(zhi)(zhi)說鮮(xian)(xian)卑話,以(yi)漢語為(wei)唯一通行語言(yan);凡遷到洛陽(yang)(yang)的鮮(xian)(xian)卑人,一律(lv)(lv)以(yi)洛陽(yang)(yang)為(wei)籍貫,死后葬(zang)在洛陽(yang)(yang),不(bu)準歸葬(zang)平(ping)城。
日本
和服(fu)(fu)(fu)在日(ri)(ri)本稱(cheng)為“著物”或(huo)者(zhe)“吳(wu)服(fu)(fu)(fu)”,意為從中國(guo)的(de)(de)吳(wu)地(今江(jiang)浙(zhe)一帶)傳(chuan)來的(de)(de)服(fu)(fu)(fu)裝。在日(ri)(ri)本的(de)(de)奈良時(shi)代(dai),也即中國(guo)的(de)(de)盛唐(tang)時(shi)期,日(ri)(ri)本派出(chu)大量遣(qian)唐(tang)使到中國(guo)學習中國(guo)的(de)(de)文化藝術(shu)、律令制(zhi)度,這其中也包括衣(yi)冠(guan)制(zhi)度。當時(shi)他們還模仿(fang)唐(tang)制(zhi)頒布了《衣(yi)服(fu)(fu)(fu)令》、《養老(lao)令》模仿(fang)唐(tang)朝(chao)朝(chao)服(fu)(fu)(fu)制(zhi)度用于即位(wei)禮(li)、冠(guan)禮(li)、婚禮(li)等周禮(li)儀式。元(yuan)正天皇下(xia)令全日(ri)(ri)本改用右衽。
平安末期武家(jia)勢力壯大(da),效仿公(gong)家(jia)裝(zhuang)束制作禮(li)服(fu)(fu)(fu)狩(shou)衣(yi)、常服(fu)(fu)(fu)水干(gan)。此外還有直垂、肩衣(yi)、裃。江戶時代中期至(zhi)(zhi)后期,德(de)川(chuan)幕府崇(chong)尚儒(ru)學,開展(zhan)了(le)(le)復(fu)(fu)(fu)禮(li)復(fu)(fu)(fu)古(gu)的天(tian)(tian)寶“裝(zhuang)束御再興”運動,復(fu)(fu)(fu)興公(gong)事主義(yi),日本(ben)有職(zhi)(zhi)故(gu)實家(jia)開始對裝(zhuang)束的考(kao)證,并(bing)且復(fu)(fu)(fu)興了(le)(le)天(tian)(tian)皇(huang)黃(huang)袍的染色技術(shu)。德(de)川(chuan)家(jia)康的《禁中并(bing)公(gong)家(jia)諸法度(du)(du)》規(gui)定(ding)了(le)(le)天(tian)(tian)皇(huang)及(ji)諸臣的服(fu)(fu)(fu)制,主導復(fu)(fu)(fu)禮(li)復(fu)(fu)(fu)古(gu)。德(de)川(chuan)綱吉還頒布了(le)(le)《服(fu)(fu)(fu)忌令》效仿中國的喪服(fu)(fu)(fu)制度(du)(du)。同時,日本(ben)也效仿中原士大(da)夫考(kao)證漢服(fu)(fu)(fu)的方法,通過公(gong)事主義(yi)體系的明経(jing)道、紀伝道對儒(ru)家(jia)經(jing)典的考(kao)證以(yi)及(ji)有職(zhi)(zhi)故(gu)実家(jia)對于裝(zhuang)束的繼承(cheng),形(xing)成了(le)(le)日本(ben)特(te)色的服(fu)(fu)(fu)制。光格天(tian)(tian)皇(huang)、孝明天(tian)(tian)皇(huang)甚至(zhi)(zhi)復(fu)(fu)(fu)原了(le)(le)冕(mian)服(fu)(fu)(fu)用于登(deng)基大(da)典。
考證(zheng)復原(yuan)十二(er)單(dan)的(de)日本江戶時代的(de)《裝束要領抄》承(cheng)認:“廄戶皇子始定(ding)冠(guan)位十二(er)階大寶以降,沿唐衣(yi)(yi)(yi)服而其制大同小異益。本邦通中華(hua)也始于漢,盛于唐世(shi)時。朝廷命(ming)賢(xian)臣因循于徃古(gu)之(zhi)(zhi)衣(yi)(yi)(yi)冠(guan)而折衷于漢唐之(zhi)(zhi)制,其好(hao)者(zhe)沿焉不(bu)好(hao)者(zhe)草焉而為(wei)。本邦之(zhi)(zhi)文物千(qian)歲不(bu)易之(zhi)(zhi)定(ding)式也。如宋景濂誤曰:“千(qian)來(lai)猶效(xiao)(xiao),漢衣(yi)(yi)(yi)冠(guan)元是”。本邦之(zhi)(zhi)古(gu)傳也豈效(xiao)(xiao)漢唐之(zhi)(zhi)制而已乎(hu)。故夫圣世(shi)始為(wei)衣(yi)(yi)(yi)冠(guan)而美風(feng)俗(su),以正上下禮儀,人(ren)無禮儀則何為(wei)人(ren)?豈非當務之(zhi)(zhi)急乎(hu)?”
德川家(jia)(jia)康把(ba)小(xiao)(xiao)笠(li)原(yuan)流(liu)立為(wei)官學(xue)以來,通過藩校(xiao)講授使小(xiao)(xiao)笠(li)原(yuan)流(liu)禮法(fa)(fa)(fa)廣泛(fan)傳(chuan)播。1632年《小(xiao)(xiao)笠(li)原(yuan)家(jia)(jia)禮書》出版(ban)。日本(ben)(ben)江戶所采用的是受(shou)朱子家(jia)(jia)禮所影響的武(wu)家(jia)(jia)小(xiao)(xiao)笠(li)原(yuan)流(liu)禮法(fa)(fa)(fa)以及(ji)伊勢(shi)流(liu)禮法(fa)(fa)(fa),這是現代(dai)日本(ben)(ben)禮儀(yi)和現代(dai)和服(fu)(fu)的基礎。清人亦認為(wei)日本(ben)(ben)衣(yi)裳同于漢制(zhi)(zhi)。1938~1939年《禮儀(yi)作法(fa)(fa)(fa)全集》9巻(juan)刊行,1941年日本(ben)(ben)文部省制(zhi)(zhi)定(ding)《禮法(fa)(fa)(fa)要項》,普及(ji)了小(xiao)(xiao)笠(li)原(yuan)禮法(fa)(fa)(fa),包括服(fu)(fu)裝、禮儀(yi)(冠婚葬祭)。《禮法(fa)(fa)(fa)要項》第九(jiu)章(zhang)規定(ding)了平民男子冬季禮服(fu)(fu)紋付(fu)羽(yu)織袴、夏季浴衣(yi)和女(nv)子禮服(fu)(fu)、訪問服(fu)(fu)等。
朝鮮
唐(tang)(tang)代時(shi)(shi)期,新羅請求(qiu)唐(tang)(tang)太(tai)宗賜(si)漢(han)(han)衣(yi)冠(guan),革(ge)除(chu)新羅服(fu)飾(shi),以同于中(zhong)國。李(li)氏朝(chao)(chao)鮮中(zhong)期之后(hou)(hou)朝(chao)(chao)服(fu)吸收(shou)了明(ming)朝(chao)(chao)服(fu)裝式(shi)樣,悉遵華制(zhi)。特別(bie)是女服(fu)朝(chao)(chao)高腰(yao)襦裙(qun)發展,而(er)官服(fu)、朝(chao)(chao)服(fu)、宮廷重要(yao)禮服(fu)亦(yi)一直(zhi)保留漢(han)(han)服(fu)制(zhi)度(du),并隨漢(han)(han)服(fu)變(bian)化而(er)變(bian)化,如唐(tang)(tang)朝(chao)(chao)時(shi)(shi)官員的(de)烏紗幞頭(tou)的(de)后(hou)(hou)系帶為(wei)下(xia)垂(chui)帶樣式(shi),新羅官員幞頭(tou)同為(wei)此樣式(shi),而(er)明(ming)代之后(hou)(hou)改為(wei)展角樣式(shi),李(li)朝(chao)(chao)也改為(wei)短(duan)展角;如李(li)朝(chao)(chao)王后(hou)(hou)大(da)禮服(fu)一直(zhi)都為(wei)中(zhong)國皇后(hou)(hou)翟衣(yi)樣式(shi)。而(er)現代朝(chao)(chao)服(fu)和漢(han)(han)服(fu)的(de)主(zhu)要(yao)不同之處:漢(han)(han)服(fu)一般是交(jiao)領(ling)右(you)衽,也有對襟的(de)(V字領(ling)),而(er)朝(chao)(chao)鮮服(fu)裝的(de)交(jiao)領(ling)不明(ming)顯,近似小v領(ling);女服(fu)裙(qun)子束(shu)的(de)特別(bie)高,而(er)且下(xia)襬十分寬大(da)、蓬松。
越南
越(yue)南(nan)古稱交趾(中(zhong)(zhong)(zhong)國(guo)(guo)(guo)稱作安(an)南(nan)),968年,丁(ding)部領(ling)(丁(ding)環)建立丁(ding)朝(chao)(chao)(大(da)瞿越(yue)國(guo)(guo)(guo)),開(kai)始成為獨立的(de)(de)(de)(de)封(feng)建王(wang)朝(chao)(chao),兩(liang)(liang)年后(970年)自(zi)稱皇(huang)(huang)帝(di)。在服(fu)(fu)飾上,尤其是(shi)宮廷(ting)禮(li)服(fu)(fu),皇(huang)(huang)帝(di)、大(da)臣的(de)(de)(de)(de)朝(chao)(chao)服(fu)(fu),幾乎就是(shi)中(zhong)(zhong)(zhong)國(guo)(guo)(guo)漢(han)族王(wang)朝(chao)(chao)宮廷(ting)禮(li)服(fu)(fu),皇(huang)(huang)帝(di)、大(da)臣朝(chao)(chao)服(fu)(fu)的(de)(de)(de)(de)翻版(ban),試以(yi)越(yue)南(nan)末代(dai)皇(huang)(huang)帝(di)保大(da)所著(zhu)之弁(bian)冠(guan)、袞(gun)服(fu)(fu)來看,與明(ming)(ming)朝(chao)(chao)宗藩(fan)服(fu)(fu)飾如(ru)出一(yi)(yi)轍,不過比之明(ming)(ming)朝(chao)(chao)皇(huang)(huang)帝(di),其造型(xing)顯得小一(yi)(yi)號而(er)已(yi)。以(yi)漢(han)族帝(di)王(wang)的(de)(de)(de)(de)正式禮(li)服(fu)(fu)——冕旒(liu)袞(gun)服(fu)(fu)為例,明(ming)(ming)代(dai)皇(huang)(huang)帝(di)的(de)(de)(de)(de)冕旒(liu)是(shi)十(shi)二(er)旒(liu)的(de)(de)(de)(de),越(yue)南(nan)是(shi)六旒(liu)的(de)(de)(de)(de)。清廷(ting)占據中(zhong)(zhong)(zhong)國(guo)(guo)(guo)之后的(de)(de)(de)(de)兩(liang)(liang)百多(duo)年間,與中(zhong)(zhong)(zhong)國(guo)(guo)(guo)南(nan)疆山水相(xiang)連的(de)(de)(de)(de)越(yue)南(nan),仍然完好的(de)(de)(de)(de)保存著(zhu)明(ming)(ming)式衣冠(guan),從十(shi)九世紀末二(er)十(shi)世紀初法國(guo)(guo)(guo)殖(zhi)民者在越(yue)南(nan)存留(liu)下來的(de)(de)(de)(de)許多(duo)珍貴照片和(he)大(da)量(liang)的(de)(de)(de)(de)歷史資料可以(yi)明(ming)(ming)確的(de)(de)(de)(de)反映出這一(yi)(yi)點,如(ru)1898年駐云南(nan)府(今昆(kun)明(ming)(ming))的(de)(de)(de)(de)法國(guo)(guo)(guo)領(ling)事方蘇雅(1857.8.20—1935.7.4)所著(zhu)龍(long)袍的(de)(de)(de)(de)照片,被許多(duo)人誤(wu)認(ren)為是(shi)古代(dai)皇(huang)(huang)帝(di)的(de)(de)(de)(de)龍(long)袍或者中(zhong)(zhong)(zhong)國(guo)(guo)(guo)戲曲中(zhong)(zhong)(zhong)的(de)(de)(de)(de)裝束,實際(ji)上,方蘇雅所著(zhu)之服(fu)(fu),乃是(shi)越(yue)南(nan)皇(huang)(huang)帝(di)的(de)(de)(de)(de)朝(chao)(chao)服(fu)(fu),從造型(xing)看,和(he)明(ming)(ming)代(dai)宗藩(fan)、大(da)臣的(de)(de)(de)(de)朝(chao)(chao)服(fu)(fu)一(yi)(yi)般無(wu)二(er)。
中(zhong)國曾(ceng)享有“衣冠上國”之(zhi)譽(yu),其極其重(zhong)要(yao)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)原因之(zhi)一是(shi)漢服(fu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)面料,也就是(shi)絲。絲綢之(zhi)路開通以后,中(zhong)國的(de)(de)(de)(de)(de)(de)絲織品源源不(bu)斷(duan)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)運向(xiang)西方,使得絲綢成為了(le)(le)亞洲(zhou)和歐(ou)洲(zhou)各國向(xiang)往羨(xian)慕(mu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)衣料。早起的(de)(de)(de)(de)(de)(de)傳(chuan)播中(zhong),拜(bai)(bai)占(zhan)庭(ting)占(zhan)據著(zhu)極其重(zhong)要(yao)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)地位,起到了(le)(le)貫(guan)通中(zhong)西的(de)(de)(de)(de)(de)(de)作用。拜(bai)(bai)占(zhan)庭(ting)帝國時期的(de)(de)(de)(de)(de)(de)服(fu)裝(zhuang)款式(shi)、紋(wen)飾等對西方各國產(chan)生了(le)(le)重(zhong)要(yao)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)影響,當然,所謂的(de)(de)(de)(de)(de)(de)拜(bai)(bai)占(zhan)庭(ting)帝國的(de)(de)(de)(de)(de)(de)服(fu)裝(zhuang)款式(shi)和紋(wen)飾,實際上已經(jing)是(shi)東西方服(fu)飾藝術結合的(de)(de)(de)(de)(de)(de)產(chan)物了(le)(le)。
公元748年(nian),小勃律國王(wang)蘇失(shi)利芝到了長安(an),被(bei)賜(si)紫金袍、金帶(dai)(dai),到了公元780年(nian),留居長安(an)。當(dang)時漢化式地穿(chuan)著唐式服(fu)(fu)裝(zhuang)和(he)(he)漢人混居的各國人士(shi)就已(yi)有兩千(qian)人以上。這些(xie)人將唐朝衣(yi)(yi)冠(guan)(guan)穿(chuan)戴(dai)回(hui)國,直接(jie)帶(dai)(dai)去了唐代(dai)衣(yi)(yi)冠(guan)(guan)制(zhi)度和(he)(he)服(fu)(fu)飾裝(zhuang)束,將唐朝衣(yi)(yi)冠(guan)(guan)和(he)(he)以漢服(fu)(fu)為主(zhu)的中國服(fu)(fu)飾的威(wei)名一起傳播到全世界,展示了中國文化的魅力。同時以漢服(fu)(fu)為主(zhu)的中國服(fu)(fu)飾也吸收了許多其他(ta)國家服(fu)(fu)飾的成(cheng)分。