《行(xing)穰帖(tie)》為唐(tang)代雙(shuang)鉤廓填王羲之草書作(zuo)品,2行(xing),15字(zi)。《行(xing)穰帖(tie)》筆畫(hua)厚(hou)實,不顯(xian)鋒棱,有(you)篆籀意味。字(zi)勢一(yi)瀉而下(xia),體格(ge)開張,姿態(tai)多變。
【名稱】行穰帖
【作者】王羲之
【時代】東晉
【書體】草書
【摹搨】唐代
【材(cai)質】硬黃(huang)紙本(ben),雙鉤填墨
【規格】縱24.4厘米,橫8.9厘米
【字數】2行,15字
【收藏】美國普林斯頓大學美術館。
釋文
足下(xia)行(xing)穰(rang),九人(ren)還(huan)示應(ying)決不?大都當任。
考釋
參照唐(tang)代張懷瓘《右軍(jun)書記》所(suo)錄(lu)“足下行穰久人還(huan)竟(jing)應快(kuai)不大都(dou)當任縣量宜(yi)其令(ling)(闕二(er)字)因(yin)便任耳。立俟。王羲之白”一(yi)帖相比較,《行穰帖》摹本墨(mo)跡,僅是唐(tang)內府本《行穰帖》著文的(de)片段。
王羲之(321-379年,一(yi)作(zuo)303-361年)字逸(yi)少。東(dong)晉(jin)著名書(shu)(shu)法家(jia)。瑯琊臨(lin)沂(yi)(今(jin)山東(dong)臨(lin)沂(yi))人(ren)。初任(ren)秘書(shu)(shu)郎,后(hou)任(ren)寧遠(yuan)將軍、江州(zhou)刺史(shi)、右軍將軍、會(hui)稽(ji)內史(shi)等,世(shi)稱王右軍。后(hou)因與揚州(zhou)刺史(shi)王述不和(he),辭官定居(ju)會(hui)稽(ji)山陰(今(jin)紹興)。王羲之出身(shen)于建(jian)康烏衣巷顯赫的王家(jia),是王導之侄。曾(ceng)與謝安共登(deng)冶城,“悠(you)然遐想,有高世(shi)之志。”早年從衛夫人(ren)學(xue)書(shu)(shu)法,后(hou)來(lai)改變初學(xue),草(cao)書(shu)(shu)學(xue)張(zhang)芝,正(zheng)書(shu)(shu)學(xue)鐘繇。博采眾長,備精諸體,一(yi)變漢魏以來(lai)質(zhi)樸的書(shu)(shu)風,獨(du)創妍美流便的新(xin)體。王羲之的正(zheng)書(shu)(shu)、行(xing)書(shu)(shu)為古(gu)今(jin)之冠(guan),人(ren)贊其筆勢(shi)“飄(piao)若(ruo)浮云,矯若(ruo)驚龍。”王羲之為歷代(dai)學(xue)書(shu)(shu)法者所崇尚,被奉為“書(shu)(shu)圣(sheng)”。其作(zuo)品真跡無存,傳世(shi)者均(jun)為后(hou)人(ren)摹本。行(xing)書(shu)(shu)以《蘭亭序》為代(dai)表作(zuo),草(cao)書(shu)(shu)以《初月(yue)帖(tie)》、《十七帖(tie)》,正(zheng)書(shu)(shu)以《黃庭(ting)經(jing)》、《樂毅(yi)論》最著名。
《行穰(rang)帖》頗有雄(xiong)(xiong)渾圓融之(zhi)氣。雄(xiong)(xiong)渾是(shi)大用(yong)外腓,真體內充,元代趙孟頫在《蘭亭十三(san)跋》中(zhong)寫道:“右軍(jun)字勢,古(gu)法(fa)一變(bian),其(qi)雄(xiong)(xiong)秀之(zhi)氣出于(yu)天(tian)然,故古(gu)今(jin)以為師(shi)法(fa)”,突出“雄(xiong)(xiong)秀”二字,可(ke)謂(wei)得其(qi)綱要。書法(fa)須有靈,有朝(chao)氣,才能雄(xiong)(xiong)秀兼善,即所謂(wei)力與(yu)美的(de)兼備。古(gu)法(fa)雄(xiong)(xiong)而不秀,或(huo)秀而難雄(xiong)(xiong)者,因而王羲之(zhi)書法(fa)新體之(zhi)變(bian),是(shi)質(zhi)的(de)變(bian)化(hua)。
《行(xing)穰(rang)帖》為王羲之草書中最為奔放爽(shuang)暢之作,顯示著其書筆勢(shi)由內擫向外拓的跡象。其字與(yu)字大(da)小懸殊前所未見(jian),且字勢(shi)一瀉(xie)而下(xia),體(ti)格開張(zhang),姿態多(duo)變,開王獻之“尚奇”書風之先河。
書法(fa)家(jia)(jia)及書法(fa)理論家(jia)(jia)陳振濂將《行穰(rang)帖(tie)》與《喪亂帖(tie)》、《孔侍(shi)中(zhong)帖(tie)》諸帖(tie)看作是“忠實派”唐摹本,并評說:《行穰(rang)帖(tie)》“留下了(le)(le)最真(zhen)實的(de)‘晉帖(tie)古(gu)法(fa)’‘魏晉筆法(fa)’的(de)線條(tiao)形態,其它反映出了(le)(le)真(zhen)實可信(xin)的(de)‘魏晉筆法(fa)’的(de)本相來。”
陳振(zhen)濂從《行穰帖》等帖分析(xi):首先,用(yong)(yong)筆(bi)皆多(duo)用(yong)(yong)筆(bi)尖刮(gua)擦(ca),基本上少用(yong)(yong)“筆(bi)肚”,更不用(yong)(yong)“筆(bi)根”。此(ci)外,在線條運行時皆取“衄扭”“裹束”“絞轉(zhuan)”之法,而決(jue)無“萬毫齊力(li)”“平鋪紙上”的(de)現(xian)象。這(zhe)應(ying)該與單勾執筆(bi)、低案低座(zuo)有(you)(you)關,也與筆(bi)毛的(de)硬而瘦(shou)有(you)(you)關;它與后來的(de)高(gao)案高(gao)座(zuo)而用(yong)(yong)軟羊毫,不是出于同一種思(si)考方(fang)式與行為(wei)方(fang)式,當然更不宜(yi)簡(jian)單比附與套用(yong)(yong)。
再者(zhe),在《行(xing)(xing)穰帖(tie)》這(zhe)幾(ji)種帖(tie)中(zhong)(zhong),線(xian)條(tiao)(tiao)外(wai)形呈“腰鼓型”“香蕉型”或(huo)非常規形狀的(de)(de)(de)情況甚(shen)多,表現在“晉帖(tie)古法(fa)”中(zhong)(zhong),許(xu)多線(xian)條(tiao)(tiao)用筆(bi)是(shi)(shi)豐富多變,而(er)(er)不(bu)僅僅是(shi)(shi)限于(yu)幾(ji)種固定(ding)不(bu)變的(de)(de)(de)成法(fa)的(de)(de)(de)。這(zhe)與(yu)(yu)宋元蘇軾、趙孟(meng)頫以(yi)降的(de)(de)(de)平(ping)(ping)推平(ping)(ping)拖只(zhi)注首尾(wei)頓(dun)(dun)(dun)挫的(de)(de)(de)技巧(qiao)動作,更(geng)是(shi)(shi)不(bu)同。唐楷盛行(xing)(xing)以(yi)后(hou)書法(fa)用筆(bi)線(xian)條(tiao)(tiao),是(shi)(shi)注重頭(tou)尾(wei)頓(dun)(dun)(dun)挫回鋒,但在行(xing)(xing)筆(bi)是(shi)(shi)則大抵是(shi)(shi)平(ping)(ping)推平(ping)(ping)拖順暢(chang)帶(dai)過;而(er)(er)唐楷以(yi)前(qian)的(de)(de)(de)“晉帖(tie)”,其線(xian)條(tiao)(tiao)特質卻是(shi)(shi)不(bu)限于(yu)頭(tou)尾(wei)而(er)(er)是(shi)(shi)隨機進(jin)行(xing)(xing)頓(dun)(dun)(dun)挫而(er)(er)較少用“推”“拖”平(ping)(ping)行(xing)(xing)之(zhi)法(fa);更(geng)進(jin)而(er)(er)論之(zhi),也(ye)不(bu)僅僅是(shi)(shi)在線(xian)條(tiao)(tiao)頭(tou)尾(wei)或(huo)中(zhong)(zhong)段隨機進(jin)行(xing)(xing)頓(dun)(dun)(dun)挫提按、也(ye)有(you)不(bu)斷變更(geng)行(xing)(xing)進(jin)方向與(yu)(yu)筆(bi)毫狀態的(de)(de)(de)“衄扭”“裹束(shu)”“絞(jiao)轉”等諸多技巧(qiao)。在陸機《平(ping)(ping)復帖(tie)》中(zhong)(zhong),還因為線(xian)條(tiao)(tiao)短促而(er)(er)不(bu)甚(shen)明顯(xian);在王獻(xian)之(zhi)《鴨頭(tou)丸(wan)帖(tie)》與(yu)(yu)王珣《伯遠(yuan)帖(tie)》中(zhong)(zhong),卻是(shi)(shi)淋漓酣暢(chang)地凸現出(chu)來,從而(er)(er)使出(chu)于(yu)推想的(de)(de)(de)“晉帖(tie)古法(fa)”“魏晉筆(bi)法(fa)”,有(you)了(le)一個(ge)最形象的(de)(de)(de)注腳、一個(ge)最直(zhi)接、最清(qing)晰可按的(de)(de)(de)例證。
《行穰帖(tie)(tie)》筆畫厚(hou)實,不顯鋒棱,故前人稱其有(you)篆籀意(yi)味。因此帖(tie)(tie)風格與王氏其他草書作品有(you)一(yi)字差異,臨習(xi)中要特別注(zhu)意(yi)一(yi)點,即(ji)其線條形態飽和豐滿,筆勢以按為主,線質圓厚(hou)滋(zi)潤有(you)重(zhong)量感,避(bi)免(mian)輕飄浮(fu)躁(zao)。
《宣(xuan)和(he)(he)書(shu)譜》卷十五(wu)著(zhu)錄《行(xing)穰帖》帖目,有“政(zheng)和(he)(he)”、“宣(xuan)和(he)(he)”及雙龍小印(yin),可證《行(xing)穰帖》為北(bei)宋宣(xuan)和(he)(he)內府所藏(zang)之物(wu)。《珊瑚網》卷一載(zai):1618年(明萬歷四(si)十六年)汪珂玉(yu)于吳江周敘仲舟(zhou)中獲(huo)觀此帖。汪氏說:“止存二行(xing),約二十余字,在(zai)黃(huang)麻紙上,書(shu)法(fa)精彩異常,惜無(wu)前(qian)賢跋。后項子京自敘數(shu)行(xing)。黃(huang)玄宰謂(wei):此帖所至處,常有青云覆(fu)其上,但肉(rou)眼自不見(jian)耳”。后入清內府,上有乾隆御(yu)筆“龍跳天門(men),虎臥鳳閣(ge)”八字。后散(san)佚民間(jian)而傳(chuan)入美(mei)國(guo),收藏(zang)于美(mei)國(guo)普林斯(si)頓大學美(mei)術館(guan)。
《行穰帖》為初唐時期的摹本(ben),原跡已(yi)失(shi)傳(chuan)。《三希(xi)堂(tang)法帖》收刻。帖上有北(bei)宋(song)宋(song)徽宗(zong)泥金題(ti)簽和宣和之印,至(zhi)明代(dai)曾為吳廷(ting)所藏,董其昌有多處題(ti)跋。后入清宮,乾(qian)(qian)隆有題(ti)跋題(ti)詩及(ji)鑒賞印。乾(qian)(qian)隆則贊它“于渾(hun)穆中精光內韞”。
明(ming)代董其(qi)昌(chang)跋:“東(dong)坡(po)所謂“君家(jia)兩行十(shi)三字(zi),氣壓(ya)鄴侯(hou)三萬簽”者,此帖是(shi)耶?董其(qi)昌(chang)審定并題。”
又跋(ba):“宣(xuan)(xuan)和(he)(he)時(shi)(shi)收右軍(jun)真(zhen)跡百四十有(you)(you)(you)三(san),《行(xing)穰帖(tie)》其(qi)一也。以(yi)淳化官(guan)帖(tie)不(bu)(bu)能備載右軍(jun)佳(jia)書(shu),而(er)王著不(bu)(bu)具(ju)玄覽,僅憑仿書(shu)鋟版,故多于真(zhen)跡中掛漏(lou),如《桓公(gong)帖(tie)》,米(mi)海(hai)岳(yue)以(yi)為王書(shu)第一,猶在官(guan)帖(tie)之(zhi)外,余可知已(yi),然人間所藏不(bu)(bu)盡歸(gui)御府,即歸(gui)御府或時(shi)(shi)代(dai)有(you)(you)(you)先后,有(you)(you)(you)淳化時(shi)(shi)未出而(er)宣(xuan)(xuan)和(he)(he)時(shi)(shi)始出者,亦不(bu)(bu)可盡以(yi)王著為口實(shi)也,此《行(xing)穰帖(tie)》在草書(shu)譜中諸(zhu)刻未載,有(you)(you)(you)宋徽宗(zong)金標(biao)正書(shu),與《西(xi)升經》、《圣教序》一類,又有(you)(you)(you)宣(xuan)(xuan)和(he)(he)政和(he)(he)小(xiao)印,其(qi)為內殿(dian)私藏無疑。然觀(guan)其(qi)行(xing)筆蒼(cang)勁兼籀篆之(zhi)奇蹤,唐以(yi)后虞(yu)褚諸(zhu)名家視之(zhi)遠愧,真(zhen)希代(dai)之(zhi)寶也,何必宣(xuan)(xuan)和(he)(he)譜印傳流有(you)(you)(you)據(ju),方為左券(quan)耶?萬歷甲辰冬十月廿三(san)日(ri),華亭董(dong)其(qi)昌跋(ba)于戲鴻堂。”
《行穰帖》由(you)清內府流出,為(wei)大(da)(da)風堂張大(da)(da)千(qian)收藏。張大(da)(da)千(qian)購買以“東北貨”(偽滿洲國小白樓流散出來的(de)宮廷字畫)為(wei)主的(de)書畫。如王羲(xi)之《行穰帖》、黃庭堅《廉頗藺相如傳》卷等(deng)。
張(zhang)大千把自身收(shou)藏(zang)的書畫命名為《大風堂(tang)(tang)名跡(ji)》分別(bie)于1955年和1956年在日本出版。其中收(shou)錄(lu)的只有繪(hui)畫而無書法(fa),后(hou)《行穰帖(tie)(tie)》、《經伏(fu)波神(shen)祠詩》分別(bie)在便利堂(tang)(tang)制作(zuo)(zuo)了珂羅版復制品(pin)。《行穰帖(tie)(tie)》曾在西川(chuan)(chuan)寧家中存(cun)放了半年,西川(chuan)(chuan)曾著有《新出的行穰帖(tie)(tie)》一(yi)文(《西川(chuan)(chuan)寧著作(zuo)(zuo)集》第一(yi)卷)。