祭(ji)(zhài)遵年輕時喜(xi)(xi)愛(ai)經書。家里富裕,而(er)祭(ji)遵恭謹儉樸,不愛(ai)穿華麗衣服。母死(si)后,背土(tu)起(qi)墳。曾被(bei)衙(ya)吏欺凌,祭(ji)遵結交賓客殺(sha)了衙(ya)吏。起(qi)初,縣中以為(wei)他柔(rou)弱,以后都害怕他了。劉秀(xiu)破了王(wang)尋等,回往潁陽,祭(ji)遵以縣吏身份幾次進(jin)見,劉秀(xiu)喜(xi)(xi)愛(ai)他的容貌儀(yi)表,令他暫為(wei)門下吏。
從(cong)征(zheng)河北(bei),為(wei)(wei)軍市令(ling)(ling)。劉秀的(de)舍中(zhong)兒(家(jia)奴)犯(fan)了(le)法,祭(ji)(ji)遵把他(ta)殺(sha)了(le)。劉秀發怒,令(ling)(ling)將(jiang)(jiang)(jiang)祭(ji)(ji)遵拘捕。這時主(zhu)簿陳副勸諫(jian)說(shuo):“明公常(chang)想(xiang)要眾軍整(zheng)齊,現在祭(ji)(ji)遵奉行(xing)法令(ling)(ling)不(bu)(bu)避權勢,正是(shi)教化(hua)法令(ling)(ling)所需(xu)要的(de)哩。”劉秀就赦免了(le)他(ta),令(ling)(ling)他(ta)為(wei)(wei)刺(ci)奸(jian)將(jiang)(jiang)(jiang)軍。對諸將(jiang)(jiang)(jiang)說(shuo)“:對祭(ji)(ji)遵要多(duo)加小心!我(wo)舍中(zhong)兒犯(fan)法他(ta)照(zhao)樣殺(sha)了(le),對你(ni)們是(shi)絕(jue)不(bu)(bu)會徇私(si)的(de)。”不(bu)(bu)久又拜偏(pian)將(jiang)(jiang)(jiang)軍,跟從(cong)平定河北(bei),以功封為(wei)(wei)列(lie)侯。
建(jian)武二年(26年)春,拜為(wei)征虜將(jiang)軍,封為(wei)潁陽(yang)侯,與驃騎(qi)大(da)(da)將(jiang)軍景丹、建(jian)義大(da)(da)將(jiang)軍朱祐(you)、漢忠將(jiang)軍王(wang)常、騎(qi)都尉(wei)王(wang)梁、臧宮等入箕關(guan),南擊弘農(nong)、厭(yan)新(xin)、柏華蠻(man)中(zhong)賊(zei)。祭(ji)遵(zun)中(zhong)了弩箭,傷口流血,眾人看到(dao)祭(ji)遵(zun)受傷,逐漸引退,祭(ji)遵(zun)呼(hu)叫斥罵不止(zhi),士卒(zu)都加(jia)倍苦(ku)戰,于是大(da)(da)破賊(zei)兵。當時新(xin)城蠻(man)中(zhong)山賊(zei)張(zhang)(zhang)滿(man)(man),屯結兵士于險要之處為(wei)害(hai)人民,詔(zhao)令祭(ji)遵(zun)去攻擊,祭(ji)遵(zun)斷(duan)絕了張(zhang)(zhang)滿(man)(man)的糧道,張(zhang)(zhang)滿(man)(man)幾(ji)次挑戰,祭(ji)遵(zun)堅守壁壘不出。而厭(yan)新(xin)、柏華的殘余重新(xin)與張(zhang)(zhang)滿(man)(man)會合,于是攻下了霍(huo)陽(yang)聚,祭(ji)遵(zun)于是分兵予以擊破迫其(qi)投降。
建(jian)武(wu)三年(27年)春,張(zhang)滿(man)饑餓(e)困(kun)倦,祭(ji)遵(zun)攻(gong)破(po)其城,活捉張(zhang)滿(man)。起初(chu),張(zhang)滿(man)祭(ji)祀(si)天地,自己說當為王,既(ji)被捉,嘆道“:讖文誤了我!”于是把他(ta)及(ji)其妻子(zi)兒女都斬(zhan)了。祭(ji)遵(zun)引兵南擊(ji)鄧奉弟鄧終于杜衍,攻(gong)破(po)了。
時涿(zhuo)郡太守張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)豐(feng)(feng)(feng)捉(zhuo)住(zhu)使者(zhe)舉兵(bing)造反(fan),自稱無上大將(jiang)(jiang)(jiang)軍,與(yu)彭寵(chong)(chong)連兵(bing)。建武四(si)年(28年),祭(ji)遵(zun)與(yu)朱祐及建威大將(jiang)(jiang)(jiang)軍耿弇(yan)、驍騎將(jiang)(jiang)(jiang)軍劉喜共同攻(gong)擊張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)豐(feng)(feng)(feng)。祭(ji)遵(zun)兵(bing)先到(dao),急攻(gong)張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)豐(feng)(feng)(feng),張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)豐(feng)(feng)(feng)的功曹孟厷(si)捉(zhuo)住(zhu)張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)豐(feng)(feng)(feng)投(tou)降(jiang)(jiang)。起初(chu),張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)豐(feng)(feng)(feng)喜好方(fang)術(shu),有(you)道士說張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)豐(feng)(feng)(feng)當做天子,以五彩囊(nang)裹著石(shi)頭系在張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)豐(feng)(feng)(feng)的肘子上,說石(shi)中有(you)玉(yu)璽。張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)豐(feng)(feng)(feng)相信了,就造反(fan)。既被(bei)捉(zhuo)當斬,他(ta)還說:“肘有(you)玉(yu)璽。”祭(ji)遵(zun)將(jiang)(jiang)(jiang)其(qi)石(shi)椎(zhui)破(po),張(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)(zhang)豐(feng)(feng)(feng)才(cai)知被(bei)道士騙了,仰天嘆道:“當死無所恨!”諸將(jiang)(jiang)(jiang)都(dou)(dou)引回,祭(ji)遵(zun)受詔命留(liu)屯(tun)良鄉抵拒彭寵(chong)(chong)。因而派遣護軍傅玄(xuan)襲擊彭寵(chong)(chong)部將(jiang)(jiang)(jiang)李豪于(yu)潞,大破(po)其(qi)軍,斬首千(qian)余級。相拒一(yi)年多,幾次(ci)挫敗其(qi)鋒,彭寵(chong)(chong)黨徒許多都(dou)(dou)投(tou)降(jiang)(jiang)。等(deng)到(dao)彭寵(chong)(chong)死,祭(ji)遵(zun)進軍以平(ping)定其(qi)地。
建武(wu)六年(nian)(30年(nian))春,詔令(ling)祭(ji)遵(zun)(zun)與建威大(da)(da)將(jiang)軍(jun)耿(geng)弇(yǎn)、虎牙大(da)(da)將(jiang)軍(jun)蓋(gai)延、漢(han)忠將(jiang)軍(jun)王常、捕(bu)虜(lu)將(jiang)軍(jun)馬武(wu)、驍騎將(jiang)軍(jun)劉(liu)(liu)歆、武(wu)威將(jiang)軍(jun)劉(liu)(liu)尚等從天水伐公(gong)(gong)孫(sun)述。軍(jun)隊停(ting)留(liu)長(chang)安,劉(liu)(liu)秀(xiu)車駕也到(dao)了,而(er)(er)隗(wei)(wei)(wěi)囂不(bu)想(xiang)讓漢(han)兵(bing)上隴(long),借故推脫以為辭說(shuo)。劉(liu)(liu)秀(xiu)召集諸將(jiang)商議。都說(shuo)“:可(ke)以暫時拖延隗(wei)(wei)囂日月之期,加封他(ta)手下的將(jiang)帥(shuai),以促(cu)其分(fen)散瓦解。”祭(ji)遵(zun)(zun)說(shuo):“隗(wei)(wei)囂懷(huai)挾奸謀(mou)已久(jiu)。如果按兵(bing)不(bu)動拖延時日,就會(hui)促(cu)使他(ta)詐謀(mou)更深,而(er)(er)使公(gong)(gong)孫(sun)述增加警備,所以不(bu)如直接進兵(bing)。”劉(liu)(liu)秀(xiu)聽(ting)從了,就派遣祭(ji)遵(zun)(zun)為先鋒。隗(wei)(wei)囂派其將(jiang)王元拒于(yu)隴(long)坻,祭(ji)遵(zun)(zun)進擊(ji),破王元軍(jun),追到(dao)新關。等到(dao)諸將(jiang)到(dao),與隗(wei)(wei)囂戰,都失敗了,引軍(jun)退隴(long)。劉(liu)(liu)秀(xiu)詔令(ling)祭(ji)遵(zun)(zun)屯軍(jun)于(yu)汧(qiān),令(ling)耿(geng)弇屯軍(jun)于(yu)漆,令(ling)征西大(da)(da)將(jiang)軍(jun)馮異(yi)屯軍(jun)于(yu)栒邑,令(ling)大(da)(da)司馬吳漢(han)等回軍(jun)長(chang)安。自此以后祭(ji)遵(zun)(zun)幾次挫敗隗(wei)(wei)囂。
建(jian)武八(ba)年(32年)秋,再(zai)從劉秀上隴。等到(dao)隗囂破滅,劉秀東歸經過汧(qian)(qiān),到(dao)祭(ji)(ji)遵軍(jun)營,慰勞飽(bao)饗士卒,作黃門武樂(le),深夜才停止(zhi)。這(zhe)時祭(ji)(ji)遵有病,詔賜(si)厚厚的坐(zuo)褥,上面覆蓋著皇帝用的御蓋。再(zai)令他進(jin)兵(bing)隴下。等到(dao)公(gong)孫述派兵(bing)援救隗囂,吳漢、耿弇等全都逃奔而回(hui),只有祭(ji)(ji)遵獨留不(bu)肯退卻。
建武(wu)九年(33年)春(chun),在軍中(zhong)去世。祭遵靈柩到河南縣,帝(di)詔(zhao)(zhao)遣百官先(xian)到治喪(sang)場所會齊(qi),光(guang)武(wu)身著(zhu)白色(se)喪(sang)服駕(jia)臨(lin)(lin),望著(zhu)哭泣哀慟。回經城門,閱過喪(sang)車,涕泣不能自已。喪(sang)禮(li)(li)成,又(you)親自以(yi)(yi)太牢之禮(li)(li)祭祀,如宣(xuan)帝(di)辦霍光(guang)喪(sang)事一樣。詔(zhao)(zhao)大(da)長秋、謁者、河南尹護喪(sang)事,大(da)司農負責費用。等到安(an)葬(zang),帝(di)車駕(jia)再(zai)親臨(lin)(lin),贈以(yi)(yi)將(jiang)軍、侯的印綬(shou),用漆(qi)紅了(le)輪(lun)子的車子裝(zhuang)著(zhu),讓武(wu)士們排成軍陣送(song)葬(zang),謚封為成侯。安(an)葬(zang)完畢,光(guang)武(wu)再(zai)親臨(lin)(lin)其墳,妥為安(an)置其夫(fu)人家(jia)室。
《后漢書》:”清(qing)名聞于海內,廉白著于當(dang)世。“
漢朝·劉秀:"安(an)得憂國奉公之臣如祭征虜者乎!"
唐朝·褚亮:“金壇奇正,得(de)之於(wu)懷抱,玉鈐攻取(qu),無勞於(wu)積(ji)習,祭遵(zun)儒術,未足(zu)方其雅歌(ge),曹仁(ren)智勇,才可用其勝。”
《十七史百(bai)將傳》:“孫子(zi)曰(yue):‘法令執行。’遵(zun)殺舍(she)中兒而光武知其不可犯。又曰(yue):‘修道而保法。’遵(zun)之所(suo)在,吏人不知有(you)軍是也。”
南宋·徐鈞:”執法嚴(yan)明凜不阿,西征北討戰功多。“
北宋(song)·王之(zhi)道:”邊(bian)城正(zheng)藉詩(shi)書帥,俎豆於今(jin)識(shi)祭遵。“
明朝·黃道(dao)周(zhou):“祭遵(zun)(zun)一縣(xian)吏(li),河北從征(zheng)。為軍束令,不重(zhong)不輕。舍兒犯(fan)法,斬不容情。帝初大怒,既欲(yu)法行。戒將莫犯(fan),斷(duan)不私(si)卿。征(zheng)蠻南(nan)擊,賊(zei)駑傷形。眾驚(jing)欲(yu)退,遵(zun)(zun)斥(chi)進兵。戰氣百倍,大破方平。詔尊攻滿,獲之于(yu)生。公孫救隴,眾欲(yu)回旌。遵(zun)(zun)獨(du)留戰,指望功成(cheng)。奉公憂(you)國,死愈得名。”