吊(diao)屈原(yuan)賦(fu)(并序)(1)
誼為(wei)(wei)長沙(sha)王太傅,既(ji)以(yi)謫去(2),意不自得。及渡湘水(3),為(wei)(wei)賦以(yi)吊屈原(yuan)(yuan)。屈原(yuan)(yuan),楚賢臣(chen)也。被讒(chan)放逐,作離(li)騷賦(4)。其終篇曰:“已矣哉!國無(wu)人(ren)兮,莫(mo)我知也。”遂自投汨羅(luo)而死(5)。誼追傷之,因自喻(6)。其辭(ci)曰:
恭承嘉惠兮(xi)(xi),俟罪長沙(7)。側聞屈原(yuan)兮(xi)(xi)(8),自沉汨羅。造讬(tuo)湘(xiang)流兮(xi)(xi),敬吊先生(9)。遭世罔極兮(xi)(xi),乃(nai)殞厥身(shen)(10)。嗚呼哀哉(zai)!逢時不祥(11)。鸞鳳(feng)伏竄兮(xi)(xi),鴟梟(xiao)翱翔(xiang)(12)。闒(da)茸尊顯兮(xi)(xi),讒諛(yu)得志(13)。賢圣逆曳兮(xi)(xi),方正倒植(14)。謂(wei)(wei)隨、夷溷兮(xi)(xi),謂(wei)(wei)跖、蹻為廉(lian)(15);莫邪為鈍兮(xi)(xi),鉛刀(dao)為铦(xian)(16)。吁嗟默默,生之亡(wang)故兮(xi)(xi)(17)。斡棄周(zhou)鼎(ding),寶康瓠(hu)兮(xi)(xi)(18)。騰駕罷牛(niu),驂(can)蹇(jian)驢(lv)兮(xi)(xi)(19)。驥垂兩耳(er),服(fu)鹽車兮(xi)(xi)(20)。章甫薦履,漸不可(ke)久兮(xi)(xi)(21)。嗟苦(ku)先生,獨離此(ci)咎兮(xi)(xi)(22)。
誶曰(23):已(yi)矣(24)!國其莫我知兮(xi)(xi)(xi)(xi),獨壹郁其誰語(25)?鳳漂漂其高逝兮(xi)(xi)(xi)(xi),固(gu)自(zi)引而(er)遠去(qu)(qu)(26)。襲九(jiu)淵之(zhi)(zhi)神龍兮(xi)(xi)(xi)(xi),沕深潛以(yi)自(zi)珍(zhen)(27)。偭蟂獺以(yi)隱處(chu)兮(xi)(xi)(xi)(xi),夫(fu)豈(qi)從蝦與蛭螾(28)?所貴(gui)圣人之(zhi)(zhi)神德兮(xi)(xi)(xi)(xi),遠濁世(shi)而(er)自(zi)藏。使騏驥(ji)可(ke)系而(er)羈兮(xi)(xi)(xi)(xi),豈(qi)云(yun)異夫(fu)犬羊(29)?般紛紛其離(li)此尤(you)兮(xi)(xi)(xi)(xi),亦(yi)夫(fu)子之(zhi)(zhi)故也(30)。歷九(jiu)州(zhou)而(er)相其君兮(xi)(xi)(xi)(xi),何必懷此都也(31)?鳳凰翔于千仞兮(xi)(xi)(xi)(xi),覽德輝而(er)下之(zhi)(zhi)(32)。見細德之(zhi)(zhi)險征兮(xi)(xi)(xi)(xi),遙增擊而(er)去(qu)(qu)之(zhi)(zhi)(33)。彼尋常之(zhi)(zhi)污瀆兮(xi)(xi)(xi)(xi),豈(qi)容(rong)吞舟之(zhi)(zhi)巨魚(34)?橫江湖之(zhi)(zhi)鱣(zhan)鯨兮(xi)(xi)(xi)(xi),固(gu)將制于螻蟻(35)。
詞句注釋
(1)屈原:戰國時期(qi)楚國文(wen)學家,后自(zi)沉(chen)于湘水支(zhi)流汨羅江。
(2)長沙(sha)王(wang):指西漢長沙(sha)王(wang)吳芮的玄孫吳差。太傅:官名,對諸侯王(wang)行(xing)監(jian)護(hu)之責。謫(zhé):貶官。
(3)湘水:在今湖南境(jing)內(nei),注(zhu)入洞庭(ting)湖。賈誼(yi)由京都長安赴長沙必渡湘水。
(4)離騷賦:楚辭(ci)既稱辭(ci)也稱賦。
(5)汨羅(luo):水名,湘水支流,在今湖(hu)南岳陽市境(jing)內。
(6)因自(zi)(zi)喻:借以自(zi)(zi)比。
(7)恭承:敬受。嘉惠(hui):美好的(de)恩惠(hui),指文帝的(de)任命。俟罪:待(dai)罪,這里是(shi)謙詞。
(8)側聞:謙詞,說(shuo)(shuo)不是正面聽到,尊敬的說(shuo)(shuo)法。
(9)造:到(dao)。讬(tuo)(tuō):同(tong)“托(tuo)”,寄托(tuo)。先生(sheng):指屈原,古人單稱先生(sheng)而不稱名,表示尊敬。
(10)罔極(ji):沒有(you)準則(ze)。殞(yun)(yǔn):歿,死亡。厥:其,指(zhi)屈原。
(11)不祥:不幸(xing)。
(12)伏(fu)竄:潛伏(fu),躲(duo)藏。鴟(chi)梟:貓頭鷹一(yi)類的鳥(niao),古人認為是不吉祥(xiang)的鳥(niao),此喻小人。翱翔:比喻得志升遷。
(13)闒(da)(tà):小門(men)。茸:小草(cao)。
(14)逆曳:被倒(dao)著拖拉,指不(bu)被重用。倒(dao)植:倒(dao)立,指本應居高位反居下位。
(15)隨:卞隨,商代的賢士。夷:伯夷。二者都是古賢人(ren)(ren)的代表。溷(hún):混濁。跖(zhi):春秋時魯國人(ren)(ren),傳說(shuo)他是大盜(dao)。蹻(jué):莊(zhuang)蹻,戰(zhan)國時楚(chu)國將領,莊(zhuang)蹻接受楚(chu)頃襄王(wang)之(zhi)命開辟云南(nan),后(hou)來(lai)退路(lu)被秦國斬(zhan)斷(duan),他回不來(lai)就在(zai)云南(nan)做了(le)王(wang),客觀上(shang)背叛了(le)楚(chu)國。傳說(shuo)中(zhong)這兩個人(ren)(ren)成為(wei)“壞(huai)人(ren)(ren)”的代表。
(16)莫邪(yé):古(gu)代(dai)寶劍名(ming)。鉛刀(dao):軟而鈍(dun)的刀(dao)。铦(xiān):鋒利。
(17)默默:不得志的樣子(zi)。生:指屈原。無故:《文選》注謂(wei)“無故遇此禍也”。
(18)斡(wò):旋(xuan)轉。斡棄:拋棄。周鼎:比(bi)喻棟梁(liang)之材。康(kang)瓠(hù):瓦罐,比(bi)喻庸才。
(19)騰駕(jia):駕(jia)馭。罷(pí):疲憊。驂:古代(dai)四馬(ma)駕(jia)一車(che),中間的兩(liang)匹叫服,兩(liang)邊的叫驂。蹇:跛腳。
(20)服:駕(jia)。《戰國策(ce)·楚策(ce)》:“夫驥(ji)之齒(chi)至矣,服鹽(yan)車而上太行(xing),中坂纖延(yan),負轅(yuan)不能(neng)上。”驥(ji)是駿馬,用駿馬來拉鹽(yan)車,比喻糟蹋有才(cai)能(neng)的人。
(21)章甫:古(gu)代的一(yi)種(zhong)禮帽(mao)。薦:墊。履(lv)(lv):鞋。章甫薦履(lv)(lv):用禮帽(mao)來墊鞋子(zi)。漸:逐(zhu)漸,這里(li)指時間(jian)短暫。
(22)離:通“罹(li)”,遭遇。咎(jiu):災禍(huo)。
(23)訊曰:告曰。相(xiang)當于《楚辭》的“亂曰”。
(24)巳矣:“算了吧”之意。
(25)壹郁:同“抑(yi)郁”。
(26)漂漂:同“飄飄”,飛(fei)翔貌。高逝(shi):飛(fei)得高高的(de)。自引:自己升高。
(27)襲:效(xiao)法。九淵(yuan):九重淵(yuan),深淵(yuan)。沕(wu)(wù):深潛的(de)樣子。
(28)偭(miǎn):面向(xiang)。蟂獺(xiāo tǎ):水獺一類的動物(wu)。從(cong):跟隨。蝦(há):蛤蟆(ma)。蛭(zhi)(zhì):水蛭(zhi),螞蟥一類。螾(yin):同“蚓”,蚯蚓。這兩句是說(shuo)面向(xiang)蟂獺一類動物(wu)隱居(ju),不與(yu)蛤蟆(ma)、水蛭(zhi)、蚯蚓一類小蟲(chong)為伍。
(29)系:用(yong)繩系住(zhu)。羈:用(yong)絡頭絡住(zhu)。這(zhe)兩句的意思是能夠停(ting)留的地方就停(ting)留,就像犬(quan)、羊哪樣。
(30)般:久。紛(fen)紛(fen):亂紛(fen)紛(fen)的(de)樣子。尤:禍患。夫子:指(zhi)屈原(yuan)。意思(si)是說屈原(yuan)自己該走(zou)不(bu)走(zou),長(chang)久停(ting)留(liu)在(zai)那亂紛(fen)紛(fen)的(de)地方,怎(zen)么不(bu)會遭(zao)禍呢。
(31)歷:走遍。相:考察(cha)。此(ci)都(dou):指楚(chu)國(guo)都(dou)城郢。這是賈(jia)誼(yi)為屈原提的建議,要(yao)他到處走一走,看到有賢君才停下來(lai)幫助他。
(32)千仞(ren):極言其(qi)高。仞(ren),七尺為一仞(ren)。覽:看到(dao)。德輝(hui)(hui):指君主道德的光輝(hui)(hui)。
(33)細德(de):細末之德(de),指品德(de)低下(xia)的(de)國(guo)君(jun)。險(xian)征:危險(xian)的(de)征兆。曾擊:高(gao)翔。曾,高(gao)飛的(de)樣子。去(qu):離(li)開。
(34)污(wu)瀆:污(wu)水溝。
(35)鱣(zhān):鱘一類的大魚。鯨(jing):鯨(jing)魚。固(gu):本來(lai)。《莊(zhuang)子·庚桑楚》:“吞舟之魚,碭(dang)而失水(shui),則(ze)螻蟻苦之。”
白話譯文
賈誼做了(le)長沙王(wang)的(de)太傅,已經由(you)于被貶(bian)謫離(li)開(kai)京城,自己(ji)感到(dao)很不(bu)得意;等到(dao)坐船渡(du)過湘水的(de)時候(hou),就寫了(le)一篇(pian)(pian)賦來(lai)憑(ping)吊(diao)屈(qu)原(yuan)。屈(qu)原(yuan)是楚國的(de)賢能之臣。遭受(shou)讒言(yan)的(de)誣陷而被放逐,作(zuo)了(le)《離(li)騷》這篇(pian)(pian)文章,文章的(de)結尾說(shuo):“算了(le)罷,國家沒(mei)(mei)有一個正(zheng)直賢能的(de)人,沒(mei)(mei)有一個人了(le)解我啊”于是就跳(tiao)到(dao)汨羅江自殺了(le)。賈誼我追念感傷這件事情,借此來(lai)比喻自己(ji),那(nei)文章的(de)詞句(ju)說(shuo):
恭敬地承受這(zhe)美好的(de)(de)(de)(de)恩惠啊(a)(a)(a),到(dao)(dao)長(chang)沙去做官。途(tu)中聽說(shuo)屈原(yuan)啊(a)(a)(a),自(zi)己沉到(dao)(dao)汨羅江自(zi)殺了。到(dao)(dao)了這(zhe)湘江后寫一篇文章投到(dao)(dao)江水中啊(a)(a)(a),我恭敬地憑吊屈原(yuan)先(xian)生,你(ni)(ni)遭(zao)受了世間無盡的(de)(de)(de)(de)讒言(yan)啊(a)(a)(a),乃至毀滅了自(zi)己的(de)(de)(de)(de)生命(ming)。唉(ai)!唉(ai)!遭(zao)逢(feng)的(de)(de)(de)(de)時代(dai)不(bu)(bu)好啊(a)(a)(a)。鸞鳥(niao)鳳凰(huang)躲避流竄啊(a)(a)(a),貓(mao)頭鷹卻在高(gao)空(kong)翱翔。宦官內臣(chen)(chen)尊貴顯耀啊(a)(a)(a),用讒言(yan)奉承阿諛的(de)(de)(de)(de)人能(neng)得(de)志;賢才能(neng)臣(chen)(chen)無法立足(zu)啊(a)(a)(a),端方正(zheng)派的(de)(de)(de)(de)人卻郁郁不(bu)(bu)得(de)志。世人都認為卞隨、伯夷(yi)惡(e)濁啊(a)(a)(a),認為盜跖(zhi)、莊蹻(qiao)廉潔,認為寶(bao)劍莫邪粗鈍啊(a)(a)(a),鉛質的(de)(de)(de)(de)刀鋒利。慨嘆抱負無法施(shi)展,屈原(yuan)你(ni)(ni)無故遇禍啊(a)(a)(a)!這(zhe)就好比是拋棄(qi)了周(zhou)鼎(ding),而(er)把瓦(wa)盆(pen)當(dang)成了寶(bao)物(wu)啊(a)(a)(a);乘(cheng)坐、駕(jia)駛疲牛,使跛(bo)驢作驂啊(a)(a)(a),反(fan)讓(rang)駿馬(ma)吃力的(de)(de)(de)(de)去拖鹽車啊(a)(a)(a);帽冠(guan)低(di)居在下,鞋履(lv)反(fan)高(gao)高(gao)再上;這(zhe)種(zhong)倒行逆(ni)施(shi)的(de)(de)(de)(de)行為是不(bu)(bu)會(hui)長(chang)久的(de)(de)(de)(de)。慨嘆先(xian)生你(ni)(ni)真不(bu)(bu)幸啊(a)(a)(a),竟遭(zao)遇到(dao)(dao)這(zhe)樣的(de)(de)(de)(de)禍難(nan)!”
總之:算(suan)了吧(ba)!國中(zhong)再(zai)沒(mei)有(you)一個(ge)(ge)人了解我,一個(ge)(ge)人獨自憂(you)愁抑郁能夠(gou)和誰說呢?鳳凰飄(piao)飄(piao)然向高(gao)(gao)處飛去啊,自己(ji)本(ben)來(lai)(lai)就(jiu)(jiu)打算(suan)遠(yuan)走高(gao)(gao)飛。效法深(shen)淵中(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)神龍啊,深(shen)深(shen)地潛藏在淵底(di)來(lai)(lai)保護自己(ji);棄離了蟂(jiao)獺去隱(yin)居(ju)啊,怎(zen)(zen)么(me)能夠(gou)跟從蛤蟆與水蛭(zhi)、蚯(qiu)蚓(yin)?我所認為珍貴的(de)(de)(de)(de)(de)東西是(shi)圣人的(de)(de)(de)(de)(de)神明(ming)德行啊,要遠(yuan)離污濁的(de)(de)(de)(de)(de)世界而自己(ji)隱(yin)居(ju)起來(lai)(lai);假使(shi)騏驥也能夠(gou)被(bei)束縛而受羈絆(ban)啊,怎(zen)(zen)么(me)能夠(gou)說與狗和羊有(you)分別呢?盤桓(huan)在這樣混亂的(de)(de)(de)(de)(de)世上遭(zao)受禍難啊,也是(shi)您的(de)(de)(de)(de)(de)原(yuan)因。無論到(dao)哪里都能輔佐君(jun)主啊,又何必留戀(lian)國都呢?鳳凰在千(qian)仞的(de)(de)(de)(de)(de)高(gao)(gao)空翱翔啊,看到(dao)人君(jun)道德閃耀出(chu)的(de)(de)(de)(de)(de)光輝才降落(luo)下來(lai)(lai);看到(dao)德行卑鄙的(de)(de)(de)(de)(de)人顯出(chu)的(de)(de)(de)(de)(de)危險征兆啊,就(jiu)(jiu)遠(yuan)遠(yuan)的(de)(de)(de)(de)(de)高(gao)(gao)飛而去。那(nei)窄窄的(de)(de)(de)(de)(de)小水溝啊,怎(zen)(zen)么(me)能夠(gou)容下吞舟的(de)(de)(de)(de)(de)巨(ju)魚?橫行江湖的(de)(de)(de)(de)(de)大鳣(shan)巨(ju)鯨,入溝塘(tang)本(ben)就(jiu)(jiu)會受制于螻蟻。
賈(jia)誼因統治階級內部矛盾而(er)受毀謗與排擠,在漢文帝四年(nian)(前176年(nian))被(bei)貶為(wei)長沙(sha)王太傅。《吊屈(qu)原賦(fu)》是賈(jia)誼被(bei)貶長沙(sha)途經湘(xiang)水時感懷屈(qu)原所作。《史(shi)記·屈(qu)原賈(jia)生列傳》:“賈(jia)生為(wei)長沙(sha)王太傅。賈(jia)生既辭(ci)往(wang)行(xing),聞長沙(sha)卑(bei)濕,自以(yi)壽不得長,又(you)以(yi)謫去,意不自得,乃度湘(xiang)水,為(wei)賦(fu)以(yi)吊屈(qu)原。”
賈(jia)誼(yi)(前200—前168),西(xi)漢(han)初年文(wen)學家。又稱(cheng)(cheng)賈(jia)太(tai)(tai)傅、賈(jia)長(chang)(chang)沙(sha)(sha)、賈(jia)生。洛(luo)陽(今河南洛(luo)陽東)人(ren)。漢(han)文(wen)帝時,由(you)洛(luo)陽郡守吳公推薦,召至朝廷,一年中被(bei)破格提為太(tai)(tai)中大夫。因遭群臣忌恨,出為長(chang)(chang)沙(sha)(sha)王太(tai)(tai)傅。后被(bei)召回長(chang)(chang)安,為梁(liang)懷(huai)王太(tai)(tai)傅。梁(liang)懷(huai)王墜馬(ma)而死(si)后,賈(jia)誼(yi)深自(zi)歉疚,憂傷而死(si)。其政(zheng)論散文(wen)堪(kan)稱(cheng)(cheng)文(wen)采(cai)斐然(ran),最為人(ren)稱(cheng)(cheng)道的政(zheng)論作(zuo)品(pin)是《過秦論》《陳政(zheng)事疏》(一稱(cheng)(cheng)《治安策(ce)》)和(he)《論積(ji)貯(zhu)疏》。后人(ren)輯其文(wen)為《賈(jia)長(chang)(chang)沙(sha)(sha)集》,另有《新書(shu)》十(shi)卷(juan)。
《吊屈原賦》是騷體賦中(zhong)的(de)名篇。賈誼在賦中(zhong)深切緬懷了屈原光輝的(de)人格、壯(zhuang)烈的(de)理想和悲劇的(de)一生(sheng),同時(shi),把自己仕途坎(kan)坷(ke)、懷才見棄、時(shi)不我與的(de)憂憤和痛(tong)苦(ku)灌(guan)注其中(zhong),使得整篇賦文充滿了悲傷的(de)力量。
自先秦而下,鮮有辭賦在抒(shu)情的(de)(de)(de)(de)力(li)度(du)上能超過屈原(yuan)的(de)(de)(de)(de)作品(pin),論其(qi)悲涼慷慨、激越纏綿,眾家之(zhi)(zhi)作,難出其(qi)右。而賈(jia)(jia)誼(yi)的(de)(de)(de)(de)這(zhe)篇《吊屈原(yuan)賦》大(da)(da)大(da)(da)繼承并吸收了(le)屈賦長歌當(dang)哭的(de)(de)(de)(de)抒(shu)情特點,文字中(zhong)充盈(ying)著(zhu)如大(da)(da)江大(da)(da)海般的(de)(de)(de)(de)沉郁的(de)(de)(de)(de)感情和激蕩的(de)(de)(de)(de)氣(qi)勢。賈(jia)(jia)誼(yi)在《吊屈原(yuan)賦》中(zhong)多直(zhi)抒(shu)胸(xiong)臆句,如“造讬湘流兮(xi)(xi),敏吊先生(sheng)。遭世罔極(ji)兮(xi)(xi),乃殞(yun)厥(jue)身(shen)。嗚(wu)呼哀(ai)哉(zai)!逢時不祥”,如“國(guo)其(qi)莫(mo)我知(zhi)兮(xi)(xi),獨壹郁其(qi)誰語”,又(you)如“般紛紛其(qi)離此尤兮(xi)(xi),亦(yi)夫子之(zhi)(zhi)故也。歷九州而相其(qi)君(jun)兮(xi)(xi),何必懷此都(dou)也”,都(dou)激切而哀(ai)痛地抒(shu)發了(le)對屈原(yuan)人格和命(ming)運的(de)(de)(de)(de)贊嘆、同情和惋惜(xi),以及自身(shen)理(li)想幻滅、受困小人的(de)(de)(de)(de)傷悼之(zhi)(zhi)情。讀來胸(xiong)膛間仿佛噴薄著(zhu)滾燙(tang)的(de)(de)(de)(de)火焰,澎(peng)湃著(zhu)浩蕩的(de)(de)(de)(de)洪流。
另外,賈誼的《吊屈(qu)原賦(fu)》有一個(ge)繼承楚騷(sao)的鮮明特(te)點就是豐富而貼(tie)切的譬喻(yu)。屈(qu)賦(fu)中,尤(you)其是代表作《離騷(sao)》中往往以(yi)香花(hua)美草(cao)喻(yu)君子,以(yi)臭花(hua)惡草(cao)喻(yu)小(xiao)人(ren),來(lai)增強其形象(xiang)性和諷刺性。賈誼在《吊屈(qu)原賦(fu)》中,也明顯地(di)化用(yong)了此類手(shou)法。他說:“鸞鳳伏(fu)竄兮,鴟梟翱翔”,“斡棄周(zhou)鼎,寶康(kang)瓠兮。騰駕罷牛,驂蹇驢兮,驥垂兩耳,服鹽車兮”,“偭蟂獺(ta)以(yi)隱處兮,夫豈從蟻(yi)與蛭蟥(huang)”,“鳳凰(huang)翔于(yu)千仞兮,覽德(de)輝而下之(zhi)。見細德(de)之(zhi)險(xian)征兮,遙曾擊(ji)而去之(zhi)。彼尋常之(zhi)污瀆兮,豈能(neng)容夫吞舟之(zhi)魚?橫(heng)江湖(hu)之(zhi)鱧鯨兮,固將制(zhi)于(yu)螻蟻(yi)”,其中以(yi)名鳥、寶器、仁獸(shou)比賢人(ren),以(yi)兇禽、劣物(wu)、小(xiao)蟲比奸佞,形象(xiang)鮮明,寓意(yi)深(shen)遠。
賈誼的(de)《吊(diao)屈原賦》多(duo)用(yong)短小(xiao)精悍(han)的(de)句式,這(zhe)就使賦文(wen)顯(xian)得節奏急促、抒情集中;且多(duo)見排比、對(dui)偶的(de)手法(fa),使情感的(de)抒發更(geng)為飽滿(man)和(he)真摯,語言的(de)形式也(ye)更(geng)為整飭和(he)精彩。同時,《吊(diao)屈原賦》的(de)遣詞用(yong)字華麗而精練,音(yin)節和(he)諧而多(duo)押韻,如“茸尊顯(xian)兮(xi)(xi),讒諛得志。賢圣逆曳兮(xi)(xi),方正倒植”,“世謂隨夷為溷兮(xi)(xi),謂跖(zhi)、蹻為廉(lian);莫(mo)邪為鈍兮(xi)(xi),鉛刀為铦",“章(zhang)甫薦履,漸(jian)不可久兮(xi)(xi);嗟苦(ku)先生,獨(du)(du)離此(ci)咎兮(xi)(xi)”,“國其(qi)莫(mo)我知兮(xi)(xi),獨(du)(du)壹郁(yu)其(qi)誰語?鳳漂(piao)漂(piao)其(qi)高逝(shi)兮(xi)(xi),固自(zi)引而遠(yuan)去(qu)”,“所貴圣人(ren)之神德兮(xi)(xi),遠(yuan)濁(zhuo)世而自(zi)藏。使騏驥可系(xi)而羈兮(xi)(xi),豈云異(yi)夫犬羊”,讀之或(huo)鏗(keng)鏹(qiang)頓挫,或(huo)氣(qi)韻深沉(chen),使文(wen)章(zhang)宜于嘯(xiao)詠(yong),觸(chu)之生情。
《吊屈(qu)(qu)原(yuan)賦》中表(biao)現的(de)(de)思(si)想(xiang)值得(de)注意(yi)。作品是(shi)(shi)賈(jia)誼(yi)(yi)被貶長(chang)沙(sha)王(wang)太傅,渡湘(xiang)水時(shi)而(er)(er)(er)作。賈(jia)誼(yi)(yi)以才能“超遷”,遭(zao)到高官勛貴的(de)(de)嫉恨讒害,際遇與(yu)屈(qu)(qu)原(yuan)相(xiang)同。他(ta)由(you)(you)自(zi)(zi)身(shen)之(zhi)遭(zao)遇遙想(xiang)屈(qu)(qu)原(yuan)之(zhi)處境,因(yin)(yin)而(er)(er)(er)對屈(qu)(qu)原(yuan)充滿景仰與(yu)同情(qing)。屈(qu)(qu)原(yuan)在(zai)“闡(chan)茸(rong)尊顯(xian)兮,諂諛得(de)志;賢圣(sheng)(sheng)逆曳兮,方正(zheng)倒植”的(de)(de)黑暗(an)現實中,屈(qu)(qu)原(yuan)堅持高潔,“乃隕厥(jue)身(shen)”。對此,賈(jia)誼(yi)(yi)深表(biao)同情(qing),因(yin)(yin)而(er)(er)(er)他(ta)“敬吊先生(sheng)”。另一(yi)(yi)(yi)方面,他(ta)又不同意(yi)屈(qu)(qu)原(yuan)最后的(de)(de)選擇,不必寧赴(fu)湘(xiang)流(liu)而(er)(er)(er)固(gu)守(shou)楚國,賦篇最后的(de)(de)陳詞便是(shi)(shi)表(biao)達這一(yi)(yi)(yi)思(si)想(xiang):一(yi)(yi)(yi)者(zhe)曰(yue)既無(wu)人理(li)解自(zi)(zi)己(ji),則(ze)可遠(yuan)逝他(ta)國;二者(zhe)曰(yue)世(shi)風險惡(e),容不得(de)圣(sheng)(sheng)賢在(zai)位;三者(zhe)曰(yue)要(yao)懂(dong)得(de)深潛高翔,要(yao)明哲保身(shen),相(xiang)時(shi)而(er)(er)(er)動。這與(yu)賈(jia)誼(yi)(yi)生(sheng)活的(de)(de)時(shi)代(dai)有很大關系,他(ta)生(sheng)當漢世(shi),政治上已然(ran)一(yi)(yi)(yi)統,思(si)想(xiang)上亦(yi)漸趨一(yi)(yi)(yi)致,戰國時(shi)代(dai)的(de)(de)自(zi)(zi)由(you)(you)與(yu)解放使他(ta)心向往之(zhi)。因(yin)(yin)而(er)(er)(er)他(ta)對屈(qu)(qu)原(yuan)離(li)尤殞身(shen)的(de)(de)勸(quan)阻,既是(shi)(shi)他(ta)對自(zi)(zi)己(ji)無(wu)咎被貶、懷才不遇的(de)(de)激(ji)憤之(zhi)詞,也(ye)有他(ta)對政治多元(yuan)、思(si)想(xiang)自(zi)(zi)由(you)(you)時(shi)代(dai)的(de)(de)向往之(zhi)意(yi)。
劉勰《文心雕龍·哀(ai)吊》:自賈誼浮湘(xiang),發憤吊屈,體同而事核,辭(ci)清而理哀(ai),蓋首(shou)出之(zhi)作也(ye)。
蘇軾《賈誼論》:觀(guan)其(qi)過湘,為賦以吊屈原,紆郁憤悶,趯(yue)然(ran)有(you)遠(yuan)舉之(zhi)(zhi)志(zhi)。其(qi)后(hou)卒以良傷哭泣至(zhi)于死絕,是亦不(bu)(bu)善(shan)處窮者也(ye)(ye)。夫謀之(zhi)(zhi)一不(bu)(bu)見用,安知(zhi)終不(bu)(bu)復用也(ye)(ye)?不(bu)(bu)知(zhi)默(mo)默(mo)以使其(qi)變而(er)(er)自殘(can)至(zhi)此。嗚呼(hu)!賈生(sheng)志(zhi)大而(er)(er)量小,才有(you)余而(er)(er)識不(bu)(bu)足也(ye)(ye)。
劉熙載(zai)《藝概(gai)》:賈誼(yi)《惜(xi)誓》《吊(diao)屈原(yuan)賦》《鵩鳥賦》,俱有鑿(zao)空(kong)亂道意。騷人情境,于(yu)斯猶見。
馬(ma)積高《賦史》:《吊屈原賦》在體制(zhi)上雖(sui)上承(cheng)《九章》,但前一段連用許多排比句,第二段多用反詰句和感嘆句,形(xing)成一種鋪張(zhang)揚(yang)厲的(de)風格,同他的(de)名文《過(guo)秦論》相似(si),具有戰國(guo)策士說辭那種雄辯的(de)余風。