洞簫賦1
原夫簫干之所生兮,于江南之丘墟2。洞條暢而罕節兮,標敷紛以扶疏3。徒觀其旁山側兮,則嶇嵚巋崎,倚巇迤?,誠可悲乎其不安也4。彌望儻莽,聯延曠蕩,又足樂乎其敞閑也5。托身軀于后土兮,經萬載而不遷6。吸至精之滋熙兮,稟蒼色之潤堅7。感陰陽之變化兮,附性命乎皇天8。翔風蕭蕭而逕其末兮,回江流川而溉其山9。揚素波而揮連珠兮,聲礚礚而澍淵10。朝露清泠而隕其側兮,玉液浸潤而承其根11。孤雌寡鶴娛優乎其下兮,春禽群嬉翱翔乎其顛12。秋蜩不食,抱樸而長吟兮,玄猿悲嘯,搜索乎其間13。處幽隱而奧庰兮,密漠泊以
此賦(fu)具(ju)體(ti)創(chuang)作(zuo)時(shi)間不(bu)(bu)詳(xiang)。作(zuo)者(zhe)是漢王(wang)朝(chao)由盛轉衰時(shi)期的一位宮廷作(zuo)家,其作(zuo)品注重辭(ci)藻華美(mei)、形象生動,又(you)具(ju)有很強的娛(yu)樂(le)色彩。洞(dong)簫是一種(zhong)古代樂(le)器,以竹子(zi)為(wei)材(cai)料。一說作(zuo)者(zhe)因深愛吹奏(zou)洞(dong)簫而為(wei)其創(chuang)作(zuo)此賦(fu)。一說漢宣帝時(shi),作(zuo)者(zhe)為(wei)諫議(yi)大夫,因太(tai)子(zi)體(ti)不(bu)(bu)安、愁(chou)苦(ku)不(bu)(bu)樂(le)而創(chuang)作(zuo)此賦(fu)以娛(yu)太(tai)子(zi)。
王褒(約前90年(nian)—前51年(nian)),字子淵,蜀(shu)資中(zhong)(今四川(chuan)資陽)人,與揚雄并稱“淵云”。少年(nian)時期(qi)就善于寫詩(shi),工(gong)于作(zuo)賦(fu),對音樂也有(you)(you)(you)(you)較高的(de)天賦(fu),漢(han)宣帝時為(wei)諫大夫。有(you)(you)(you)(you)《甘泉賦(fu)》等賦(fu)16篇,其(qi)中(zhong)《洞簫賦(fu)》為(wei)早期(qi)的(de)詠物(wu)之作(zuo),較有(you)(you)(you)(you)名(ming)。其(qi)作(zuo)品對后世有(you)(you)(you)(you)一定(ding)的(de)影響,原有(you)(you)(you)(you)集(ji),已(yi)散佚,明代楊慎在其(qi)編輯(ji)的(de)《全(quan)蜀(shu)藝(yi)文志》里選有(you)(you)(you)(you)王褒的(de)作(zuo)品明代張溥輯(ji)有(you)(you)(you)(you)《王諫議集(ji)》。
此(ci)賦分(fen)為(wei)五段(duan)(duan),正(zheng)文分(fen)四段(duan)(duan),尾聲(sheng)(sheng)(sheng)為(wei)一(yi)(yi)段(duan)(duan)。第一(yi)(yi)段(duan)(duan)寫(xie)做(zuo)簫的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)竹(zhu)。作(zuo)(zuo)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)巧(qiao)妙地抓住竹(zhu)子(zi)(zi)(zi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)生(sheng)態(tai)環境(jing),“拍”下一(yi)(yi)近一(yi)(yi)遠(yuan)兩(liang)個“鏡頭”,并(bing)注入(ru)作(zuo)(zuo)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)一(yi)(yi)悲一(yi)(yi)喜(xi)兩(liang)種(zhong)感(gan)情:“悲乎其(qi)(qi)不(bu)(bu)安(an)(an)”和(he)(he)“樂(le)(le)乎其(qi)(qi)敞(chang)閑(xian)”,這不(bu)(bu)安(an)(an)而(er)(er)(er)又(you)敞(chang)閑(xian)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)環境(jing),正(zheng)足形(xing)(xing)(xing)(xing)成(cheng)竹(zhu)子(zi)(zi)(zi)內在美(mei)(mei)(mei)好氣(qi)質的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)重要條件。然后寫(xie)竹(zhu)林的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)四季景物(wu):春天(tian)鳥兒的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)歡飛(fei),夏天(tian)雌鶴的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)嬉游(you),秋(qiu)天(tian)蟬(chan)子(zi)(zi)(zi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)長鳴,冬天(tian)黑猿的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)悲啼。未言(yan)竹(zhu)而(er)(er)(er)處(chu)處(chu)寫(xie)竹(zhu),再(zai)(zai)現(xian)(xian)了一(yi)(yi)個變化多(duo)姿的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)竹(zhu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)世界(jie)。“惟(wei)詳察(cha)其(qi)(qi)素體兮(xi),宜清靜而(er)(er)(er)弗(fu)喧(xuan)”,以(yi)(yi)擬人(ren)化的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)手(shou)法,從竹(zhu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)外形(xing)(xing)(xing)(xing),點出(chu)它內在的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)氣(qi)質,完成(cheng)對(dui)(dui)竹(zhu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)藝術(shu)描(miao)寫(xie)。正(zheng)因竹(zhu)有(you)“清靜而(er)(er)(er)弗(fu)喧(xuan)”的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)個性,才能(neng)有(you)清肅的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)音(yin)色(se),成(cheng)為(wei)做(zuo)簫的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)材料。大(da)(da)段(duan)(duan)地對(dui)(dui)竹(zhu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)描(miao)寫(xie),是為(wei)寫(xie)簫作(zuo)(zuo)鋪墊,與下文美(mei)(mei)(mei)妙的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)簫聲(sheng)(sheng)(sheng)相呼應(ying),使之(zhi)(zhi)成(cheng)為(wei)全賦不(bu)(bu)可分(fen)割的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)組成(cheng)部分(fen)。第二段(duan)(duan)寫(xie)簫的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)制(zhi)作(zuo)(zuo)及(ji)吹奏者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)。簫的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)制(zhi)作(zuo)(zuo)精良(liang),裝飾巧(qiao)妙,花紋(wen)鮮明(ming)美(mei)(mei)(mei)麗,如(ru)握于手(shou),愛莫能(neng)釋。那吹奏者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe),由(you)于眸子(zi)(zi)(zi)失去(qu)精光,悲憤郁結于胸。“形(xing)(xing)(xing)(xing)旖(yi)旎以(yi)(yi)順吹兮(xi),瞋??以(yi)(yi)紆郁”,他彎曲(qu)著(zhu)身(shen)子(zi)(zi)(zi),滿(man)含著(zhu)悲憤,鼓腮作(zuo)(zuo)氣(qi)順勢吹去(qu),抒發(fa)出(chu)胸中的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)郁懣(men)。將人(ren)物(wu)命運、吹奏神態(tai)和(he)(he)音(yin)樂(le)(le)旋律融為(wei)一(yi)(yi)體。第三段(duan)(duan)寫(xie)簫聲(sheng)(sheng)(sheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)變化,極盡其(qi)(qi)妙。落筆處(chu),繁(fan)音(yin)殊調(diao)翻(fan)騰(teng)著(zhu)、飄妝著(zhu),喚起讀者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)對(dui)(dui)那些美(mei)(mei)(mei)好音(yin)樂(le)(le)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)聯(lian)想和(he)(he)回味。它忽(hu)(hu)而(er)(er)(er)伴舞(wu),忽(hu)(hu)而(er)(er)(er)伴唱,忽(hu)(hu)而(er)(er)(er)獨奏,一(yi)(yi)曲(qu)又(you)一(yi)(yi)曲(qu),那優美(mei)(mei)(mei)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)旋律縈繞耳畔(pan),充(chong)滿(man)著(zhu)聲(sheng)(sheng)(sheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)神韻(yun),聲(sheng)(sheng)(sheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)美(mei)(mei)(mei)趣。為(wei)了使文字再(zai)(zai)現(xian)(xian)音(yin)樂(le)(le)形(xing)(xing)(xing)(xing)象,作(zuo)(zuo)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)采用了聽聲(sheng)(sheng)(sheng)類形(xing)(xing)(xing)(xing),通感(gan)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)表(biao)現(xian)(xian)手(shou)法。取類極其(qi)(qi)廣泛,大(da)(da)自(zi)然的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)春風(feng)、雷鳴、流水、樹木以(yi)(yi)及(ji)雜(za)亂什(shen)物(wu),人(ren)類社(she)會(hui)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)父(fu)子(zi)(zi)(zi)人(ren)倫,壯士、君子(zi)(zi)(zi)之(zhi)(zhi)氣(qi)質等(deng)等(deng),用以(yi)(yi)展現(xian)(xian)音(yin)樂(le)(le)所表(biao)現(xian)(xian)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)各種(zhong)形(xing)(xing)(xing)(xing)象和(he)(he)意境(jing),傳達出(chu)音(yin)樂(le)(le)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)節(jie)奏和(he)(he)旋律。第四段(duan)(duan)寫(xie)簫聲(sheng)(sheng)(sheng)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)道德感(gan)化作(zuo)(zuo)用和(he)(he)藝術(shu)感(gan)染力(li)。“吹參(can)差而(er)(er)(er)入(ru)道德兮(xi),故(gu)永(yong)御而(er)(er)(er)可貴”,列數簫聲(sheng)(sheng)(sheng)對(dui)(dui)貪婪(lan)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)、兇狠者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)、殘(can)暴者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)和(he)(he)放(fang)縱(zong)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)各類人(ren)物(wu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)道德感(gan)化。追朔歷史(shi),簫聲(sheng)(sheng)(sheng)會(hui)對(dui)(dui)舜之(zhi)(zhi)父(fu)母(mu)、堯(yao)子(zi)(zi)(zi)舜子(zi)(zi)(zi)、夏桀、盜跖等(deng)起感(gan)化作(zuo)(zuo)用。“知音(yin)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)樂(le)(le)而(er)(er)(er)悲之(zhi)(zhi),不(bu)(bu)知音(yin)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)怪而(er)(er)(er)偉之(zhi)(zhi)”,“啾咇?而(er)(er)(er)將吟兮(xi),行鍖銋以(yi)(yi)和(he)(he)啰”,都講(jiang)音(yin)樂(le)(le)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)感(gan)人(ren)魅力(li)。但如(ru)何具體表(biao)現(xian)(xian)這種(zhong)魅力(li),正(zheng)面描(miao)寫(xie)難于表(biao)達或易落于平淡,于是作(zuo)(zuo)者(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)用擬人(ren)手(shou)法,傳神地描(miao)繪出(chu)蟲(chong)(chong)子(zi)(zi)(zi)聞簫聲(sheng)(sheng)(sheng)那停步不(bu)(bu)前,如(ru)癡(chi)如(ru)呆如(ru)夢如(ru)醉,瞪目忘食的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)神情。蟲(chong)(chong)子(zi)(zi)(zi)尚(shang)且(qie)如(ru)此(ci)受感(gan)動,“感(gan)陰陽(yang)之(zhi)(zhi)和(he)(he)而(er)(er)(er)化風(feng)俗之(zhi)(zhi)倫”的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)自(zi)不(bu)(bu)待言(yan)。這烘云(yun)托月(yue)之(zhi)(zhi)筆,大(da)(da)大(da)(da)地突出(chu)了簫聲(sheng)(sheng)(sheng)對(dui)(dui)人(ren)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)藝術(shu)感(gan)染力(li)。虛則(ze)詳寫(xie),實(shi)則(ze)略(lve)寫(xie),虛實(shi)詳略(lve)恰(qia)到好處(chu),賦予作(zuo)(zuo)品極大(da)(da)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)表(biao)現(xian)(xian)力(li)。尾聲(sheng)(sheng)(sheng)再(zai)(zai)寫(xie)簫聲(sheng)(sheng)(sheng),或奔騰(teng)跳躍,或徘徊往復,最后余音(yin)裊(niao)裊(niao),不(bu)(bu)絕如(ru)縷。
全賦取(qu)材日(ri)常生活(huo)中的(de)(de)(de)一(yi)件樂(le)器洞簫來描摹、詠贊,詞藻華美(mei)又生動(dong)形(xing)象,用語準確而又鮮明,無(wu)堆砌之弊,卻極盡精巧之致,措辭用語之妙,足以令人(ren)(ren)嘆賞,而又音調和美(mei),句式整飭(chi),雖(sui)駢偶(ou)而不呆板凝滯,寫簫的(de)(de)(de)材質之美(mei)、制作之美(mei)、名稱之美(mei)和千變萬化動(dong)人(ren)(ren)心弦(xian)的(de)(de)(de)聲音藝術(shu)之美(mei),描繪了一(yi)幅幅有(you)聲、有(you)境、有(you)情(qing)、有(you)人(ren)(ren)物及其行動(dong)的(de)(de)(de)聲樂(le)畫(hua)面,收到了音樂(le)化、詩化、畫(hua)化、情(qing)趣化的(de)(de)(de)效果,,塑(su)造(zao)了一(yi)個完整的(de)(de)(de)洞簫的(de)(de)(de)形(xing)象,寫得生動(dong)感(gan)人(ren)(ren),極富(fu)表現力。
南朝梁劉勰:子淵(yuan)《洞簫(xiao)》,窮變于聲(sheng)貌。(《文心雕(diao)龍》)