耳(er)赤(chi)之局(ju)(ju),是十四世(shi)本因坊(fang)跡目秀(xiu)策與十一(yi)世(shi)井(jing)上幻(huan)(huan)庵(an)因碩的一(yi)盤棋局(ju)(ju),棋局(ju)(ju)中本因坊(fang)秀(xiu)策打(da)出第127手時(shi)幻(huan)(huan)庵(an)一(yi)時(shi)驚急兩(liang)耳(er)發赤(chi),該手成(cheng)為(wei)扭轉敗局(ju)(ju)的“神之一(yi)著(zhu)”,被(bei)后人稱(cheng)為(wei)“耳(er)赤(chi)之妙手”,時(shi)秀(xiu)策年僅17歲。
秀(xiu)策(ce)(ce)與幻(huan)(huan)庵(an)因(yin)碩前(qian)后共弈了六局(ju)(ju)。前(qian)五局(ju)(ju)弈于弘化三年(nian)(1846),第一局(ju)(ju)秀(xiu)策(ce)(ce)受二子,打(da)掛;余下的四局(ju)(ju)秀(xiu)策(ce)(ce)受先,三勝(sheng)一打(da)掛。第六局(ju)(ju)弈于安(an)政二年(nian)(1855),是(shi)時幻(huan)(huan)庵(an)(八段)已經隱(yin)退,秀(xiu)策(ce)(ce)亦早升到七(qi)段,交(jiao)手的局(ju)(ju)差當為“先相先”,因(yin)只下一局(ju)(ju),于是(shi)秀(xiu)策(ce)(ce)執(zhi)黑,又中盤(pan)獲勝(sheng)。
第1局(ju)。弘化三年(1846)秀策受二子(zi),102手(shou)打掛
第(di)2局(ju)。弘化三年(1846)秀策受先勝2目(著名的“耳(er)赤之局(ju)”)
第3局。弘化三年(1846)秀(xiu)策受先,59手打掛(gua)
第4局。弘(hong)化三年(1846)秀策受先中押勝
第5局。弘化(hua)三(san)年(1846)秀策(ce)受先勝2目
第(di)6局。安政二年(1855)秀策執黑中押勝
在日本棋(qi)(qi)史上,本因坊元(yuan)丈、安(an)井知(zhi)得、幻庵(an)因碩(shuo)和本因坊秀(xiu)和等(deng)四人(ren)(ren)(ren)(ren),均有(you)名人(ren)(ren)(ren)(ren)資(zi)格,但生不(bu)逢(feng)時(shi),結果只(zhi)升到八段,故而被后人(ren)(ren)(ren)(ren)稱(cheng)(cheng)為“棋(qi)(qi)壇四哲”,為其甚感(gan)不(bu)平。然(ran)而,還有(you)一人(ren)(ren)(ren)(ren)更(geng)加命苦,棋(qi)(qi)力在“四哲”之上,卻連掌門人(ren)(ren)(ren)(ren)都不(bu)曾當上。此人(ren)(ren)(ren)(ren)便是號稱(cheng)(cheng)“棋(qi)(qi)圣(sheng)”的本因坊秀(xiu)和的跡目--桑原秀(xiu)策。
秀(xiu)策(ce)自(zi)(zi)小(xiao)聰明絕頂,五歲學(xue)弈,時(shi)人稱為(wei)(wei)(wei)“安藝小(xiao)僧”。他下起(qi)棋(qi)(qi)來(lai)(lai)(lai)心明眼(yan)亮(liang),其精(jing)細入微之(zhi)處,連成人也自(zi)(zi)愧不(bu)(bu)如。七歲時(shi),其父(fu)領他去和(he)當時(shi)名流坂口虎(hu)山下棋(qi)(qi),虎(hu)山驚嘆其才,贈詩贊曰:“文字又(you)是博技(ji)雄,白發搔頭愧此童。”他十歲入坊(fang)門(men)(men),拜秀(xiu)和(he)為(wei)(wei)(wei)師(shi),第二年就(jiu)(jiu)升為(wei)(wei)(wei)初(chu)段。當時(shi)隱退的(de)丈和(he)名人見了秀(xiu)策(ce)的(de)棋(qi)(qi),大喜過(guo)望,贊嘆道:“此子(zi)實(shi)為(wei)(wei)(wei)一百五十年來(lai)(lai)(lai)之(zhi)棋(qi)(qi)豪,坊(fang)門(men)(men)從此可以大大興(xing)盛了!”那丈和(he)果然(ran)慧眼(yan)識人,秀(xiu)策(ce)進步著實(shi)神速,弘化(hua)三年(1846)十八歲時(shi)便升為(wei)(wei)(wei)四段,實(shi)際棋(qi)(qi)力足有六段不(bu)(bu)止(zhi)。乃師(shi)秀(xiu)和(he)高(gao)興(xing)得(de)(de)嘴都合不(bu)(bu)攏(long)來(lai)(lai)(lai),特別恩準他回家(jia)省親。歸途中路過(guo)浪華時(shi),秀(xiu)策(ce)偶然(ran)得(de)(de)知幻庵(an)正在此處滯留,不(bu)(bu)禁(jin)大喜。他曾親眼(yan)目睹幻庵(an)弈棋(qi)(qi),深(shen)知此人棋(qi)(qi)力不(bu)(bu)在乃師(shi)秀(xiu)和(he)之(zhi)下,早就(jiu)(jiu)有心領教,只苦于(yu)沒有機會。如今天賜良(liang)機,哪肯放過(guo)?所以四處打聽,尋上門(men)(men)去。
再(zai)說幻庵(an)自(zi)(zi)跳出是非之門(men)后,與弟子三(san)上(shang)(shang)豪山到處游山玩水,倒也自(zi)(zi)得其(qi)樂。行到浪(lang)華(hua)時,恰逢故人遷(qian)三(san)郎(lang)。那(nei)遷(qian)三(san)郎(lang)乃浪(lang)華(hua)一(yi)(yi)(yi)紳士,頗喜弈道,一(yi)(yi)(yi)見(jian)老朋友到來(lai),自(zi)(zi)然(ran)(ran)殷勤招待(dai),再(zai)三(san)苦留(liu)多住幾天。幻庵(an)不便推辭,便住了下來(lai)。一(yi)(yi)(yi)天,遷(qian)三(san)郎(lang)忽然(ran)(ran)領來(lai)一(yi)(yi)(yi)個(ge)眉(mei)清目秀的少(shao)年。那(nei)少(shao)年一(yi)(yi)(yi)見(jian)幻庵(an),忙上(shang)(shang)前深深一(yi)(yi)(yi)揖(yi),口中說道:“井上(shang)(shang)先生,別來(lai)無恙。”幻庵(an)一(yi)(yi)(yi)怔,只覺得此少(shao)年有(you)些面(mian)熟(shu),再(zai)想不起是在何處見(jian)過。
只見(jian)遷三(san)郎(lang)笑嘻(xi)嘻(xi)地走過(guo)來,對幻庵(an)道:“這位是坊門的高足桑(sang)原秀策(ce),棋(qi)力四段,今省(sheng)親路過(guo)此地,想請(qing)老兄指導一局,不知老兄意下如(ru)何?”
幻(huan)庵(an)一聽(ting)“坊門高足”,猛然想起四年前御城棋(qi)賽(sai)的情(qing)形(xing),不由(you)脫口說(shuo)道(dao):“莫非那(nei)(nei)打翻杯子的小童便(bian)是(shi)(shi)你(ni)?”秀策微笑(xiao)道(dao):“正(zheng)是(shi)(shi),正(zheng)是(shi)(shi)。”旁邊遷三郎笑(xiao)著接口道(dao):“原來(lai)二位早已相(xiang)識(shi),那(nei)(nei)么幻(huan)庵(an)老兄(xiong)(xiong)務(wu)必(bi)指導一局(ju),讓我等飽飽眼福才是(shi)(shi)。”幻(huan)庵(an)笑(xiao)道(dao):“老朋友(you)之命,愚兄(xiong)(xiong)哪敢(gan)違抗?請吧。”
這便是答應了。
幻庵(an)(an)乃身經百(bai)戰的八(ba)段準(zhun)名人,一聽(ting)秀策只(zhi)有四段,根本不曾將(jiang)他放在眼里。秀策擺(bai)上二子(zi)(zi)(zi),幻庵(an)(an)還意猶未足,恨不得讓(rang)他擺(bai)上三、四子(zi)(zi)(zi)才(cai)過癮。不料,僅僅數十手,幻庵(an)(an)的頭就(jiu)大了,只(zhi)覺滿盤都(dou)是黑子(zi)(zi)(zi),鋪天蓋地般壓(ya)來,白子(zi)(zi)(zi)只(zhi)有掙(zheng)扎逃命的份兒。方知“士別三日(ri),當刮目相看”,此子(zi)(zi)(zi)果(guo)然(ran)不凡,苦撐至102手,幻庵(an)(an)便宣布打掛。
原來日本棋(qi)士(shi)極重(zhong)勝負,尤(you)其羞(xiu)于敗給(gei)下手,故對下手弈(yi)棋(qi)有(you)一種永(yong)遠打掛的作風(feng)。這局棋(qi)幻(huan)庵雖(sui)然(ran)不(bu)肯(ken)明(ming)言輸(shu)了,但他(ta)心中有(you)數,知道秀策的力量,讓二(er)子弈(yi)十(shi)局輸(shu)十(shi)局,毫(hao)無僥(jiao)幸的機會。于是第二(er)天(tian)再弈(yi),便自動改為讓先了。
弈第二局時,氣氛比(bi)起(qi)第一局可(ke)就大不相同了。幻庵既知秀策(ce)厲害,當然(ran)再不敢掉以輕心(xin),圓(yuan)睜虎(hu)目,一心(xin)要殺敗秀策(ce)。這場比(bi)賽雖非(fei)爭(zheng)棋,但正因不是爭(zheng)棋,反而弈得分外精彩(cai),令人嘆為觀(guan)止。
一(yi)開局(ju),秀(xiu)(xiu)策(ce)(ce)便使出了獨創的(de)(de)得意布(bu)局(ju)。黑1、3、5先占角(jiao)(jiao),然后黑7守角(jiao)(jiao),黑9小(xiao)尖是秀(xiu)(xiu)策(ce)(ce)的(de)(de)一(yi)大發明,被(bei)稱為(wei)(wei)“堅不(bu)可破的(de)(de)小(xiao)尖”。后來秀(xiu)(xiu)策(ce)(ce)以此布(bu)局(ju)在(zai)(zai)御城棋賽中大敗(bai)群(qun)雄,于是人(ren)人(ren)爭相效法,風行(xing)一(yi)時(shi),被(bei)稱為(wei)(wei)“秀(xiu)(xiu)策(ce)(ce)的(de)(de)1、3、5”。直到現在(zai)(zai),這種布(bu)局(ju)仍(reng)為(wei)(wei)人(ren)所采用。
幻庵不甘示弱(ruo),也祭(ji)起了(le)(le)鎮山(shan)之法寶(bao)-白(bai)(bai)10走大(da)斜(xie)。原來大(da)斜(xie)本(ben)為本(ben)因(yin)坊(fang)丈(zhang)和所(suo)創,是坊(fang)門的殺著(zhu)(zhu),但(dan)幻庵當年為了(le)(le)打(da)敗秀和,將(jiang)大(da)斜(xie)研究得(de)透徹無比,而且(qie)更有發現,結(jie)果(guo)反成(cheng)為幻庵克敵制勝(sheng)的法寶(bao)。此寶(bao)一祭(ji),果(guo)然(ran)秀策著(zhu)(zhu)了(le)(le)道兒。黑(hei)23長,被(bei)白(bai)(bai)24、26連(lian)壓,再(zai)28、30連(lian)扳,黑(hei)棋(qi)成(cheng)苦戰之形。至白(bai)(bai)64,黑(hei)棋(qi)先著(zhu)(zhu)效力十去八九(jiu)。第一天弈至89手,因(yin)天色已(yi)晚,打(da)掛休息,形勢(shi)白(bai)(bai)棋(qi)有利。
三(san)天之后,此(ci)局在另一(yi)個棋(qi)友原才一(yi)郎家里續(xu)弈。原才慷慨好(hao)客,結交甚廣,故而三(san)教九流的(de)(de)人都趕(gan)來(lai)看熱鬧,將一(yi)間(jian)諾大(da)的(de)(de)客廳擠得(de)水泄(xie)不(bu)(bu)通。那幻庵優勢在握(wo),更(geng)加心(xin)明眼亮,續(xu)弈的(de)(de)第一(yi)著白90便突入黑右上(shang)堅(jian)實(shi)的(de)(de)陣地。此(ci)手(shou)看似(si)極險,但秀(xiu)策苦吟再(zai)三(san),竟找不(bu)(bu)到可將其殲滅的(de)(de)辦法。至白118做活,白棋(qi)不(bu)(bu)但得(de)到五目實(shi)地,還將黑棋(qi)右上(shang)寶庫破得(de)精光,實(shi)地大(da)大(da)領先。不(bu)(bu)過,黑棋(qi)雖居劣勢,仗著全局厚實(shi),仍(reng)在全力維持(chi)。
且不(bu)(bu)談當局者在棋(qi)(qi)(qi)(qi)盤(pan)上(shang)拼命。那些觀棋(qi)(qi)(qi)(qi)者交頭接耳,議論(lun)(lun)紛紛,其中(zhong)更有些自命不(bu)(bu)凡者,評頭論(lun)(lun)足,指手(shou)(shou)畫腳,恨不(bu)(bu)能(neng)代(dai)庖上(shang)陣,一展身手(shou)(shou)。不(bu)(bu)過議論(lun)(lun)者雖(sui)(sui)多,但(dan)有一條則是(shi)眾(zhong)口一詞,即白棋(qi)(qi)(qi)(qi)必(bi)勝(sheng)(sheng)。只(zhi)有一位郎中(zhong)忽然說道(dao)(dao)(dao):“未必(bi)如(ru)此(ci),依鄙人(ren)之見,恐怕是(shi)黑(hei)棋(qi)(qi)(qi)(qi)必(bi)勝(sheng)(sheng)!”觀戰者中(zhong)認識他的(de)人(ren),知道(dao)(dao)(dao)此(ci)人(ren)醫術雖(sui)(sui)高明,于弈(yi)道(dao)(dao)(dao)卻是(shi)“搟面杖吹火-一竅不(bu)(bu)通”,肚內自覺好笑。有人(ren)故意打趣(qu)道(dao)(dao)(dao):“原來老先生精通此(ci)道(dao)(dao)(dao),我(wo)等孤陋寡聞,失敬!失敬!那么請(qing)問,何以見得黑(hei)棋(qi)(qi)(qi)(qi)必(bi)勝(sheng)(sheng)?”那郎中(zhong)正色答道(dao)(dao)(dao):“我(wo)雖(sui)(sui)不(bu)(bu)懂棋(qi)(qi)(qi)(qi),但(dan)于醫道(dao)(dao)(dao)還(huan)馬馬虎(hu)(hu)虎(hu)(hu)。剛(gang)才秀(xiu)策一子落盤(pan),幻(huan)庵雖(sui)(sui)神色不(bu)(bu)變,耳朵卻突然紅(hong)起來。此(ci)兆(zhao)乃驚急之下,人(ren)體之自然反映,一定是(shi)黑(hei)棋(qi)(qi)(qi)(qi)弈(yi)出妙手(shou)(shou),白棋(qi)(qi)(qi)(qi)頗難應付,故而我(wo)斷言黑(hei)棋(qi)(qi)(qi)(qi)要勝(sheng)(sheng)。”
聞者(zhe)莫不(bu)(bu)(bu)(bu)掩口而笑,還以為(wei)郎中在(zai)說(shuo)胡話。不(bu)(bu)(bu)(bu)料再看下去,情勢(shi)果然有異。只見幻(huan)(huan)庵(an)雙眉緊鎖,著著苦思(si)(si),步步長考,不(bu)(bu)(bu)(bu)但耳(er)朵紅,臉(lian)也漲得通紅,這才相信郎中所言不(bu)(bu)(bu)(bu)虛。原來(lai)(lai),幻(huan)(huan)庵(an)弈(yi)得興起(qi),白122先引誘黑(hei)(hei)(hei)123打(da)吃,待黑(hei)(hei)(hei)125補后,再126穿象(xiang)眼,如(ru)此(ci)不(bu)(bu)(bu)(bu)但解消黑(hei)(hei)(hei)于A位的(de)(de)先手(shou)覷,而且可將中腹(fu)黑(hei)(hei)(hei)四子分斷,再施攻擊。幻(huan)(huan)庵(an)自覺(jue)構思(si)(si)巧妙,心(xin)中正(zheng)(zheng)在(zai)得意(yi),不(bu)(bu)(bu)(bu)料秀(xiu)策胸有成(cheng)竹,當即打(da)出黑(hei)(hei)(hei)127手(shou)。此(ci)手(shou)既可聲援中腹(fu)四子,又可擴張(zhang)上(shang)邊黑(hei)(hei)(hei)勢(shi),同時消去了右邊白厚味,局(ju)(ju)面頓(dun)時為(wei)之改(gai)(gai)觀。幻(huan)(huan)庵(an)越看越覺(jue)得此(ci)點(dian)實為(wei)全局(ju)(ju)必(bi)爭之要點(dian),深悔(hui)大意(yi),不(bu)(bu)(bu)(bu)由血液上(shang)沖(chong),是故(gu)耳(er)朵發赤。一般評論(lun),認(ren)為(wei)白126如(ru)改(gai)(gai)弈(yi)158位,進可破上(shang)邊黑(hei)(hei)(hei)地,退可擴張(zhang)左右白勢(shi),仍(reng)是白棋有望之局(ju)(ju)。不(bu)(bu)(bu)(bu)過,在(zai)實戰中象(xiang)黑(hei)(hei)(hei)127這樣(yang)的(de)(de)神來(lai)(lai)之筆,即便(bian)是一流高手(shou),也未(wei)必(bi)就弈(yi)得出來(lai)(lai)。正(zheng)(zheng)因(yin)如(ru)此(ci),這局(ju)(ju)棋遂得編入名局(ju)(ju)之林(lin),稱(cheng)之為(wei)“耳(er)赤之局(ju)(ju)”。
當(dang)天(tian)弈(yi)(yi)至(zhi)141手(shou)打掛(gua),第二天(tian)再續(xu)。等(deng)到秀策(ce)打出165手(shou)后,白(bai)棋已無勝望(wang)。幻庵(an)雖絞盡腦汁,拼命(ming)苦戰,無奈秀策(ce)一得(de)優勢,弈(yi)(yi)得(de)堅實無比,滴水不漏(lou)。全(quan)局整整弈(yi)(yi)了325手(shou)才(cai)終了,結果黑(hei)棋兩目勝。
之后,幻(huan)庵又與秀(xiu)策弈了三局。除一局幻(huan)庵“永(yong)久打(da)掛”外,另(ling)二局秀(xiu)策皆勝。幻(huan)庵大敗之下(xia)(xia),不(bu)怒(nu)反笑,拉(la)著秀(xiu)策的手說:“下(xia)(xia)得(de)好!下(xia)(xia)得(de)好!將(jiang)來執(zhi)棋(qi)壇牛角者,非(fei)君莫屬呀!”
注:秀(xiu)策弈出(chu)“耳赤之手”后,日本棋界一直(zhi)有人(ren)對此(ci)手進行(xing)專門(men)研究,1936年,吳清(qing)源先生得出(chu)結(jie)論:白126應該于左方補棋,如此(ci)是形勢不明的一局。