戰(zhan)國青玉“行氣銘”文飾是典藏于天津博物館(guan)的一(yi)件戰(zhan)國時期玉器。
湖南(nan)長沙馬王堆西漢墓(mu)的(de)發(fa)掘,是20世紀(ji)70年代(dai)轟動(dong)國內外的(de)考古發(fa)現。其(qi)中出土的(de)帛畫《導引(yin)圖(tu)》,繪(hui)有44幅圖(tu)像,每(mei)圖(tu)均繪(hui)有一個運動(dong)姿態各異的(de)人物(wu)圖(tu)形。該圖(tu)是我國現存最(zui)早的(de)氣功(即導引(yin))圖(tu)譜。歷史文物(wu)中,時代(dai)最(zui)早談(tan)到行(xing)氣者,則是天津博物(wu)館所珍藏的(de)“行(xing)氣”銘玉杖首。
“行氣(qi)(qi)”銘(ming)玉(yu)杖(zhang)首,是(shi)迄(qi)今所見戰(zhan)國時期玉(yu)器中不可(ke)多得的(de)(de)精品,它不僅有精湛的(de)(de)制作技巧,而且那俊(jun)秀挺健的(de)(de)篆書文(wen)字以及優(you)美流暢的(de)(de)文(wen)體(ti),也都是(shi)歷代(dai)古玉(yu)文(wen)中首屈(qu)一指的(de)(de)。銘(ming)文(wen)記述了行氣(qi)(qi)的(de)(de)要領,這是(shi)我國古代(dai)關于氣(qi)(qi)功修(xiu)煉養生的(de)(de)最(zui)早記錄,有極高的(de)(de)科(ke)學(xue)價(jia)值和(he)文(wen)字學(xue)價(jia)值。
戰國(guo)青玉“行氣(qi)銘”文飾,高5.4厘(li)米(mi),外徑3.4厘(li)米(mi),屬戰國(guo)時期(qi)玉器精(jing)品,具有極高的科學價(jia)值和文字學價(jia)值。
此玉(yu)原為(wei)合肥李(li)木公舊(jiu)藏。其拓片(pian)20世紀50年(nian)代最早刊印在(zai)(zai)《藝賸》。20年(nian)后又收在(zai)(zai)《三代吉(ji)金(jin)文(wen)存(cun)》(誤(wu)名(ming)為(wei)“銅珌”)中。該器(qi)高5.2厘(li)米、底徑(jing)3.4厘(li)米。玉(yu)蒼綠色(se),有雜斑。器(qi)呈12面(mian)棱(leng)筒狀,中空(kong),內頂(ding)部(bu)留有鉆鑿痕跡(ji),器(qi)身下(xia)(xia)部(bu)有一穿孔與(yu)中空(kong)部(bu)相(xiang)通。器(qi)表磨(mo)制光滑(hua),陰刻篆(zhuan)體(ti)文(wen)字,每面(mian)3字,凡36字,另有重文(wen)符號8個。按(an)文(wen)理(li)分(fen)析,在(zai)(zai)第七行(xing)(xing)(xing)(xing)首字下(xia)(xia)漏(lou)刻一重文(wen)符號,故(gu)總計45字。過去(qu)不少學者對(dui)這些銘文(wen)進行(xing)(xing)(xing)(xing)了(le)解釋。郭沫若(ruo)先生釋為(wei):“行(xing)(xing)(xing)(xing)氣(qi)(qi)(qi),深則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)蓄,蓄則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)伸,伸則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)下(xia)(xia),下(xia)(xia)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)定(ding),定(ding)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)固,固則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)萌(meng),萌(meng)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)長(chang),長(chang)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)退,退則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)天。天幾舂在(zai)(zai)上(shang)(shang),地(di)幾舂在(zai)(zai)下(xia)(xia)。順(shun)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)生,逆則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)死。”這篇銘文(wen),從(cong)它的(de)(de)(de)(de)結(jie)構來看,可以分(fen)為(wei)兩(liang)(liang)節(jie),上(shang)(shang)節(jie)十句(ju)(ju),下(xia)(xia)節(jie)四句(ju)(ju)。上(shang)(shang)節(jie)說(shuo)的(de)(de)(de)(de)是(shi)吸氣(qi)(qi)(qi)與(yu)呼氣(qi)(qi)(qi)的(de)(de)(de)(de)過程,是(shi)呼吸的(de)(de)(de)(de)一個回(hui)合。“深則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)蓄,蓄則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)伸,伸則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)下(xia)(xia),下(xia)(xia)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)定(ding)”,是(shi)說(shuo)吸氣(qi)(qi)(qi)后自上(shang)(shang)而下(xia)(xia)逐(zhu)漸運(yun)行(xing)(xing)(xing)(xing)至(zhi)(zhi)下(xia)(xia)腹(fu)(fu)(fu)。“固則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)萌(meng),萌(meng)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)長(chang),長(chang)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)退,退則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)天”,是(shi)說(shuo)行(xing)(xing)(xing)(xing)至(zhi)(zhi)下(xia)(xia)腹(fu)(fu)(fu)的(de)(de)(de)(de)氣(qi)(qi)(qi),自下(xia)(xia)而上(shang)(shang)逐(zhu)漸返回(hui)到頭頂(ding),這是(shi)呼氣(qi)(qi)(qi)。“定(ding)則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)固”,則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)是(shi)吸氣(qi)(qi)(qi)與(yu)呼氣(qi)(qi)(qi)過程中的(de)(de)(de)(de)轉折。下(xia)(xia)節(jie)四句(ju)(ju)兩(liang)(liang)兩(liang)(liang)相(xiang)對(dui),前兩(liang)(liang)句(ju)(ju)說(shuo)的(de)(de)(de)(de)是(shi)天與(yu)地(di)之本,實(shi)際說(shuo)的(de)(de)(de)(de)是(shi)吸氣(qi)(qi)(qi)與(yu)呼氣(qi)(qi)(qi)的(de)(de)(de)(de)要點,吸氣(qi)(qi)(qi)至(zhi)(zhi)下(xia)(xia)腹(fu)(fu)(fu),呼氣(qi)(qi)(qi)要行(xing)(xing)(xing)(xing)至(zhi)(zhi)頭頂(ding)。這兩(liang)(liang)句(ju)(ju)也是(shi)承上(shang)(shang)文(wen)“伸則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)下(xia)(xia)”,和“退則(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)(ze)天”而說(shuo)的(de)(de)(de)(de)。后兩(liang)(liang)句(ju)(ju)說(shuo)的(de)(de)(de)(de)是(shi)行(xing)(xing)(xing)(xing)氣(qi)(qi)(qi)順(shun)逆不能顛倒,因關乎生死之別(bie)。