土崩瓦解(拼音:tǔ bēng wǎ jiě)是一(yi)則來源于(yu)歷史故事的成(cheng)語(yu),成(cheng)語(yu)有關典故最早出(chu)自于(yu)春秋·鬼(gui)谷子《鬼(gui)谷子·抵山戲(xi)》。
“土崩瓦(wa)解”的原義是如(ru)土之崩墜、瓦(wa)之破(po)碎(sui);比喻徹底(di)崩潰、不可收拾;在(zai)句子中可充當(dang)作謂語(yu)、定(ding)語(yu)、補語(yu);含貶義。
君臣(chen)相惑,土崩瓦解而相伐(fa)射(she)。(春(chun)秋(qiu)·鬼谷子《鬼谷子·抵山戲》)
秦之積(ji)衰,天下土崩瓦解(jie)。(西漢(han)·司馬遷《史記·秦始皇(huang)本(ben)紀(ji)》)
后人根據以上文獻(xian)總結出成語“土崩瓦解”。
商紂王是商朝的(de)末代君主,相傳是一個暴(bao)虐無道(dao)(dao)的(de)昏君。他貪戀酒色、荒(huang)淫無度,整日花(hua)天酒地,尋歡作樂,不理朝政。他聽(ting)信(xin)讒言,重用奸臣,殘(can)害忠良,戮殺無辜,他強征暴(bao)斂,動用巨(ju)資,強迫百姓為自(zi)己(ji)修(xiu)建宮苑(yuan),他慘無人道(dao)(dao),制造(zao)種種酷刑,以觀看人受刑后的(de)痛苦為樂。
在(zai)他暗無天(tian)日的(de)統治下,百姓(xing)無不(bu)怨聲載道,苦(ku)不(bu)堪言(yan)。雖說商(shang)朝(chao)的(de)疆土遼闊廣袤,東起東海,西至杳無人煙的(de)沙漠,南從五嶺以南的(de)交趾,北(bei)至遙遠的(de)幽州,軍隊(dui)從容關一(yi)直(zhi)駐扎到(dao)蒲水。士兵不(bu)下數萬,但打起仗來,因為兵士不(bu)愿意(yi)為紂(zhou)王戰死,所以“倒矢(shi)而射”把兵器扔在(zai)一(yi)邊。商(shang)朝(chao)軍隊(dui)士氣(qi)如此低落,商(shang)朝(chao)的(de)政權(quan)自然是岌岌可危了。
所以,當周武(wu)王(wang)左(zuo)手擎著(zhu)用(yong)黃金(jin)作裝飾的大鉞,右手節用(yong)牦牛(niu)尾裝飾的白色旌(jing)旗(qi)、坐著(zhu)戰車,勢(shi)不(bu)可擋地殺(sha)來時,所到之(zhi)處,無(wu)不(bu)披靡(mi)。紂王(wang)軍隊的潰敗,商紂王(wang)政權(quan)的垮臺,就如瓦片的碎裂,泥(ni)上(shang)倒塌(ta),迅速而(er)無(wu)法挽救。紂王(wang)見大勢(shi)盡去,在當天晚上(shang)倉皇(huang)逃到朝(chao)(chao)歌(ge),登上(shang)鹿臺自焚而(er)死。周軍乘勝前進,攻占朝(chao)(chao)歌(ge)。接著(zhu),周武(wu)王(wang)分(fen)兵四(si)路,征伐商朝(chao)(chao)的各(ge)地諸侯,肅清商朝(chao)(chao)的殘余(yu)勢(shi)力。商朝(chao)(chao)至此(ci)滅亡。
孫中山(shan)先生(sheng)說:“世界潮流,浩浩湯湯,順之(zhi)者昌(chang),逆之(zhi)者亡。”牧野之(zhi)戰(zhan),商(shang)朝士(shi)兵(bing)紛(fen)紛(fen)倒(dao)戈一擊,即(ji)使疆域再遼闊,士(shi)兵(bing)再多,也無法挽救(jiu)土崩(beng)瓦解似的商(shang)王(wang)朝的滅(mie)亡,因(yin)此真正的強(qiang)大(da)應該在老百姓的心中,真正的銅墻鐵(tie)壁是人民。
“土崩(beng)瓦解(jie)”在句子中(zhong)可充當作謂語、定語、補語;含貶(bian)義;比喻徹底崩(beng)潰(kui)、不可收(shou)拾。
西晉·陳壽《三國志·卷五八·吳書·陸遜(xun)傳(chuan)》:“遜(xun)督(du)促諸軍四面蹙之(zhi),土崩瓦解,死者萬數。”
明·羅貫中《三國演義·第二二回》:“若(ruo)回旆反徂,登高岡(gang)而(er)擊鼓吹,揚素揮以啟降(jiang)路,必土(tu)崩(beng)瓦解,不俟血刃。”
清·平步青《霞外(wai)捃(jun)屑》卷七(qi):“遜督促諸軍四面蹙(cu)之,土崩瓦解,死者萬數。”