夏代至(zhi)商(shang)代早(zao)中期(qi),高臺山遺址已(yi)有青銅時(shi)代。
1973年,高(gao)臺山遺址被(bei)發現;同年7月10日(ri)至8月4日(ri),沈陽市文物(wu)管理辦公室在配合工程在高(gao)臺山遺址清理了(le)7座墓葬。
1974年5月,考(kao)古工(gong)作(zuo)者對東高臺山遺址進(jin)行(xing)了(le)小規模試(shi)掘,作(zuo)5×5米探方(fang)5個,共(gong)揭露面積140平方(fang)米。
1976年,1979年、1980年,遼寧省博(bo)物館(guan)、沈陽故(gu)宮博(bo)物院等考古工(gong)作(zuo)者們對高臺(tai)山遺(yi)址進(jin)行發(fa)掘(jue),發(fa)掘(jue)面積750平方米。
2013年(nian)4月(yue),內(nei)蒙古文(wen)物(wu)考(kao)古研究所對高臺山(shan)(shan)遺址進行發(fa)(fa)掘,考(kao)古發(fa)(fa)掘點(dian)位(wei)于(yu)自治區通遼(liao)市庫(ku)倫旗(qi)城(cheng)區南約(yue)(yue)14公里處的山(shan)(shan)坡上,分為南北兩(liang)段,發(fa)(fa)掘面(mian)積大約(yue)(yue)3000平方米(mi)。
高(gao)(gao)(gao)臺(tai)山(shan)(shan)遺(yi)址位于新民城北7.5公(gong)里處,由西(xi)高(gao)(gao)(gao)臺(tai)、腰高(gao)(gao)(gao)臺(tai)、東高(gao)(gao)(gao)臺(tai)3座(zuo)小山(shan)(shan)組成。高(gao)(gao)(gao)臺(tai)山(shan)(shan)遺(yi)址屬(shu)于4個不同歷史(shi)時(shi)(shi)期文化遺(yi)存的(de)相(xiang)互(hu)迭(die)壓關系,上層屬(shu)于青銅時(shi)(shi)代文化。高(gao)(gao)(gao)臺(tai)山(shan)(shan)遺(yi)址高(gao)(gao)(gao)的(de)西(xi)高(gao)(gao)(gao)臺(tai)山(shan)(shan)峰海拔(ba)106.3米(mi),相(xiang)對高(gao)(gao)(gao)度(du)約(yue)50米(mi),東距腰高(gao)(gao)(gao)臺(tai)山(shan)(shan)約(yue)1000米(mi)。腰高(gao)(gao)(gao)臺(tai)山(shan)(shan)南面是東高(gao)(gao)(gao)臺(tai)和南高(gao)(gao)(gao)臺(tai),依次(ci)毗(pi)鄰,山(shan)(shan)腳之間僅一(yi)路之隔。這3座(zuo)小山(shan)(shan)擺成一(yi)道弧(hu)線。山(shan)(shan)腳下緩(huan)坡(po)連接綿(mian)延的(de)沙丘(qiu),沙丘(qiu)四(si)周(zhou)是平(ping)原(yuan)。遺(yi)址主要分布在東高(gao)(gao)(gao)臺(tai)山(shan)(shan)南面腳下的(de)高(gao)(gao)(gao)臺(tai)地上,灰(hui)層厚約(yue)1-2米(mi)。
1973年,沈(shen)陽市文物管理(li)(li)辦(ban)公(gong)室清理(li)(li)出7座(zuo)(zuo)墓(mu)葬。1974年5月,考古(gu)工(gong)作者試掘出5座(zuo)(zuo)墓(mu)葬。墓(mu)葬所(suo)處的坡地比較周圍(wei)平原(yuan)高出5-6米(mi)。灰(hui)土層東厚(hou)西(xi)薄,以探(tan)方(fang)T743為(wei)例(li),表土層下為(wei)金元層,厚(hou)50-100厘米(mi),出有紅燒土、磚(zhuan)瓦、陶(tao)(tao)瓷碎(sui)片(pian)及“元豐通寶”銅(tong)錢,其下為(wei)新石器(qi)時代(dai)文化層,厚(hou)50-100厘米(mi),所(suo)出陶(tao)(tao)器(qi)陶(tao)(tao)質一致,有陶(tao)(tao)壺、高足缽、罐、紡輪(lun)等,再下為(wei)生土層。發(fa)現的墓(mu)葬分布范圍(wei)約1500平方(fang)米(mi),除去清理(li)(li)發(fa)掘的12座(zuo)(zuo)以外,還有在施工(gong)過程(cheng)中出土成套器(qi)物,疑為(wei)墓(mu)葬者6座(zuo)(zuo)。
土坑(keng)墓打(da)入生(sheng)土層,開(kai)口于新石(shi)器(qi)文化層,墓擴深25-50厘(li)(li)米(mi),墓葬(zang)一般為(wei)長(chang)200厘(li)(li)米(mi)、寬100厘(li)(li)米(mi)的長(chang)方形,擴線清(qing)晰。葬(zang)式(shi)能(neng)判明者(zhe)為(wei)右(you)側身(shen)屈肢單人葬(zang)。方向(xiang)多數南(nan)北向(xiang),頭北足南(nan);少數為(wei)東(dong)西向(xiang),也有頭西足東(dong)或頭東(dong)足西。
殉葬(zang)遺物置腳下(xia)或(huo)脛(jing)骨(gu)(gu)(gu)旁(pang),通例(li)為1壺(hu)(hu)1高(gao)足缽,缽倒(dao)置套合于壺(hu)(hu)口(kou)上(shang),成為1套器(qi)(qi)(qi)物,個別(bie)者(zhe)另加(jia)(jia)1陶(tao)器(qi)(qi)(qi)或(huo)石(shi)器(qi)(qi)(qi)。人骨(gu)(gu)(gu)保(bao)存極壞,好的(de)(de)(de)也只剩頭骨(gu)(gu)(gu),特別(bie)是(shi)(shi)牙齒(chi)上(shang)的(de)(de)(de)琺瑯質以及上(shang)下(xia)肢(zhi)骨(gu)(gu)(gu)殘(can)痕,壞者(zhe)全(quan)然(ran)不見痕跡(ji),性別(bie)年(nian)齡均無(wu)法(fa)判斷。墓葬(zang)所(suo)出遺物除(chu)一(yi)(yi)(yi)件石(shi)器(qi)(qi)(qi)外(wai)(wai),均為陶(tao)器(qi)(qi)(qi)。陶(tao)器(qi)(qi)(qi)為手(shou)制(zhi)粗砂紅(hong)陶(tao),火候較高(gao),陶(tao)質堅實(shi),表一(yi)(yi)(yi)鑫稱(cheng)形(xing)栩(xu)外(wai)(wai)表磨光,有(you)的(de)(de)(de)器(qi)(qi)(qi)表有(you)明(ming)顯的(de)(de)(de)磨壓條痕,作法(fa)用泥條盤(pan)筑、附加(jia)(jia)器(qi)(qi)(qi)耳(er)、器(qi)(qi)(qi)口(kou)內側(ce)有(you)一(yi)(yi)(yi)圈(quan)斜向抹痕,使(shi)之形(xing)成三角(jiao)尖(jian)緣,為一(yi)(yi)(yi)普遍(bian)特點。壺(hu)(hu)頸上(shang)的(de)(de)(de)一(yi)(yi)(yi)周附加(jia)(jia)堆(dui)紋,不是(shi)(shi)后貼上(shang)去,而是(shi)(shi)用接(jie)口(kou)沿的(de)(de)(de)那個泥片往下(xia)堆(dui)出,也是(shi)(shi)一(yi)(yi)(yi)種(zhong)特殊的(de)(de)(de)制(zhi)法(fa)。
1976年、1979年、1980年,遼寧省博物(wu)館、沈陽故宮(gong)博物(wu)院等考古工作者先后3對高(gao)臺山遺址進行了(le)3次(ci)發掘,發現(xian)了(le)8個灰坑、60座墓(mu)(mu)葬,墓(mu)(mu)葬的隨葬品有(you)(you)壺、缽,以(yi)及罐、碗、陶(tao)紡(fang)輪(lun)、石器(qi)等,居住址出(chu)土(tu)陶(tao)器(qi),有(you)(you)鼎、鬲、甗(yan)、甑(zeng)、壺、罐、碗、紡(fang)輪(lun)等。高(gao)臺山遺址出(chu)土(tu)的文物(wu)除墓(mu)(mu)葬、房屋、灰坑外(wai),還有(you)(you)各(ge)種(zhong)陶(tao)器(qi)、石器(qi)、飾品和小件(jian)青銅器(qi)等。
高臺山(shan)遺(yi)址(zhi)面積(ji)大,堆(dui)積(ji)厚,文化(hua)內(nei)涵(han)豐富,保存有新石器時代(dai)至青(qing)銅時代(dai)文化(hua)遺(yi)存,為(wei)研(yan)究(jiu)沈(shen)陽地區早(zao)期人類活動提供了可靠的歷(li)史(shi)。
1985年3月(yue)15日,高(gao)臺山(shan)遺址被(bei)遼寧省沈(shen)陽(yang)市(shi)(shi)人民政府公布(bu)為市(shi)(shi)級(ji)文物(wu)保護(hu)單位;沈(shen)陽(yang)市(shi)(shi)文物(wu)管(guan)理委(wei)員(yuan)會設(she)立保護(hu)范圍:以(yi)高(gao)臺山(shan)遺址內的東山(shan)高(gao)點(dian)為中(zhong)心,南、西各500米,東至茨渝山(shan)高(gao)點(dian),北至沈(shen)環公路以(yi)內。
2006年5月25日,高臺山遺址被中(zhong)華人民共(gong)和國國務(wu)院公布為(wei)第六批(pi)全國重點(dian)文物(wu)保(bao)護單位。
以高臺山遺址文(wen)(wen)化為(wei)重點的(de)中國北(bei)方重要早(zao)期青(qing)銅文(wen)(wen)化,已定名(ming)為(wei)高臺山文(wen)(wen)化。高臺山文(wen)(wen)化是主要分布(bu)于(yu)遼北(bei)地區(qu)青(qing)銅時代的(de)一支考(kao)古(gu)學(xue)文(wen)(wen)化。1973年,考(kao)古(gu)學(xue)者(zhe)首(shou)次發掘(jue)遼寧省新(xin)民縣高臺山遺址的(de)一批墓葬,認為(wei)屬(shu)于(yu)“新(xin)樂上層(ceng)文(wen)(wen)化”遺存;1981年,曲瑞(rui)琦(qi)提出(chu)“高臺山上層(ceng)文(wen)(wen)化類(lei)型”,旨在區(qu)別于(yu)“新(xin)樂上層(ceng)文(wen)(wen)化”;1983年,郭大(da)順根據(ju)考(kao)古(gu)學(xue)文(wen)(wen)化命名(ming)的(de)原(yuan)則,開始使用“高臺山類(lei)型”的(de)名(ming)稱,廣(guang)為(wei)學(xue)術界所(suo)接受;1989年前后,考(kao)古(gu)學(xue)者(zhe)根據(ju)對新(xin)材料的(de)綜合認識(shi),明確(que)了(le)“高臺山文(wen)(wen)化”的(de)命名(ming)。