鄭成功收(shou)復臺(tai)(tai)灣(wan)(wan)又稱鄭成功收(shou)復臺(tai)(tai)灣(wan)(wan)之戰,是指公元1661年南明將領鄭成功驅逐竊(qie)取臺(tai)(tai)灣(wan)(wan)的(de)荷蘭殖民者(zhe)收(shou)復寶(bao)島臺(tai)(tai)灣(wan)(wan)的(de)事件(jian)。
鄭成功是17世(shi)(shi)紀著名的抗清(qing)名將因蒙隆(long)武(wu)帝賜(si)明朝國(guo)姓(xing)朱,賜(si)名成功,世(shi)(shi)稱“國(guo)姓(xing)爺”,又(you)因蒙永歷帝封(feng)延平(ping)(ping)王(wang),稱“鄭延平(ping)(ping)”。
1661年(nian)(清(qing)朝順治十(shi)(shi)八年(nian),南明永歷十(shi)(shi)五年(nian))三月,鄭成(cheng)(cheng)功親率2.5萬(wan)名兵將,分乘(cheng)百艘戰(zhan)船(chuan)(chuan)(chuan)(chuan),從(cong)金門出發。他(ta)(ta)們冒著(zhu)風浪,越過(guo)臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)灣(wan)海峽,在(zai)澎湖休整(zheng)幾天準(zhun)備直取臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)灣(wan)。荷蘭(lan)侵略(lve)軍(jun)(jun)聽說鄭成(cheng)(cheng)功要進(jin)攻(gong)(gong)臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)灣(wan),十(shi)(shi)分驚恐。他(ta)(ta)們把軍(jun)(jun)隊(dui)(dui)集中在(zai)臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)灣(wan)(今臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)灣(wan)東平地(di)區)、赤嵌(qian)(今臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)南)兩座(zuo)城(cheng)(cheng)(cheng)堡,還在(zai)港口沉破船(chuan)(chuan)(chuan)(chuan)阻止(zhi)鄭成(cheng)(cheng)功船(chuan)(chuan)(chuan)(chuan)隊(dui)(dui)登岸。鄭軍(jun)(jun)乘(cheng)海水(shui)漲潮將船(chuan)(chuan)(chuan)(chuan)隊(dui)(dui)駛進(jin)鹿耳門內海,主力從(cong)禾(he)寮港登陸,從(cong)側背(bei)進(jin)攻(gong)(gong)赤嵌(qian)城(cheng)(cheng)(cheng),并切斷了(le)與臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)灣(wan)城(cheng)(cheng)(cheng)的(de)聯系。戰(zhan)斗(dou)中,侵略(lve)軍(jun)(jun)以“赫克托(tuo)”號戰(zhan)艦攻(gong)(gong)擊(ji)(ji),鄭成(cheng)(cheng)功一聲令下(xia),把敵(di)軍(jun)(jun)緊緊圍(wei)住,60多只戰(zhan)船(chuan)(chuan)(chuan)(chuan)一齊發炮,把“赫克托(tuo)”號擊(ji)(ji)沉。與此同時(shi),又擊(ji)(ji)潰了(le)臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)灣(wan)城(cheng)(cheng)(cheng)的(de)援(yuan)軍(jun)(jun)。赤嵌(qian)的(de)荷蘭(lan)軍(jun)(jun)在(zai)水(shui)源被切斷,外(wai)援(yuan)無望的(de)情況下(xia),向鄭軍(jun)(jun)投降。盤踞臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)灣(wan)城(cheng)(cheng)(cheng)的(de)侵略(lve)軍(jun)(jun)企圖負(fu)隅頑(wan)抗,鄭成(cheng)(cheng)功在(zai)該城(cheng)(cheng)(cheng)周圍(wei)修筑土(tu)臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai),圍(wei)困敵(di)軍(jun)(jun)8個月之后,下(xia)令向臺(tai)(tai)(tai)(tai)(tai)灣(wan)城(cheng)(cheng)(cheng)發起(qi)強攻(gong)(gong)。
至此,鄭成功從荷蘭(lan)侵略者手里收(shou)復了淪陷38年的(de)中(zhong)國領(ling)土臺灣。這場戰爭結束了荷蘭(lan)東印度公(gong)司在中(zhong)國臺灣的(de)經營,開啟了明(ming)鄭政權對(dui)臺灣的(de)統治。
1661年(nian)(永歷(li)十五年(nian))陰(yin)歷(li)二月,鄭成功(gong)率(lv)領眾(zhong)將(jiang)士在金門(men)“祭天(tian)”“禮地”“祭江”,舉行隆重的(de)誓(shi)師儀式。一(yi)切(qie)準備就緒,船(chuan)(chuan)艦(jian)將(jiang)士集結(jie)于料羅(luo)灣,候風(feng)進發。二十三日(ri),鄭成功(gong)親率(lv)將(jiang)士25,000(一(yi)說11,700)、戰船(chuan)(chuan)數百艘(一(yi)說300艘)自(zi)金門(men)料羅(luo)灣放(fang)洋,向東挺(ting)進。
二(er)十四(si)日(ri)晨,部隊橫越臺(tai)灣(wan)海(hai)峽(xia),陸續到達澎(peng)(peng)(peng)(peng)湖(hu)群島(dao)(dao)。次日(ri)。鄭成(cheng)功(gong)(gong)到各島(dao)(dao)巡(xun)視,認為澎(peng)(peng)(peng)(peng)湖(hu)在(zai)軍事(shi)上很重(zhong)要(yao),遂令(ling)四(si)位將領(ling)留守,自己率軍繼續東征。澎(peng)(peng)(peng)(peng)湖(hu)到臺(tai)灣(wan)雖然只(zhi)有52海(hai)里(li),但如遇逆風(feng),就十分困難。二(er)十七日(ri),鄭成(cheng)功(gong)(gong)率軍駛抵(di)柑橘嶼(yu)(今東吉嶼(yu)、西吉嶼(yu))海(hai)面時(shi),突然刮起暴風(feng),只(zhi)好返回澎(peng)(peng)(peng)(peng)湖(hu)。因(yin)大風(feng)不止,鄭軍攜帶的糧食已所剩(sheng)無幾。如果無限期停駐(zhu)澎(peng)(peng)(peng)(peng)湖(hu)候風(feng),不僅會影響軍心,更(geng)重(zhong)要(yao)的是不能按預定日(ri)期開進鹿(lu)耳(er)門港。
根據鄭(zheng)成(cheng)功事先的調查(cha),要順利進入(ru)鹿耳門,必須利用每月初(chu)一(yi)日(ri)和十六日(ri)的大潮,如錯過時機,就要向后推遲半個月。在這種情況下,鄭(zheng)成(cheng)功當機立(li)斷,決定進行強(qiang)渡。一(yi)些將(jiang)領鑒于風大浪險,力勸鄭(zheng)成(cheng)功不(bu)要貿然(ran)從事,要求暫緩開(kai)航。鄭(zheng)成(cheng)功果(guo)斷地說:“冰堅可渡,天意有在。……不(bu)然(ran),官兵豈堪坐困斯島受餓(e)也。”于是,他(ta)下令立(li)即起(qi)碇開(kai)船。
三十(shi)日(ri)晚,鄭成(cheng)功親自(zi)率(lv)船隊冒(mao)著暴(bao)風(feng)雨橫渡海(hai)峽。他們(men)同風(feng)浪搏斗了半(ban)夜,于四(si)月(yue)一(yi)日(ri)拂曉航行到(dao)鹿耳(er)門(men)港外。鄭成(cheng)功先換(huan)乘小船,由鹿耳(er)門(men)登(deng)上北線尾,踏(ta)看地(di)形,并(bing)派出精良(liang)的潛水健兒進入臺江內海(hai),偵察(cha)荷(he)軍情況。
荷軍的(de)據(ju)點臺灣城、赤嵌(qian)城位(wei)于臺南(nan)(nan)市。這(zhe)里海(hai)岸曲折,兩城之間有一(yi)個內(nei)港,叫(jiao)做(zuo)臺江。臺江西(xi)南(nan)(nan)面(mian)有七座(zuo)山(shan)嶼相連(lian),叫(jiao)做(zuo)七鯤(魚(yu)+身(shen)(shen)(shen))。每座(zuo)山(shan)嶼相距1里多,彼此“毗連(lian)環護”。一(yi)鯤(魚(yu)+身(shen)(shen)(shen))北面(mian)隔海(hai)有北線尾(wei)小島,其間海(hai)面(mian)叫(jiao)大員港(又稱(cheng)安平港)。北線尾(wei)北側為鹿耳門港。荷蘭(lan)人(ren)修筑的(de)城堡臺灣城在(zai)(zai)臺江西(xi)側的(de)一(yi)鯤(魚(yu)+身(shen)(shen)(shen)),赤嵌(qian)城在(zai)(zai)臺江的(de)東側,互(hu)為犄角(jiao)。
從外(wai)海進入(ru)臺江有兩條(tiao)航(hang)路:一條(tiao)是大(da)員(yuan)港,叫南(nan)航(hang)道,在(zai)北線尾(wei)與(yu)一鯤(魚+身)之(zhi)間(jian);一條(tiao)是北航(hang)道,在(zai)北線尾(wei)與(yu)鹿(lu)耳門嶼之(zhi)間(jian),即“鹿(lu)耳門航(hang)道”。南(nan)航(hang)道口寬(kuan)水(shui)深,船容易駛入(ru),但港口有敵艦防守,陸上有重(zhong)炮瞰制(zhi),必須(xu)(xu)經過戰(zhan)斗才(cai)能通過。北航(hang)道水(shui)淺(qian)道窄,只能通過小舟,大(da)船必須(xu)(xu)在(zai)漲潮時才(cai)能通過。
1627年(nian)荷軍曾在北線尾島北端建有(you)熱堡,1656年(nian)在一(yi)次臺(tai)風中(zhong)倒塌(ta)后便(bian)不再派軍防守。荷軍認為,憑此“天(tian)險”,只(zhi)要用艦(jian)船封鎖(suo)南航道(dao)海口,與臺(tai)灣城、赤嵌城的炮臺(tai)相(xiang)配合,就(jiu)可阻(zu)止鄭軍登陸。
鄭(zheng)成(cheng)功之(zhi)所以選(xuan)擇(ze)在(zai)鹿耳(er)門(men)港突入,一(yi)(yi)是掌握了該地的(de)潮(chao)汛規律,即每月初(chu)(chu)一(yi)(yi)、十六兩日大(da)潮(chao)時,水位要比平(ping)時高五六尺,大(da)小船只均可駛入。鄭(zheng)成(cheng)功從(cong)澎(peng)湖冒(mao)風浪(lang)而進,正是為了在(zai)初(chu)(chu)一(yi)(yi)大(da)潮(chao)時渡鹿耳(er)門(men),二是鄭(zheng)成(cheng)功早已(yi)探測(ce)了從(cong)鹿耳(er)門(men)到赤嵌城的(de)港路(lu)。所以,鄭(zheng)成(cheng)功實施(shi)登陸作戰的(de)路(lu)線、地點的(de)確都是正確的(de)。
四月(yue)初一(yi)中午,鹿耳門(men)海潮果然(ran)大漲(zhang),鄭成功命令眾將士按(an)圖迂回而進。鄭軍大小戰艦順利通過鹿耳門(men)后,立即兵分兩路:一(yi)路登上北線尾(wei),一(yi)路駛入臺江,準備在禾(he)寮(liao)港(今臺南市禾(he)寮(liao)港街(jie))登陸。
臺灣城上的(de)荷(he)軍(jun)原(yuan)以為中(zhong)國船隊(dui)(dui)必從(cong)南(nan)航道駛(shi)入,忙于(yu)用大炮攔截,未料到鄭(zheng)(zheng)成功卻(que)躲開了(le)火力,船隊(dui)(dui)從(cong)鹿(lu)耳門(men)駛(shi)入臺江,在(zai)(zai)大炮射程之外。荷(he)蘭(lan)侵(qin)(qin)略(lve)者面對浩(hao)浩(hao)蕩(dang)蕩(dang)的(de)鄭(zheng)(zheng)軍(jun)船隊(dui)(dui),“駭(hai)為兵(bing)自(zi)天降”,頓時束手(shou)無策。鄭(zheng)(zheng)軍(jun)船隊(dui)(dui)沿著預先測(ce)度好(hao)的(de)港路魚貫而人,切斷了(le)臺灣城與赤嵌(qian)城荷(he)軍(jun)的(de)聯系,迅速于(yu)禾寮港登陸,并立即在(zai)(zai)臺江沿岸(an)建(jian)立起(qi)灘頭陣地,準備從(cong)側背進攻赤嵌(qian)城。在(zai)(zai)北線(xian)尾登陸的(de)一支鄭(zheng)(zheng)軍(jun),駐扎于(yu)鹿(lu)耳門(men),以牽制荷(he)蘭(lan)侵(qin)(qin)略(lve)軍(jun)兵(bing)船,兼防北線(xian)尾。
臺灣的(de)(de)漢族和高山族人民見祖國的(de)(de)大(da)軍到達,爭先(xian)恐后地(di)“出來迎接他們,用貨車和其他工具(ju)幫助他們登陸”。
根據荷(he)蘭方面記載(zai),鄭成功的登陸(lu)行動得(de)到(dao)中國(guo)居民中2.5萬名壯士(shi)的幫(bang)助。南北路土(tu)社高山族群眾聞訊(xun)接踵而(er)至,表現了臺(tai)灣(wan)人(ren)民熱烈歡迎祖(zu)國(guo)軍(jun)(jun)隊收復(fu)臺(tai)灣(wan)的愛國(guo)熱情。正是由于臺(tai)灣(wan)人(ren)民的大力支援,鄭軍(jun)(jun)不(bu)但順利登陸(lu),而(er)且為分隔包(bao)圍(wei)盤踞臺(tai)灣(wan)的荷(he)軍(jun)(jun)創造了條件(jian)。
赤(chi)(chi)(chi)嵌(qian)城(cheng)軍(jun)隊勝(sheng)登陸,包圍(wei)了赤(chi)(chi)(chi)嵌(qian)城(cheng)荷(he)軍(jun),并(bing)割斷了赤(chi)(chi)(chi)嵌(qian)城(cheng)與(yu)臺灣(wan)(wan)城(cheng)之間的聯系。當(dang)時,坐鎮赤(chi)(chi)(chi)嵌(qian)城(cheng)的荷(he)軍(jun)司令官描(miao)難實叮屬下兵力(li)(li)約(yue)400人(ren),龜縮在臺灣(wan)(wan)城(cheng)中(zhong)的荷(he)蘭侵略(lve)軍(jun)長(chang)官揆(kui)一(yi)(yi)屬下兵力(li)(li)約(yue)有1100人(ren),戰艦和小船(chuan)各兩(liang)只。荷(he)軍(jun)兵力(li)(li)雖弱,但氣焰(yan)囂(xiao)(xiao)張侵略(lve)者(zhe)狂妄叫囂(xiao)(xiao)“二十(shi)五個(ge)中(zhong)國人(ren)合在一(yi)(yi)起還比不上一(yi)(yi)個(ge)荷(he)蘭兵”,“只要放一(yi)(yi)陣排槍(qiang),打中(zhong)其中(zhong)幾個(ge)人(ren),他們便會嚇得四散逃跑,全部瓦解”。
揆一妄(wang)圖憑借其船(chuan)堅炮利(li)和城堡(bao)堅固,分(fen)三路(lu)(lu)向(xiang)鄭軍實(shi)施反撲(pu):一路(lu)(lu)分(fen)戰艦向(xiang)停泊在臺江的(de)中(zhong)國船(chuan)只(zhi)進(jin)攻(gong),一路(lu)(lu)由貝德爾上尉(wei)(又名拔鬼子)率兵240人(ren)抵(di)抗從北線尾登陸(lu)的(de)鄭軍,一路(lu)(lu)由阿爾多普(pu)上尉(wei)率兵力(li)200名乘船(chuan)增援赤嵌城。
鄭軍(jun)(jun)(jun)從禾(he)寮港登陸(lu)扎營后,即遭到(dao)赤嵌(qian)城(cheng)(cheng)荷軍(jun)(jun)(jun)的(de)炮擊。同時,荷軍(jun)(jun)(jun)又放(fang)火(huo)焚燒馬廄、粟倉。鄭成(cheng)功“恐被(bei)焚燒糧粟”,派楊英等率(lv)軍(jun)(jun)(jun)前(qian)往看守(shou)堵御。接著(zhu),鄭成(cheng)功調(diao)整了部(bu)署(shu):命令左虎衛王大雄、右虎衛陳(chen)(chen)蟒率(lv)領統(tong)船控(kong)制(zhi)鹿(lu)耳(er)門海(hai)口(kou),以(yi)(yi)便接應第二梯隊登陸(lu);令宣教前(qian)鎮陳(chen)(chen)澤(ze)率(lv)兵防守(shou)北線尾一(yi)帶,以(yi)(yi)保障(zhang)主力側后安全,并置(zhi)臺灣城(cheng)(cheng)荷軍(jun)(jun)(jun)于腹背受(shou)敵的(de)境地,另派兵一(yi)部(bu)監視臺江江面(mian),切斷赤嵌(qian)城(cheng)(cheng)與臺灣城(cheng)(cheng)的(de)聯系,為從海(hai)、陸(lu)兩面(mian)打(da)敗荷蘭侵(qin)略(lve)軍(jun)(jun)(jun)的(de)反撲(pu)作(zuo)好了準備(bei)。
四(si)月初三,在北(bei)路發生了北(bei)線尾(wei)(wei)陸戰。北(bei)線尾(wei)(wei)是一個(ge)不到一平方公里的沙洲,南端(duan)與臺灣城(cheng)相對,北(bei)端(duan)臨鹿耳(er)門航道。荷軍貝德爾(er)上(shang)尉(wei)趁鄭(zheng)軍剛剛登陸,率領(ling)240名(ming)士(shi)兵,乘船沿臺江岸邊(bian)急駛北(bei)線尾(wei)(wei),上(shang)岸后即分兩路向鄭(zheng)軍反撲。
貝(bei)德爾指揮荷軍(jun)以12人(ren)為一(yi)排(pai),疏開戰斗隊(dui)形放(fang)排(pai)槍(qiang),逼近鄭(zheng)軍(jun)。陳澤率大(da)部(bu)兵力從(cong)正面迎(ying)擊(ji),另派一(yi)部(bu)分兵力迂回到(dao)敵軍(jun)側后,夾擊(ji)荷軍(jun)。荷蘭文獻記載:鄭(zheng)軍(jun)“箭如驟雨,連天空似乎都(dou)昏黑起來”。
貝德爾發現自己(ji)腹背受敵,手足無措。他所指揮的荷軍(jun)士兵的勇(yong)氣(qi),這時則完全為(wei)恐懼(ju)所代(dai)替,許多(duo)人(ren)甚(shen)至還沒有開火便把槍丟(diu)掉了。他們抱頭鼠(shu)竄(cuan),落荒而逃。鄭(zheng)軍(jun)乘勝猛攻,將荷軍(jun)“一鼓而殲”,“夷將拔鬼子(zi)戰(zhan)死陣中(zhong),余夷被殺殆盡”。
南(nan)路增(zeng)援(yuan)赤嵌城(cheng)的荷(he)軍(jun),也被鄭軍(jun)戰敗。這支200人(ren)組成的援(yuan)軍(jun)由阿(a)爾多(duo)普上尉率領,乘船沿臺江南(nan)岸(an)駛往赤嵌城(cheng),企圖為(wei)(wei)描難實(shi)叮解圍(wei)。鄭成功發現后,立即出動“鐵人(ren)”軍(jun)還擊。他(ta)們雙手(shou)揮舞大(da)刀(荷(he)蘭人(ren)稱為(wei)(wei)“豆腐刀”),奮(fen)勇向荷(he)軍(jun)砍去。200名(ming)荷(he)軍(jun)士兵(bing)只有60名(ming)爬上岸(an),當即被“鐵人(ren)”軍(jun)消滅。阿(a)爾多(duo)普率殘部逃回臺灣(wan)城(cheng)。
阿(a)爾多普出援(yuan)(yuan)失敗,赤嵌城(cheng)守敵越發著急。描難(nan)實叮派(pai)(pai)人前往臺(tai)灣城(cheng),要求(qiu)揆(kui)一再派(pai)(pai)百余人救援(yuan)(yuan)赤嵌城(cheng)。評議會研(yan)究,臺(tai)灣城(cheng)的處境危險(xian),兵(bing)力不足,“如(ru)果再派(pai)(pai)出一支(zhi)援(yuan)(yuan)軍,則用以保衛熱蘭遮城(cheng)堡及其周圍(wei)地區(qu)的全部(bu)后備(bei)軍將不足500名(ming)。而這(zhe)支(zhi)隊伍又是戰(zhan)斗力最弱、最缺(que)乏作(zuo)戰(zhan)經驗的士兵(bing)所組成的,所以決定(ding)拒絕普羅文查要塞司令的請求(qiu)”。
荷蘭(lan)(lan)海軍(jun)以僅有的(de)兩艘戰(zhan)艦(jian)和(he)兩艘小艇阻擊鄭(zheng)(zheng)軍(jun)。荷軍(jun)戰(zhan)艦(jian)船(chuan)(chuan)體很大(da),設備先(xian)進。鄭(zheng)(zheng)成(cheng)功以60艘大(da)型帆船(chuan)(chuan)包(bao)圍(wei)荷蘭(lan)(lan)戰(zhan)艦(jian),荷艦(jian)“赫克(ke)(ke)托(tuo)”號(hao)(hao)首先(xian)開炮,其他戰(zhan)艦(jian)也(ye)跟(gen)著(zhu)開火(huo),鄭(zheng)(zheng)軍(jun)水師(shi)在鎮將(jiang)陳廣(guang)和(he)陳沖的(de)指揮下,個(ge)個(ge)奮(fen)勇(yong)爭先(xian)。經過(guo)激烈(lie)戰(zhan)斗,“赫克(ke)(ke)托(tuo)”號(hao)(hao)被擊沉。其他戰(zhan)艦(jian)企圖逃跑,又被鄭(zheng)(zheng)軍(jun)艦(jian)船(chuan)(chuan)緊(jin)緊(jin)包(bao)圍(wei)。鄭(zheng)(zheng)軍(jun)用(yong)五六只大(da)帆船(chuan)(chuan)尾追“格(ge)拉(la)弗蘭(lan)(lan)”號(hao)(hao)和(he)“白(bai)鷺(lu)”號(hao)(hao),展開接舷戰(zhan)、肉(rou)搏(bo)戰(zhan)。英勇(yong)的(de)鄭(zheng)(zheng)軍(jun)士兵冒(mao)著(zhu)敵(di)人(ren)的(de)炮火(huo)爬上“格(ge)拉(la)弗蘭(lan)(lan)”號(hao)(hao),砍(kan)斷(duan)船(chuan)(chuan)靠,又用(yong)鐵鏈扣住敵(di)艦(jian)船(chuan)(chuan)頭斜桅,放火(huo)焚燒。“格(ge)拉(la)弗蘭(lan)(lan)”號(hao)(hao)和(he)“白(bai)鷺(lu)”號(hao)(hao)受重創掙脫逃跑,通(tong)信船(chuan)(chuan)“伯(bo)瑪麗亞(ya)”號(hao)(hao)戰(zhan)敗后逃往巴達維亞(ya)。
荷蘭海、陸作戰均告失敗(bai),赤嵌(qian)城(cheng)和臺灣城(cheng)已成為兩座孤(gu)立的(de)城(cheng)堡,相(xiang)互間的(de)聯系(xi)(xi)完全割斷(duan)。荷方承認,當時赤嵌(qian)城(cheng)守(shou)軍“力量(liang)單(dan)薄,處境危急”,“熱蘭遮城(cheng)堡也(ye)由于(yu)地勢(shi)關系(xi)(xi),難以堅(jian)守(shou),熱蘭遮市區更是完全處于(yu)敵軍的(de)包圍和控制之下”。
鄭成(cheng)功隨(sui)即加緊對(dui)(dui)赤嵌(qian)城(cheng)的(de)(de)包圍。該城(cheng)周圍45丈,高3丈6尺(chi),城(cheng)墻上有(you)4座炮樓。四月(yue)(yue)三日,鄭軍的(de)(de)士兵在赤嵌(qian)城(cheng)外抓到了描(miao)難(nan)(nan)實叮(ding)的(de)(de)弟弟和弟媳(xi)。鄭成(cheng)功對(dui)(dui)他們(men)講(jiang)明利害,令其回(hui)城(cheng),勸(quan)說描(miao)難(nan)(nan)實叮(ding)投(tou)降(jiang)。接著,又派(pai)部將楊(yang)朝棟和翻(fan)譯吳邁、李仲前往勸(quan)降(jiang),表示絕對(dui)(dui)不(bu)會(hui)加害他們(men),并允許荷蘭(lan)人帶走(zou)自己的(de)(de)財產。四月(yue)(yue)四日,赤嵌(qian)城(cheng)的(de)(de)水源被(bei)臺灣人民切(qie)斷。描(miao)難(nan)(nan)實叮(ding)見援兵無望,孤城(cheng)難(nan)(nan)守,不(bu)得(de)不(bu)掛白(bai)旗投(tou)降(jiang)。這(zhe)樣(yang),鄭成(cheng)功在登陸(lu)后第四天,就收(shou)復了赤嵌(qian)城(cheng)。
描難(nan)實叮(ding)投(tou)降(jiang)后,奉鄭成功之命前往臺灣(wan)城勸(quan)揆(kui)一(yi)無條件投(tou)降(jiang),遭(zao)到揆(kui)一(yi)拒絕。鄭成功與(yu)諸(zhu)將分析(xi)形勢(shi),認為不給侵(qin)略者以迎頭痛擊,敵人是不肯投(tou)降(jiang)的,于是命令軍隊(dui)從鯤(魚(yu)+身)南端登陸,“移扎鯤(魚(yu)+身)山即一(yi)鯤(魚(yu)+身),候令進(jin)攻臺灣(wan)城”。
臺灣城(cheng)是(shi)荷(he)蘭殖(zhi)民(min)者在臺灣的(de)(de)統治中心(xin),城(cheng)堡堅(jian)固,防御設施完整。城(cheng)周長200多(duo)丈,高3丈多(duo),分3層(ceng),下(xia)層(ceng)深入地下(xia)1丈多(duo),“城(cheng)垣(yuan)用(yong)(yong)糖(tang)水(shui)調灰壘磚(zhuan),堅(jian)于石”。城(cheng)四(si)隅向外突出,置炮數十(shi)尊(zun)。荷(he)軍(jun)炮火密集,射程遠(yuan),封鎖了周圍(wei)每(mei)條通道。城(cheng)內荷(he)軍(jun)尚有870人,憑借城(cheng)堡繼續頑抗(kang)。但是(shi)赤(chi)嵌城(cheng)被(bei)鄭軍(jun)占領之(zhi)后(hou),臺灣城(cheng)已是(shi)一座孤城(cheng),城(cheng)內缺(que)糧、缺(que)水(shui),荷(he)軍(jun)處境十(shi)分困難(nan);加(jia)之(zhi)當時南信(xin)風(feng)(feng)季(ji)節(jie)(jie)剛剛開始,要等待6個月(yue)(yue)進入北信(xin)風(feng)(feng)季(ji)節(jie)(jie)后(hou),才能(neng)將(jiang)臺灣的(de)(de)有關情況(kuang)告知巴(ba)達維(wei)亞(ya),然后(hou)再(zai)等6個月(yue)(yue)才能(neng)利用(yong)(yong)下(xia)一次南信(xin)風(feng)(feng)季(ji)節(jie)(jie)取得巴(ba)達維(wei)亞(ya)的(de)(de)援助,防守更加(jia)困難(nan)。
鄭成功(gong)迫降(jiang)赤(chi)嵌城后,為了牽制臺(tai)灣城荷軍(jun),即(ji)派兵前往七(qi)(qi)鯤(kun)(魚+身)設伏。荷軍(jun)行至(zhi)七(qi)(qi)鯤(kun)(魚+身)時(shi),還沒來得及列陣對(dui)壘,即(ji)被鄭軍(jun)埋伏的藤牌軍(jun)沖垮,死傷過半,其余士卒狼狽退回臺(tai)灣城。鄭成功(gong)命令士兵立柵(zha)欄、設炮臺(tai),加強對(dui)七(qi)(qi)鯤(kun)(魚+身)的防守,同時(shi)令楊(yang)英、何廷斌(bin)以粟(su)6000石、糖3000石補給軍(jun)隊。
自四(si)月(yue)初以來(lai),雙方一直(zhi)進行著零(ling)星(xing)戰(zhan)斗。鄭(zheng)成功一方面積極準備攻城,一方面于(yu)四(si)月(yue)十二日(ri)和二十二日(ri),兩次寫信給揆一,令其投降。又調集28門大(da)炮(pao)(pao),于(yu)二十四(si)日(ri)凌晨摧毀了臺灣城大(da)部(bu)分胸墻。荷軍于(yu)城上集中槍炮(pao)(pao)還擊,并出城搶(qiang)奪鄭(zheng)軍大(da)炮(pao)(pao),被鄭(zheng)軍弓箭(jian)手(shou)擊退。
鄭成功(gong)(gong)鑒(jian)于臺灣城(cheng)城(cheng)池堅固,強攻(gong)一時難(nan)以得手,為了(le)減少傷亡(wang),進(jin)一步做好準備,決定采既“圍困俟其自降”的方針(zhen)。他一方面(mian)派遣提督馬信率兵扎營臺灣街(jie)圍困荷軍,一方面(mian)把各鎮兵力分駐各地屯墾。同時,鄭成功(gong)(gong)還到高山族(zu)人(ren)民(min)(min)聚居(ju)的四大社(新港、目加溜(liu)灣.肖垅、麻(ma)豆,均在今臺南縣)進(jin)行巡視,受到當地人(ren)民(min)(min)的熱烈(lie)歡(huan)迎(ying)。
五(wu)月二日(ri),鄭軍第(di)二梯隊6000人(ren)在黃(huang)安等將領的率(lv)領下,乘船20艘抵達臺灣。鄭軍的兵力得到(dao)加強(qiang),供給(gei)得到(dao)補充后(hou),從五(wu)月五(wu)日(ri)開始,在所有(you)通向城堡的街道上都筑(zhu)起防柵,并挖了(le)一(yi)條(tiao)很寬的壕溝,圍困(kun)荷(he)軍。鄭成功又三次(ci)寫信勸(quan)揆(kui)一(yi)投降(jiang)。揆(kui)一(yi)仍(reng)幻想巴(ba)達維亞會(hui)派兵增(zeng)援,拒絕投降(jiang)。
五月二十八日,荷蘭(lan)殖(zhi)民當局得到荷軍(jun)(jun)在(zai)赤嵌城戰(zhan)敗(bai)和臺(tai)灣城被圍的(de)消息后(hou)(hou),匆忙(mang)拼湊(cou)了700名士兵(bing)、10艘軍(jun)(jun)艦,由雅科布(bu)·考烏率(lv)領,經過38天航行,于七月十八日到達臺(tai)灣海(hai)(hai)面(mian)。他(ta)們見(jian)鄭(zheng)軍(jun)(jun)戰(zhan)船陣容雄(xiong)壯(zhuang),躊躇不前(qian),加(jia)之(zhi)(zhi)風浪很大,在(zai)海(hai)(hai)上(shang)停留了將近一個月之(zhi)(zhi)后(hou)(hou),才(cai)有(you)5艘戰(zhan)船在(zai)臺(tai)灣城附近海(hai)(hai)面(mian)碇泊。其中“厄克(ke)”號觸礁沉沒(mei),船上(shang)士兵(bing)被鄭(zheng)軍(jun)(jun)俘虜。鄭(zheng)成功(gong)從(cong)俘虜口中得知(zhi)荷蘭(lan)援軍(jun)(jun)兵(bing)力(li)情況后(hou)(hou),加(jia)緊進行圍城和打援部署。
七月二十一(yi)日,駐臺灣(wan)荷(he)(he)軍(jun)(jun)當(dang)(dang)局決定:用增援的艦(jian)(jian)(jian)船(chuan)(chuan)(chuan)和(he)士(shi)兵,把鄭(zheng)軍(jun)(jun)逐出臺灣(wan)城市區,并擊(ji)毀停(ting)泊在赤嵌城附近(jin)航道上(shang)(shang)的鄭(zheng)軍(jun)(jun)船(chuan)(chuan)(chuan)只,以擺脫被(bei)圍困境。荷(he)(he)軍(jun)(jun)分水、陸兩(liang)路向鄭(zheng)軍(jun)(jun)發(fa)起進攻。海上(shang)(shang),荷(he)(he)艦(jian)(jian)(jian)企圖迂回鄭(zheng)軍(jun)(jun)側后(hou),焚燒船(chuan)(chuan)(chuan)只,反被(bei)鄭(zheng)軍(jun)(jun)包圍。鄭(zheng)水軍(jun)(jun)隱蔽岸邊,當(dang)(dang)敵(di)艦(jian)(jian)(jian)闖入埋(mai)伏圈后(hou),立即萬炮齊發(fa)。經過一(yi)小時激戰,擊(ji)毀荷(he)(he)艦(jian)(jian)(jian)兩(liang)艘(sou),俘獲(huo)小艇三(san)艘(sou),使荷(he)(he)蘭援軍(jun)(jun)損(sun)失了一(yi)個艇長,一(yi)個尉官,一(yi)個護旗軍(jun)(jun)曹和(he)128名士(shi)兵,另有一(yi)些人負傷。荷(he)(he)軍(jun)(jun)其余艦(jian)(jian)(jian)船(chuan)(chuan)(chuan)逃往巴達維亞(ya)。陸上(shang)(shang),荷(he)(he)軍(jun)(jun)的進攻同樣遭(zao)到失敗。此后(hou),荷(he)(he)軍(jun)(jun)再(zai)也不敢輕易與鄭(zheng)軍(jun)(jun)交戰。
臺灣城(cheng)的(de)(de)荷軍(jun)被圍(wei)數月(yue),軍(jun)糧得不(bu)到(dao)(dao)補給(gei),因而士(shi)(shi)氣(qi)低落,不(bu)愿再戰。十月(yue),揆一(yi)為了挽救行將(jiang)滅亡的(de)(de)命運,企圖與清軍(jun)勾結,夾擊鄭(zheng)成功軍(jun)。揆一(yi)的(de)(de)使者(zhe)到(dao)(dao)福建后,清軍(jun)要求(qiu)荷蘭人先派戰艦幫(bang)助他們攻打廈(sha)門,然后再解荷軍(jun)之(zhi)圍(wei),揆一(yi)無可奈何,只(zhi)好派雅科布·考烏率領漂泊(bo)在海上的(de)(de)3艘戰艦、2只(zhi)小(xiao)艇前去攻襲廈(sha)門。考烏心存畏懼,中途轉舵駛往暹(xian)羅(今泰國),以后又(you)逃回(hui)巴達維亞。于是,荷軍(jun)勾結清軍(jun)夾擊鄭(zheng)軍(jun)的(de)(de)企圖完全落空了,士(shi)(shi)氣(qi)更(geng)加低落,不(bu)少士(shi)(shi)兵力求(qiu)活(huo)命,陸續(xu)向鄭(zheng)軍(jun)投降(jiang)。
鄭(zheng)成功(gong)從(cong)俘(fu)虜中了解到荷軍的上述情況后,決定把對(dui)荷軍的封鎖戰術轉為(wei)進攻,在對(dui)方從(cong)巴達維亞和(he)中國大陸獲得救兵之前,向熱蘭遮(zhe)城堡的荷軍發(fa)起猛烈攻擊。為(wei)此,鄭(zheng)軍增建了三座炮臺,挖了許多壕溝,以遏(e)制荷軍的炮臺。
1662年農歷一(yi)月二(er)十(shi)五日清晨,鄭成(cheng)(cheng)(cheng)功下(xia)(xia)令(ling)炮轟烏特(te)利(li)支圓(yuan)堡(bao)。在(zai)兩個(ge)小時內,鄭軍發射(she)炮彈2500發,在(zai)該堡(bao)南部打開(kai)(kai)(kai)了(le)一(yi)個(ge)缺口(kou),當(dang)天即占領了(le)該堡(bao)。鄭軍居高臨(lin)下(xia)(xia),立即利(li)用此(ci)堡(bao)改(gai)建炮臺(tai),向臺(tai)灣(wan)城(cheng)猛(meng)烈轟擊。荷(he)軍團守孤城(cheng),岌(ji)岌(ji)可危(wei),揆一(yi)在(zai)城(cheng)上(shang)督戰,看到城(cheng)防已(yi)被突破(po),手足無措。在(zai)這種情況下(xia)(xia),鄭成(cheng)(cheng)(cheng)功派通事李仲(zhong)(zhong)入(ru)城(cheng)勸降(jiang)。李仲(zhong)(zhong)對(dui)揆一(yi)說:“此(ci)地(di)非爾(er)(er)所有,乃前(qian)太(tai)師練兵之所。今(jin)藩主前(qian)來,是復其(qi)故土(tu)。此(ci)處離爾(er)(er)國遙遠,安能久乎?藩主動柔遠之念,不忍加害,開(kai)(kai)(kai)爾(er)(er)一(yi)面:凡倉(cang)庫不許擅用;其(qi)余爾(er)(er)等珍寶珠銀私(si)積,悉聽(ting)載歸。如(ru)若執(zhi)迷不悟,明日環山海(hai),悉有油薪磺柴積壘齊(qi)攻(gong)。船毀(hui)城(cheng)破(po),悔之莫及(ji)。”荷(he)蘭(lan)殖民評議會(hui)(hui)召開(kai)(kai)(kai)緊(jin)急(ji)會(hui)(hui)議,討論形勢及(ji)對(dui)策。臺(tai)灣(wan)城(cheng)被圍已(yi)近9個(ge)月,荷(he)軍死傷1600余人,能參加戰斗的(de)士(shi)兵僅(jin)剩(sheng)600百余人,且已(yi)彈盡糧絕(jue),疾疫流行,形勢已(yi)完全絕(jue)望。評議會(hui)(hui)認為:“如(ru)果繼續戰斗下(xia)(xia)去,可怕的(de)命(ming)運(yun)將(jiang)降(jiang)臨(lin)到每一(yi)個(ge)人頭(tou)上(shang),而(er)這樣堅持,對(dui)公司也沒(mei)有什么好處。”揆一(yi)走投無路(lu),只得同意由評議會(hui)(hui)出面同鄭成(cheng)(cheng)(cheng)功談(tan)判。經(jing)過(guo)會(hui)(hui)談(tan),揆一(yi)“愿罷兵約降(jiang),請乞歸國”。
在(zai)(zai)收(shou)復(fu)臺灣作(zuo)(zuo)戰過(guo)程中,由于發現荷蘭(lan)(lan)人(ren)(ren)的部(bu)隊(dui)中也有不少黑人(ren)(ren)奴兵,鄭成(cheng)功在(zai)(zai)久(jiu)攻(gong)(gong)不克(ke)之(zhi)余,經常派黑人(ren)(ren)到(dao)城(cheng)下進(jin)行(xing)勸降。為(wei)荷蘭(lan)(lan)人(ren)(ren)作(zuo)(zuo)戰的黑人(ren)(ren)奴兵,不少在(zai)(zai)之(zhi)前由葡萄牙(ya)人(ren)(ren)訓練,因戰敗被俘而投(tou)靠新主,遇(yu)到(dao)類似出身的同類,自然(ran)感(gan)到(dao)更(geng)為(wei)親(qin)切。于是,在(zai)(zai)漫長的圍攻(gong)(gong)戰期間,先后有近(jin)200名(ming)黑人(ren)(ren)轉投(tou)鄭氏麾下,加入鄭成(cheng)功的霹(pi)靂黑番鬼部(bu)隊(dui)。
1662年(nian)(nian)(nian)2月(yue)6日(ri)(順治十八(ba)(ba)年(nian)(nian)(nian)十二月(yue)十八(ba)(ba)日(ri),即南明(ming)永(yong)歷十五年(nian)(nian)(nian)),荷蘭(lan)駐(zhu)臺灣長官揆(kui)一(yi)簽(qian)字投(tou)降。荷軍(jun)(jun)交出了所有(you)城堡、武(wu)器、物資(zi),包括傷病員在內的(de)約900名荷蘭(lan)軍(jun)(jun)民(min),最后由揆(kui)一(yi)率(lv)領,乘船(chuan)撤離(li)臺灣。
至(zhi)此,荷蘭侵略者(zhe)在臺(tai)(tai)灣(wan)38年的(de)殖民統治宣告結束,寶島臺(tai)(tai)灣(wan)又回(hui)到祖國的(de)懷抱(bao)。
1662年2月(yue)1日(永歷(li)十(shi)五年十(shi)二月(yue)十(shi)三日),揆一在投降協議書上簽字。
條約重點為:
雙方(fang)停止一切敵對行動,并忘記仇恨。荷(he)方(fang)將(jiang)城堡、大炮、軍用物(wu)資(zi)、商品和現金(jin)交給國姓(xing)爺。荷(he)蘭(lan)(lan)(lan)人(ren)可攜帶一切返回巴達維亞必須使用的食物(wu)、工(gong)具等(deng)物(wu)品。荷(he)蘭(lan)(lan)(lan)士(shi)兵得以揚旗、鳴炮、荷(he)槍(qiang)、擊鼓、列(lie)隊上船。國姓(xing)爺應釋放所有(you)荷(he)蘭(lan)(lan)(lan)俘(fu)虜(lu)(lu)。東印度公司(si)應釋放所有(you)中國人(ren)俘(fu)虜(lu)(lu)。2月(yue)9日(ri)(ri)(ri)(永歷十(shi)五年十(shi)二月(yue)二十(shi)一日(ri)(ri)(ri)),2000名荷(he)蘭(lan)(lan)(lan)人(ren)登(deng)上8艘荷(he)蘭(lan)(lan)(lan)船艦,等(deng)候出(chu)航。《熱蘭(lan)(lan)(lan)遮城日(ri)(ri)(ri)志》記錄至這一天為(wei)止。
1662年2月17日,揆一率領盧斯杜南號、唐(tang)堡號、安克文號、梅頓號、泰伯特號、納爾登(deng)號、白鷺號和羅南號啟程,結束(shu)了荷蘭在臺灣38年的統治(zhi)。
1659年(永歷十(shi)(shi)三(san)年,清順治十(shi)(shi)六年)鄭(zheng)(zheng)(zheng)成(cheng)(cheng)功率領十(shi)(shi)萬大軍(jun)(jun)攻打(da)南京,慘(can)敗(bai)而回(hui)。鄭(zheng)(zheng)(zheng)軍(jun)(jun)元氣(qi)大傷,鄭(zheng)(zheng)(zheng)成(cheng)(cheng)功感于清朝統治逐漸穩(wen)固(gu),而鄭(zheng)(zheng)(zheng)軍(jun)(jun)困守思明(ming)(廈(sha)門)孤島(dao)糧草匱乏(fa),難(nan)以提供數(shu)萬大軍(jun)(jun)給(gei)養(yang),開始(shi)思考(kao)取得另外的(de)根(gen)據地(di)以為整補。
1660年3月(永(yong)歷十四年春,清順治十七(qi)年),前荷(he)蘭通(tong)(tong)事何斌(bin)(客(ke)家人(ren)),因與荷(he)蘭人(ren)發(fa)生債(zhai)務糾紛(fen)而(er)逃(tao)到思明,向鄭(zheng)成(cheng)功鼓吹攻(gong)取臺(tai)灣。他說:“臺(tai)灣沃野數千里(li),實霸(ba)王之區。若(ruo)得(de)此(ci)地,可(ke)以(yi)雄其國;使人(ren)耕種,可(ke)以(yi)足其食(shi)。上至基隆、淡水,硝磺有焉。且橫絕大海,肆通(tong)(tong)外(wai)國,置船興販,桅舵銅(tong)鐵不憂乏用(yong)。移諸(zhu)鎮兵(bing)士眷口其間,十年生聚,十年教養(yang),而(er)國可(ke)富,兵(bing)可(ke)強,進攻(gong)退守,真足與中國抗衡(heng)也。”同時(shi)獻上臺(tai)灣地圖,講解(jie)原住民(min)形勢(shi),以(yi)及水路(lu)變化(hua)。何斌(bin)強調臺(tai)灣的(de)糧食(shi)與軍(jun)用(yong)物資充足,貿易(yi)位置理想,又有海峽(xia)天(tian)險,每一項(xiang)都(dou)是鄭(zheng)軍(jun)迫(po)切的(de)需求,使鄭(zheng)成(cheng)功非常心動。但當時(shi)鄭(zheng)軍(jun)正(zheng)準備抵御清將達素的(de)進攻(gong),因此(ci)攻(gong)臺(tai)之議被暫時(shi)擱(ge)置。
同年6月(五月),達素領(ling)兵數(shu)萬(wan)進攻廈門,鄭成功引誘對方在海上決戰,并加(jia)以擊退,重振軍威。
1661年2月(永(yong)歷十五年正月,清順(shun)治十八年),鄭成功傳(chuan)令大(da)修船(chuan)只,聽令出(chu)征,并召(zhao)集將領(ling)討論攻臺事宜。然(ran)而(er)將領(ling)們對此計劃(hua)并不(bu)認同,雖不(bu)敢直言(yan)(yan)反對,但多面有難色。只有曾(ceng)經(jing)到過臺灣的(de)(de)將領(ling)吳豪(hao)發言(yan)(yan)道:“風(feng)水(shui)不(bu)可(ke),水(shui)土多病(bing)”,又說“港淺大(da)船(chuan)難進(jin)”。前提督黃(huang)廷也(ye)(ye)附和(he)吳豪(hao)的(de)(de)看法,但二人的(de)(de)意(yi)見(jian)被鄭成功駁(bo)斥。大(da)將馬(ma)信(xin)試(shi)圖(tu)打圓場,提議先(xian)派一(yi)支(zhi)部(bu)隊前往探望(wang),如果可(ke)取(qu)則(ze)大(da)軍立(li)即(ji)跟進(jin),若荷蘭人防御堅固(gu),則(ze)再(zai)討論。陳永(yong)華也(ye)(ye)同意(yi)馬(ma)信(xin)的(de)(de)意(yi)見(jian)。此時協理中(zhong)軍戎政(軍事行政官)楊朝棟揣摩鄭成功的(de)(de)想(xiang)法,發言(yan)(yan)表(biao)示支(zhi)持攻臺,鄭成功聞言(yan)(yan)大(da)喜,決(jue)議出(chu)兵(bing)。
這是(shi)1661年3月漢人鄭成功征臺攻荷(he)的(de)部(bu)將列(lie)表,順序引用來(lai)自(zi)《臺灣通(tong)志》的(de)文治、武功、拓殖、延(yan)平王世家等章。該(gai)列(lie)表部(bu)分部(bu)將鎮(zhen)守銅山,湄州,金門(men),廈門(men)一并列(lie)出。
姓名 鎮守職務
蔡(cai)政 從征臺灣,卒(zu)于1668年(nian)
謝(xie)永常 前鋒(feng)馬部先鋒(feng)官
謝吉原 日(ri)本人,后(hou)投(tou)靠(kao)鄭氏而改姓名(ming)為謝吉原。
楊英 戶都事
柯平 后知天興縣
葉亨 后知萬年(nian)縣
鄭(zheng)省英 鄭(zheng)成功(gong)之從弟(di),1661年(nian)12月承天府尹
楊朝棟(dong) 協(xie)理五軍戎務(wu),承(cheng)天府尹,后因扣糧(liang),九族(zu)盡誅。
馬信 提督親(qin)軍驍騎
黃安(an) 后滅大肚王國
林鳳 1663年(nian)北伐攻荷身亡
楊祖(zu) 左先鋒。1661年攻大肚王國身亡。
洪暄 澎(peng)湖(hu)游擊(ji),引鄭成(cheng)功入(ru)鹿耳門
劉國軒 守(shou)雞籠山(今和平島)
何斌 原荷蘭通事(shi)
林驥 參軍
吳豪 掠民(min)銀兩,伏(fu)誅。
陳(chen)永華 后為(wei)咨(zi)議參軍
陳豹 忠(zhong)勇侯,據廈門
萬義(yi) 據銅山,不愿征臺(tai),降于(yu)施瑯
萬祿 據銅山,不愿征臺,降于施瑯
張(zhang)進 不降施瑯清(qing)軍,自焚而死。
邱輝 駐澎湖。
翁天祐 據銅(tong)山。
楊來嘉 親丁鎮
楊富 正兵鎮
陳輝 水師一鎮
洪(hong)旭(xu) 本鄭(zheng)芝龍部將,后歸鄭(zheng)成功,據(ju)銅(tong)山。
黃廷 提督,守廈(sha)門。
王秀奇 總督五軍戎(rong)務守廈(sha)門
鄭泰 守金門
周全斌 右武衛
何義 左虎衛
陳蟒 右虎衛
蕭拱辰 中沖鎮
黃昭 后沖鎮
陳澤 前鎮
林福 禮武鎮
張(zhang)志 后(hou)援鎮,首程東征(zheng)
陳瑞 英兵(bing)鎮,專緝逃亡
蔡翼 中軍船
陳廣 侍衛鎮
劉俊 前沖鎮
顏望忠 智武鎮
胡靖(jing)(明鄭) 游兵鎮(zhen)
陳璋 殿兵鎮
莊文烈 知天興縣
祝(zhu)敬 知(zhi)萬(wan)年縣,后扣糧伏誅(zhu)
當時(shi)荷蘭東印(yin)度(du)公司(si)的(de)臺(tai)灣長(chang)官為揆一(Frederik Coyett),駐(zhu)守熱蘭遮城(Fort Zeelandia,今(jin)臺(tai)南市安平古堡(bao)),另有地方(fang)官貓(mao)難(nan)實叮(ding)(Jacobus Valentyn)駐(zhu)守普羅民(min)遮城(Provinta,遺址位在今(jin)臺(tai)南市赤崁樓)。
自(zi)1650年(nian)前后,隨著中(zhong)國情(qing)勢動(dong)蕩,荷蘭東印(yin)度公(gong)司一直關(guan)注事(shi)態發展是否會(hui)影響公(gong)司的(de)(de)(de)貿易乃(nai)至在(zai)臺灣(wan)的(de)(de)(de)地位。對此(ci)公(gong)司的(de)(de)(de)最高決策機構十七人(ren)(ren)董事(shi)會(hui)曾(ceng)決議,即便(bian)在(zai)太平時期,也須(xu)維持1200人(ren)(ren)以(yi)上的(de)(de)(de)士兵保護公(gong)司在(zai)臺灣(wan)的(de)(de)(de)財(cai)產,但事(shi)實上并未執行。
1660年(nian)(永歷十四(si)年(nian),清順(shun)治(zhi)十七年(nian)),當(dang)鄭成功攻打(da)南京(jing)失利,何(he)斌又逃往(wang)廈門之后(hou),大員地區便盛傳國姓(xing)爺即將前來攻打(da)的風聲。1月時,大員商館發現當(dang)地華商陸續將財(cai)產轉(zhuan)移到大陸,同時前來貿易的華船(chuan)急(ji)遽減少,于(yu)是(shi)召集華商打(da)聽消(xiao)息,最后(hou)判斷國姓(xing)爺將在(zai)3月底出(chu)兵。
大員長官(guan)揆一(yi)緊(jin)急備戰,要求(qiu)各地加(jia)強偵察(cha)與武裝,不(bu)準華(hua)人(ren)在(zai)普羅民(min)遮城販賣糧食,所(suo)有華(hua)人(ren)頭家(jia)仕紳(shen)軟禁在(zai)熱蘭(lan)遮城中以免通敵。田間(jian)未(wei)及(ji)收(shou)割(ge)的稻谷一(yi)律焚毀,共(gong)焚毀8000袋(dai)之多,并造成(cheng)華(hua)人(ren)傷(shang)亡。揆一(yi)同時在(zai)3月10日(ri)向(xiang)巴(ba)達(da)維亞(ya)城的總督報告,請(qing)求(qiu)援軍(jun)。
1660年7月(yue)16日,巴(ba)達維亞總督(du)派(pai)遣(qian)外號“固執約翰”的司令官(guan)范(fan)德蘭(lan)(lan)(Jan van der Laan)率領12艘船只組成(cheng)的艦隊,載運1453人前往臺灣。總督(du)并指示范(fan)德蘭(lan)(lan),若國姓爺未如情報(bao)顯示的來襲,則(ze)為了彌補財務(wu)損(sun)失(shi),艦隊必須攻打澳門(men)。9月(yue)20日,范(fan)德蘭(lan)(lan)艦隊中的11艘抵達大員。
范德(de)(de)蘭并不認為(wei)鄭成(cheng)功會(hui)(hui)前(qian)來(lai)攻(gong)(gong)打臺(tai)(tai)灣,抵臺(tai)(tai)不久便堅持要去攻(gong)(gong)打澳門,與大(da)員(yuan)方面官(guan)員(yuan)爆發(fa)數(shu)次(ci)激烈(lie)爭(zheng)執。為(wei)此,大(da)員(yuan)評(ping)議(yi)會(hui)(hui)在1660年(nian)(nian)10月22日決議(yi)派遣使者(zhe)(zhe)前(qian)往(wang)廈門會(hui)(hui)見鄭成(cheng)功,一探虛實。11月下旬,使者(zhe)(zhe)帶著覆(fu)信(xin)回(hui)到大(da)員(yuan),鄭成(cheng)功在信(xin)中(zhong)表示善意并否認即(ji)將攻(gong)(gong)臺(tai)(tai)。但評(ping)議(yi)會(hui)(hui)根據種(zhong)種(zhong)跡象,判斷鄭成(cheng)功攻(gong)(gong)臺(tai)(tai)的(de)(de)危機(ji)并未解除。范德(de)(de)蘭對此大(da)為(wei)不滿(man),次(ci)年(nian)(nian)(1661年(nian)(nian))2月27日率領兩艘(sou)船(chuan)只,以及所(suo)有隨行軍官(guan)返(fan)回(hui)巴達維亞,若干船(chuan)只被分頭派往(wang)各地(di),只留下4艘(sou)船(chuan)和不到600名(ming)沒有軍官(guan)率領的(de)(de)士(shi)兵。這時大(da)員(yuan)地(di)區的(de)(de)總兵力為(wei)1500人。
鄭(zheng)成功收復臺灣(wan)的(de)(de)軍事(shi)斗爭,是中華(hua)(hua)民(min)族反對外來(lai)侵略的(de)(de)成功嘗試。通過這一斗爭,驅逐(zhu)了(le)荷(he)蘭殖民(min)者,維(wei)護了(le)中華(hua)(hua)民(min)族的(de)(de)利益,捍(han)衛了(le)中國(guo)主權和領土的(de)(de)完(wan)整(zheng),因而具有(you)極(ji)其重(zhong)大的(de)(de)歷史意義(yi)。
鄭成功(gong)領有(you)臺(tai)灣(wan)(wan)(wan)之后(hou),建立了(le)臺(tai)灣(wan)(wan)(wan)第一(yi)個(ge)漢人(ren)政(zheng)權(quan),也帶(dai)來一(yi)波漢人(ren)移民(min)潮。鄭成功(gong)雖然在(zai)(zai)攻(gong)下(xia)(xia)臺(tai)灣(wan)(wan)(wan)的同一(yi)年(nian)逝世,但繼位的鄭經與(yu)鄭克塽持續統治(zhi)臺(tai)灣(wan)(wan)(wan)21年(nian),并在(zai)(zai)陳(chen)永華的規劃之下(xia)(xia),引進中國明制(zhi)的宮室、廟(miao)宇(yu)和各種典(dian)章制(zhi)度,奠定了(le)臺(tai)灣(wan)(wan)(wan)在(zai)(zai)日后(hou)成為一(yi)個(ge)以漢民(min)族文化為主的社會,而不僅(jin)僅(jin)是另一(yi)個(ge)海外(wai)華埠。因(yin)此(ci)有(you)學者形容此(ci)役“決定臺(tai)灣(wan)(wan)(wan)爾后(hou)四百年(nian)命運(yun)”。
在荷(he)蘭東印(yin)(yin)度(du)公司方面,失去大員這(zhe)(zhe)個據點之后,“東南亞—大員(對中國(guo)轉口)—長崎(日本)”的商(shang)路(lu)中斷,對中國(guo)貿(mao)易量也急遽減少,損失甚大。荷(he)蘭東印(yin)(yin)度(du)公司數度(du)企圖恢復這(zhe)(zhe)條航(hang)路(lu),因而與清(qing)廷聯手攻打鄭氏(shi)。
1663年清(qing)(qing)荷聯軍(jun)攻(gong)打金門(men)和廈門(men),此時鄭成功(gong)已死,鄭軍(jun)領袖為(wei)鄭經(jing)。雙方在金門(men)烏沙港交(jiao)戰,鄭軍(jun)落敗,先撤往銅山,不久之后全(quan)軍(jun)轉往臺(tai)灣(wan),完全(quan)失(shi)去在大陸的根(gen)據地。但此役之后清(qing)(qing)廷僅贈(zeng)送銀兩與禮物給(gei)東印度公(gong)司,并(bing)未派兵協助攻(gong)打臺(tai)灣(wan)。
1664年8月,東(dong)印(yin)度公(gong)司占領雞籠。同(tong)年11月,荷(he)蘭艦(jian)隊與清(qing)靖(jing)海(hai)將軍施瑯率領的水師(shi)組成(cheng)聯軍,準(zhun)備攻打臺(tai)灣(wan),但一出(chu)海(hai)面便遭遇大(da)風浪(lang)被(bei)迫折回。此(ci)(ci)后清(qing)廷(ting)對(dui)攻臺(tai)轉(zhuan)趨消極(ji),東(dong)印(yin)度公(gong)司也因為(wei)連年軍事(shi)行動造成(cheng)財(cai)政困難,雙方皆(jie)不再(zai)對(dui)臺(tai)灣(wan)采取軍事(shi)行動。此(ci)(ci)外(wai),由于清(qing)廷(ting)厲行海(hai)禁,東(dong)印(yin)度公(gong)司在基隆(long)的據點幾乎無(wu)利可圖,維持(chi)費用卻(que)十分龐大(da),因此(ci)(ci)于1668年7月自(zi)行放棄撤出(chu)。
至于大員長(chang)官揆一(yi)則因為投(tou)降而受到審判,被(bei)軟禁于班達(Banda)群(qun)島,直到1674年家人以25000荷盾將他贖回(hui)。1675年他出版《被(bei)遺誤的福爾摩沙》一(yi)書為自己辯(bian)護。
七絕
蔡廷鍇
心存只手(shou)補天工,
八閩(min)兵寨今古同;
當(dang)年古壘依然在,
日(ri)光巖下(xia)憶英雄。
七絕
蔡元培
叱咤天風鎮海濤(tao),
指揮若定陣云(yun)高。
蟲(chong)沙猿鶴有時盡(jin),
正(zheng)氣(qi)觥觥不可(ke)淘(tao)。
謁鄭成功祠
張學良
孽子(zi)孤臣一稚(zhi)儒,
填膺大義(yi)抗強胡。
豐功豈在尊明朔(shuo),
確保臺灣入版圖。
注:張(zhang)學(xue)(xue)良(liang)《謁鄭(zheng)成(cheng)功祠》這(zhe)首(shou)七絕(jue),是張(zhang)學(xue)(xue)良(liang)晚年(nian)在臺灣(wan)(wan)所作,而“確保(bao)臺灣(wan)(wan)入版(ban)圖”一語,昭示了張(zhang)學(xue)(xue)良(liang)心向祖國統一的愛(ai)國情懷。
七子之歌·臺灣
聞一多
我(wo)們是東海捧出的(de)明(ming)珠(zhu)一(yi)串,琉球是我(wo)群弟我(wo)就是臺(tai)灣。我(wo)胸中還氳(yun)氤著鄭氏(shi)的(de)英魂,精忠的(de)赤血(xue)點染了我(wo)的(de)家傳。母(mu)親(qin),酷(ku)炎(yan)的(de)夏日(ri)要曬(shai)死(si)我(wo)了,賜我(wo)個號令,我(wo)還能背城(cheng)一(yi)戰。母(mu)親(qin)!我(wo)要回來,母(mu)親(qin)!
注:詩中“鄭(zheng)(zheng)氏”,指(zhi)鄭(zheng)(zheng)成(cheng)功(gong)。
題鄭成功紀念館
郭沫若
開辟荊榛,
千秋功業;
驅逐荷虜,
一代英雄。
題鄭成功紀念館
薛剛
護(hu)保國(guo)圖(tu),敢據一隅存日(ri)月;
周旋外虜,單(dan)憑三(san)木(mu)挺脊梁。
挽聯
愛新覺羅·玄燁
四鎮多(duo)二心,兩島屯師,敢向東南爭半壁;
諸王無寸土,一(yi)隅抗志,方知海外(wai)有孤忠。
鄭成功頌
劉銘傳
賜國姓(xing),家破君(jun)亡,永矢孤(gu)忠
創(chuang)基業在山窮(qiong)水盡;
復父書(shu),詞嚴義正,千秋大節
享俎豆于舜日堯天(tian)。
劉銘傳書于合肥
注:劉銘傳,曾詔任督辦臺灣事務大臣,旋授福(fu)建(jian)巡撫,太子少保,加兵部尚書銜,光(guang)緒(xu)十(shi)二年(nian),臺灣設行,任銘傳為巡撫。
鄭成功贊
薛剛
橫(heng)海極目,心雄萬夫。忠肝(gan)照(zhao)海,孤(gu)膽震(zhen)俗。志(zhi)略超(chao)人,涵大潮之(zhi)澎(peng)湃;胸懷(huai)坦蕩(dang),納(na)旭(xu)日之(zhi)先出。奔走黃藍(lan),父子心異南(nan)北(bei);圍剿夷敵,君臣志(zhi)全(quan)版(ban)圖。延炎黃之(zhi)血(xue)脈,傳洛泗(si)之(zhi)道儒。葆(bao)高山(shan)之(zhi)巍(wei)巍(wei),驅嗜血(xue)之(zhi)外虜。以鐵血(xue)鑄(zhu)豐碑(bei)于(yu)寶島(dao),以豪氣勒(le)精神于(yu)東土。煌煌兮功德光天庭,浩(hao)(hao)浩(hao)(hao)兮丹(dan)心著史書。
想其降蓬萊,脫(tuo)俗埃。撫朝陽,何壯哉(zai)!誕石(shi)芒耀,目炯(jiong)九垓(gai)。時而(er)蛟龍入水,望(wang)西墜之(zhi)(zhi)大明;哪(na)知(zhi)暗礁潛藏,聽波濤(tao)之(zhi)(zhi)狂拍。激總角之(zhi)(zhi)青春,養氣宇以豁開。于是返閩江之(zhi)(zhi)畔(pan),長孔孟(meng)之(zhi)(zhi)才。脫(tuo)穎群(qun)生,翹楚(chu)同儕。妻大儒(ru)之(zhi)(zhi)秀女,入國(guo)監而(er)別裁。澤以天雨,茁大木之(zhi)(zhi)森茂(mao);厚以地坤,期弘(hong)光而(er)有(you)待。
然則勢窮(qiong)日月,方顯英杰(jie)。仙(xian)霞失(shi)守,雄(xiong)關悲歌。百(bai)戰(zhan)垂成,永歷回光;三(san)頭奮(fen)進,延平勇(yong)烈。拔(ba)閩南之(zhi)(zhi)巒障,匯兩廣之(zhi)(zhi)熱(re)血。電閃檣帆,何時微(wei)微(wei)波漾;風破滄溟,何處稍稍雨歇。千輪競(jing)渡,困八旗之(zhi)(zhi)鐵騎(qi);萬箭齊發,有三(san)江之(zhi)(zhi)大捷。海澄(cheng)不受,拒(ju)清庭于千里;瓜州(zhou)再勝,數(shu)辮軍之(zhi)(zhi)十惡。庶乎圍金陵(ling),望復(fu)興。雖退敗,敵(di)忐忑。一時仁孝聲振,軍功名赫。
于(yu)是艦橫海(hai)峽,奇(qi)襲臺南。海(hai)風(feng)霹靂,勇往直前。降囂張(zhang)之紅毛(mao),收(shou)久別(bie)之故園。致敬(jing)高(gao)山,燃燃木棉。喜泣(qi)鬼(gui)神,歡驚地天。而后(hou)敷教化(hua),樹芝(zhi)蘭(lan)。序(xu)倫理,賦詩篇。錦繡太(tai)魯閣,風(feng)光日月潭。一時風(feng)迥隔岸,續(xu)伊洛之源(yuan)流(liu);俗改荒野,存海(hai)外之桃(tao)源(yuan)。眾黎至今享其(qi)賜(si),五洲還(huan)仍揚其(qi)帆。
頌曰:
洶涌潮頭,公(gong)所降兮(xi)(xi)(xi)。海(hai)風激蕩,獲鱗羽(yu)兮(xi)(xi)(xi)。翹(qiao)秀儒林,行忠(zhong)孝(xiao)兮(xi)(xi)(xi)。臂挽狂瀾,軍功著兮(xi)(xi)(xi)。揮灑豪(hao)情,昭日月(yue)兮(xi)(xi)(xi)。云帆入洋,英雄望兮(xi)(xi)(xi)。叱咤鎮濤,天為伴(ban)兮(xi)(xi)(xi)。辟(pi)境荊(jing)蠻,逐荷夷兮(xi)(xi)(xi)。一島延平,全中夏(xia)兮(xi)(xi)(xi)。教化一方,功名傳兮(xi)(xi)(xi)。蛟淵鵬霄(xiao),永不磨兮(xi)(xi)(xi)。
鄭成功贊
賴少其
焚青衣于孔廟,舉義(yi)旗(qi)于東南,北伐(fa)歸而東渡。王封延郡,地拓臺(tai)灣,千古英雄(xiong),萬古流芳。