《七(qi)夕》是(shi)(shi)唐(tang)代詩人(ren)(ren)羅(luo)隱(yin)創作的(de)一首七(qi)言律詩。首聯(lian)用對照寫法,分寫天(tian)(tian)上(shang)(shang)、人(ren)(ren)間(jian)(jian)的(de)景狀,頷(han)聯(lian)專(zhuan)寫人(ren)(ren)間(jian)(jian)的(de)情(qing)景,頸(jing)聯(lian)又是(shi)(shi)對照寫法,“香帳簇(cu)成”指天(tian)(tian)上(shang)(shang),“金針穿罷”指人(ren)(ren)間(jian)(jian)。尾聯(lian)寫天(tian)(tian)上(shang)(shang)惆悵,與首聯(lian)的(de)人(ren)(ren)間(jian)(jian)“歡笑”相對。全詩用語(yu)平(ping)實卻情(qing)境優美,視角在天(tian)(tian)地之間(jian)(jian)自(zi)如切(qie)換,情(qing)感在神人(ren)(ren)之間(jian)(jian)流淌融(rong)通,情(qing)景交合,意(yi)蘊深長。
七夕①
絡角(jiao)星河菡(han)萏(dan)天(tian)②,一家歡笑設紅(hong)筵③。
應傾(qing)謝(xie)女珠璣篋④,盡(jin)寫檀郎錦(jin)繡(xiu)篇(pian)⑤。
香帳簇成排窈窕⑥,金針穿罷(ba)拜嬋娟⑦。
銅壺漏報天將曉⑧,惆悵佳期又一年(nian)⑨。
①七(qi)(qi)夕(xi):七(qi)(qi)夕(xi),陰(yin)歷七(qi)(qi)月(yue)七(qi)(qi)日(ri),相(xiang)(xiang)傳為(wei)牛郎渡過銀河與織女為(wei)一(yi)年一(yi)度相(xiang)(xiang)會。這天晚上,民間陳(chen)列瓜(gua)(gua)果(guo),穿針乞(qi)巧(qiao)。《荊楚歲時記》載(zai):“七(qi)(qi)月(yue)七(qi)(qi)日(ri),為(wei)牽(qian)牛織女聚(ju)會之夜。是(shi)夕(xi),人家婦女結(jie)彩縷,穿七(qi)(qi)孔(kong)針,或以(yi)金銀愉石為(wei)針,陳(chen)瓜(gua)(gua)果(guo)于(yu)庭中以(yi)乞(qi)巧(qiao),有喜子網于(yu)瓜(gua)(gua)上,則(ze)以(yi)為(wei)符應。”
②絡角:七(qi)月(yue)七(qi)日,天河縱貫南(nan)北,若數道銀絲縛住天兩端(duan)之形,故云絡角。絡,縛。典出《楚辭·招(zhao)魂》:“秦(qin)篝齊縷(lv),鄭(zheng)綿絡些(xie)。”王(wang)逸注:“絡,縛也。”角,兩端(duan)。星河:銀河,天河,是(shi)分離牛郎織女的。菡(han)萏(dan)(hàn dàn)天:是(shi)荷(he)花(hua)盛開的天氣。菡(han)萏(dan),荷(he)花(hua)。典出《爾雅(ya)·釋草》:“荷(he),芙渠……其華菡(han)萏(dan)。一作“萏(dan)菡(han)”。
③紅(hong)筵:華美的宴席。
④傾:倒。謝(xie)女:晉謝(xie)安侄女謝(xie)道蘊,頗有文(wen)采。指(zhi)代才女。《世說(shuo)新語·言語》載:“謝(xie)太(tai)傅寒雪(xue)日內集(ji),與兒(er)女講論文(wen)義(yi)。俄而雪(xue)驟,公欣然曰(yue):“白雪(xue)紛(fen)紛(fen)何所似?兄子胡兒(er)曰(yue):‘撒鹽空中嗟(jie)可擬。’兄女曰(yue):‘未若柳絮(xu)因(yin)風起。”珠(zhu)(zhu)璣(ji)(ji)篋(qiè):放(fang)華(hua)美詩文(wen)的(de)箱子。珠(zhu)(zhu)璣(ji)(ji),喻詩文(wen)之美者,如(ru)珠(zhu)(zhu)璣(ji)(ji)之晶瑩潤澤。璣(ji)(ji),《說(shuo)文(wen)》:“珠(zhu)(zhu)不圓也。《字書》云(yun):小珠(zhu)(zhu)也。”
⑤檀(tan)(tan)郎(lang)(lang):古代婦(fu)女(nv)稱(cheng)丈夫或所(suo)喜愛男子。典出(chu)李(li)商隱《王十二兄(xiong)與畏(wei)之員外相(xiang)訪(fang)見(jian)招小(xiao)飲時予以悼亡日近(jin)不去因寄》詩(shi):“謝(xie)傅門庭舊末(mo)行,今朝歌管屬(shu)檀(tan)(tan)郎(lang)(lang)。”姚培謙注云(yun):“檀(tan)(tan)奴(nu),潘(pan)岳(yue)小(xiao)字,后人(ren)因號(hao)為(wei)檀(tan)(tan)郎(lang)(lang)。”褚人(ren)獲《堅(jian)瓠六集(ji)》卷(juan)四:“潘(pan)安(an)小(xiao)字檀(tan)(tan)奴(nu),故婦(fu)人(ren)呼(hu)所(suo)歡為(wei)檀(tan)(tan)郎(lang)(lang)。”《晉書·潘(pan)岳(yue)傳(chuan)》:“岳(yue)少以才穎見(jian)稱(cheng),鄉邑號(hao)為(wei)奇童(tong)。……辭藻絕(jue)麗(li),尤善為(wei)哀誄之文(wen)。”錦繡:繡上(shang)花(hua)紋的錦緞,喻詩(shi)作精美(mei)。
⑥簇:是指叢(cong)聚成團,把香羅幾(ji)重疊起(qi)來縫制圓頂帳子(zi),正是叢(cong)聚成團,故(gu)稱簇。窈(yao)窕:文靜(jing)而美(mei)好的女子(zi)。
⑦嬋娟:美好(hao),指織女星。
⑧銅壺:古計時(shi)所(suo)用之器。《說文》:“漏以(yi)銅受水,刻(ke)(ke)節,晝(zhou)夜(ye)百節。段(duan)玉(yu)裁注:“晝(zhou)夜(ye)百刻(ke)(ke),每刻(ke)(ke)為六(liu)小(xiao)刻(ke)(ke),每小(xiao)刻(ke)(ke)又十分(fen)之,故晝(zhou)夜(ye)六(liu)千(qian)分(fen),每大刻(ke)(ke)六(liu)十分(fen)也(ye)。其散于十二辰,每一辰八大刻(ke)(ke)、二小(xiao)刻(ke)(ke),共得五百分(fen)也(ye)。”
⑨惆悵:失意,傷感。佳(jia)期:好(hao)時節。一作(zuo)“佳(jia)人。”
牛郎(lang)織(zhi)女在銀河(he)邊看到角宿和(he)荷花,一家人家歡(huan)笑地在院子里鋪置紅(hong)布的筵席(xi)。
這家的(de)女子(zi)把篋中的(de)珠子(zi)倒空,要(yao)這家的(de)男子(zi)寫出歌詠七夕的(de)錦(jin)繡詩篇,放到(dao)那個(ge)篋里。
香(xiang)帳(zhang)制作成功,安排得很(hen)美(mei)好,那(nei)家(jia)人(ren)家(jia)的婦女(nv)引線穿(chuan)針(zhen)來(lai)乞巧。穿(chuan)好針(zhen)來(lai)拜美(mei)好的織(zhi)女(nv)星。
計時的銅壺滴(di)漏報天將亮了,牛(niu)郎織女又要(yao)分(fen)別了,所以惆悵茫然,這樣相會的佳(jia)期又要(yao)等一年(nian)。
“七(qi)(qi)(qi)夕”又(you)稱“女(nv)(nv)兒節”,是女(nv)(nv)子(zi)穿針設(she)筵(yan)以(yi)迎織女(nv)(nv)牛郎(lang)歡會,同(tong)時向(xiang)織女(nv)(nv)“乞巧”的日子(zi),要熱鬧整整一晚上(shang)。詩(shi)人作(zuo)七(qi)(qi)(qi)律以(yi)描(miao)繪七(qi)(qi)(qi)夕晚上(shang)的風習。
羅隱(833—909),唐(tang)末文學家(jia)。字昭諫,余杭(今屬浙(zhe)江(jiang))人(ren)(ren),一作新登(deng)(今浙(zhe)江(jiang)桐廬)人(ren)(ren)。本名(ming)橫,以十舉進士不第,乃改(gai)名(ming)。唐(tang)光啟(qi)中,入鎮海節度使(shi)錢鏐幕,后遷節度判官、給事中等職。其詩(shi)(shi)頗(po)有(you)諷刺(ci)現實(shi)之(zhi)作,多用(yong)口語,故少數作品能流(liu)傳于民(min)間。有(you)詩(shi)(shi)集《甲乙集》,清人(ren)(ren)輯有(you)《羅昭諫集》。
首聯(lian)(lian):“絡角星河(he)菡萏(dan)天(tian),一(yi)家(jia)歡笑(xiao)設紅(hong)筵(yan)。”首句(ju)是(shi)(shi)想(xiang)象牛(niu)(niu)郎(lang)(lang)織(zhi)(zhi)女(nv)(nv)在(zai)銀河(he)邊看到角宿和荷花。這(zhe)是(shi)(shi)指(zhi)(zhi)天(tian)上(shang)說的(de)(de)(de)(de)(de)。下句(ju)指(zhi)(zhi)人間,有(you)一(yi)家(jia)人家(jia)歡笑(xiao)地在(zai)院子(zi)(zi)(zi)里(li)(li)鋪置紅(hong)布的(de)(de)(de)(de)(de)筵(yan)席,擺上(shang)瓜果,來(lai)穿(chuan)針(zhen)乞巧。次聯(lian)(lian):“應傾謝(xie)女(nv)(nv)珠璣篋(qie)(qie),盡寫檀郎(lang)(lang)錦繡篇。謝(xie)女(nv)(nv)檀郎(lang)(lang)在(zai)詩中(zhong)泛指(zhi)(zhi)女(nv)(nv)子(zi)(zi)(zi)和男子(zi)(zi)(zi)。這(zhe)家(jia)的(de)(de)(de)(de)(de)女(nv)(nv)子(zi)(zi)(zi)把篋(qie)(qie)中(zhong)的(de)(de)(de)(de)(de)珠子(zi)(zi)(zi)倒空,要(yao)這(zhe)家(jia)的(de)(de)(de)(de)(de)男子(zi)(zi)(zi)寫出歌(ge)詠七夕(xi)的(de)(de)(de)(de)(de)錦繡詩篇,放到那個篋(qie)(qie)里(li)(li)。這(zhe)里(li)(li)就要(yao)寫七夕(xi)的(de)(de)(de)(de)(de)詩而言。三(san)聯(lian)(lian):“香帳簇成排(pai)(pai)窈(yao)窕(tiao),金(jin)針(zhen)穿(chuan)罷(ba)拜嬋娟。”上(shang)一(yi)句(ju)指(zhi)(zhi)天(tian)上(shang),香帳制(zhi)(zhi)作成功,安排(pai)(pai)得很美好(hao)。李(li)商隱《無題》:“鳳(feng)尾香羅薄幾重,碧文圓(yuan)頂夜深縫。”這(zhe)是(shi)(shi)制(zhi)(zhi)作結婚(hun)用的(de)(de)(de)(de)(de)圓(yuan)帳。牛(niu)(niu)郎(lang)(lang)織(zhi)(zhi)女(nv)(nv)相會(hui)(hui)(hui),也(ye)要(yao)制(zhi)(zhi)作圓(yuan)帳。“排(pai)(pai)窈(yao)窕(tiao)”,在(zai)詩中(zhong)既指(zhi)(zhi)安排(pai)(pai)得很好(hao),也(ye)指(zhi)(zhi)安排(pai)(pai)好(hao)織(zhi)(zhi)女(nv)(nv)。這(zhe)聯(lian)(lian)下一(yi)句(ju)指(zhi)(zhi)人間,那家(jia)人家(jia)的(de)(de)(de)(de)(de)婦女(nv)(nv)引線穿(chuan)針(zhen)來(lai)乞巧。穿(chuan)好(hao)針(zhen)來(lai)拜美好(hao)的(de)(de)(de)(de)(de)織(zhi)(zhi)女(nv)(nv)星。牛(niu)(niu)郎(lang)(lang)織(zhi)(zhi)女(nv)(nv)在(zai)七夕(xi)相會(hui)(hui)(hui),古代計(ji)時的(de)(de)(de)(de)(de)銅壺滴漏報天(tian)將亮了(le),牛(niu)(niu)郎(lang)(lang)織(zhi)(zhi)女(nv)(nv)又要(yao)分別了(le),所以惆悵茫然,這(zhe)樣相會(hui)(hui)(hui)的(de)(de)(de)(de)(de)佳期又要(yao)等一(yi)年。
這首(shou)詩的特點是(shi)用對(dui)(dui)比寫(xie)法(fa),第(di)一句(ju)(ju)寫(xie)天(tian)上(shang)的景(jing)物(wu),第(di)二句(ju)(ju)寫(xie)人(ren)間(jian)的情狀,有景(jing)物(wu),又有歡笑(xiao),構成(cheng)天(tian)上(shang)與人(ren)間(jian)相(xiang)對(dui)(dui)照。頷(han)聯專寫(xie)人(ren)間(jian),不(bu)提七夕,在“錦繡篇”里(li)暗指詠(yong)七夕。頸聯又是(shi)對(dui)(dui)照寫(xie)法(fa),“香帳簇成(cheng)”指天(tian)上(shang),“金(jin)針(zhen)穿(chuan)罷”指人(ren)間(jian)。“銅壺漏報”二句(ju)(ju)指天(tian)上(shang)。此外,第(di)一聯寫(xie)人(ren)間(jian)“歡笑(xiao)”,與第(di)四聯寫(xie)天(tian)上(shang)惆悵(chang)相(xiang)對(dui)(dui)。一樂(le)一悲,構成(cheng)映襯。再(zai)像寫(xie)謝女的空出(chu)篋子來裝(zhuang)檀郎的錦繡篇,寫(xie)人(ren)間(jian)男女在七夕的歡樂(le),又與牛郎織女的臨別惆悵(chang)構成(cheng)映襯。在這樣的映襯里(li),就(jiu)是(shi)襯出(chu)天(tian)上(shang)不(bu)如人(ren)間(jian)了。再(zai)就(jiu)寫(xie)天(tian)上(shang)或人(ren)間(jian)的詞句(ju)(ju)來看,首(shou)句(ju)(ju)、五句(ju)(ju)、七句(ju)(ju)、八句(ju)(ju)寫(xie)天(tian)上(shang),二句(ju)(ju)、三句(ju)(ju)、四句(ju)(ju)、六(liu)句(ju)(ju)寫(xie)人(ren)間(jian),即四句(ju)(ju)寫(xie)天(tian)上(shang),四句(ju)(ju)寫(xie)人(ren)間(jian)。
但這(zhe)首詩題為《七(qi)夕》,應以寫牛郎織(zhi)女相會為主,因此(ci)使人(ren)感到作者還是(shi)看(kan)重(zhong)人(ren)間,所以這(zhe)樣安(an)排。作者寫人(ren)間的歡樂勝(sheng)過天上,在當時有這(zhe)樣的想法,是(shi)非常難(nan)得的。
國家圖書館(guan)研究館(guan)員王麗(li)娜《中華民俗通(tong)鑒(jian)·第9卷》:唐代詩人羅隱的《七(qi)夕》生動(dong)地(di)描繪了(le)七(qi)夕夜晚的風(feng)習:全家聚宴,女(nv)子們默默祈禱找個(ge)如(ru)意郎君。然后(hou)排成行,一位(wei)(wei)一位(wei)(wei)拜祭仙(xian)女(nv),乞巧,熱鬧(nao)整整一晚上(shang)。
青島理工大學(xue)副教授(shou)程(cheng)文華《英(ying)漢修辭(ci)比較理論與實踐》:頸聯的“窈(yao)窕(tiao)”二字(zi)疊韻,“嬋娟(juan)”二字(zi)疊韻。通過疊韻對疊韻,詩(shi)人充分體(ti)現了唐詩(shi)的韻律之美。
福建(jian)師(shi)范大學教授黃(huang)寧《七(qi)夕(xi)總在(zai)詩意中——“典籍里(li)的(de)七(qi)夕(xi)”之三》:羅隱的(de)《七(qi)夕(xi)》,視(shi)角在(zai)天地之間自如切換,情(qing)感在(zai)神人之間流(liu)淌(tang)融通,情(qing)景(jing)交(jiao)合,意蘊深長(chang)。