《宿(su)(su)山寺》是(shi)唐代詩(shi)(shi)人(ren)賈(jia)島的作品。此詩(shi)(shi)寫詩(shi)(shi)人(ren)夜(ye)宿(su)(su)山寺的所(suo)見(jian)所(suo)感(gan)。首(shou)聯突出佛寺之高,頷聯描(miao)寫夜(ye)景之奇(qi),頸聯體(ti)現了山頂的高遠(yuan)幽深,尾聯烘托出山上(shang)環境(jing)的幽僻(pi)。詩(shi)(shi)歌(ge)風格清幽淡雅,語言精練,尤其是(shi)頷聯兩句(ju)突出了詩(shi)(shi)人(ren)煉(lian)字(zi)的精妙,為后(hou)人(ren)所(suo)激(ji)賞。
宿山寺
眾(zhong)岫聳寒色⑴,精廬向此分(fen)⑵。
流星透疏(shu)水⑶,走(zou)月逆行云⑷。
絕頂人來少,高松鶴不群。
一僧年八(ba)十,世事未曾聞(wen)。
⑴眾岫(xiu):群山。岫(xiu):峰(feng)巒。聳:聳托(tuo)、托(tuo)送。
⑵精廬:小小的佛寺。
⑶流(liu)(liu)星(xing)(xing):不(bu)是一(yi)般意(yi)義(yi)上一(yi)閃(shan)而過的流(liu)(liu)星(xing)(xing)。這里的“流(liu)(liu)星(xing)(xing)”(星(xing)(xing)星(xing)(xing)在(zai)流(liu)(liu)動),用法對應后句(ju)的“走月(yue)”(月(yue)亮在(zai)行走)。疏水(shui)(shui):作(zuo)者把(ba)水(shui)(shui)分為疏水(shui)(shui)、密(mi)水(shui)(shui),疏水(shui)(shui)清(qing)(qing)亮透光(guang);密(mi)水(shui)(shui)渾厚不(bu)透光(guang)。“流(liu)(liu)星(xing)(xing)”句(ju)意(yi)思是說:透過清(qing)(qing)澈緩(huan)流(liu)(liu)的水(shui)(shui),看見夜空的點點繁星(xing)(xing);水(shui)(shui)在(zai)流(liu)(liu)動,看起來卻是星(xing)(xing)星(xing)(xing)在(zai)流(liu)(liu)動。
⑷走(zou)(zou)月(yue)(yue)逆行云(yun):云(yun)在移動,看起來卻是月(yue)(yue)亮(liang)在走(zou)(zou)(月(yue)(yue)亮(liang)當(dang)然(ran)也在走(zou)(zou),當(dang)然(ran)相對流云(yun)而言是更(geng)為(wei)靜止(zhi)的)。
群(qun)峰(feng)托送著寒氣,一座佛(fo)寺(si)悄(qiao)立在(zai)(zai)山頂。清(qing)澈潺(chan)(chan)潺(chan)(chan)的水里透見夜空點點繁星(xing),水在(zai)(zai)流動,看起(qi)來(lai)卻是(shi)(shi)星(xing)星(xing)在(zai)(zai)流動;天(tian)空的云飄過月(yue)亮,云在(zai)(zai)飄移,看起(qi)來(lai)卻是(shi)(shi)月(yue)亮在(zai)(zai)走。來(lai)到(dao)山峰(feng)絕頂之上的人很稀少,松樹像孤獨的野鶴一樣在(zai)(zai)高處站(zhan)立著。一位年(nian)過八十的老僧,從未(wei)聽(ting)說過世(shi)間(jian)所發(fa)生的事情。
賈島(dao)(779~843),唐代詩人。字閬仙,一作浪仙。范陽(今河北涿縣)人。初落(luo)拓(tuo)為僧,名無本(ben),后還俗,屢舉(ju)進士(shi)不第(di)。曾任(ren)長(chang)江(今四川蓬溪)主簿,人稱(cheng)賈長(chang)江。其詩喜(xi)寫荒涼枯寂之(zhi)境,頗(po)多寒苦之(zhi)辭。以五(wu)律見(jian)長(chang),注(zhu)意詞句錘(chui)煉,刻苦求工。與孟(meng)郊(jiao)齊名,有(you)“郊(jiao)寒島(dao)瘦”之(zhi)稱(cheng)。有(you)《長(chang)江集(ji)》。
賈島(dao)的(de)《宿(su)山寺》載(zai)于《全唐詩》卷五百七十三(san)。全篇一(yi)(yi)山,一(yi)(yi)寺,一(yi)(yi)星(xing),一(yi)(yi)水,一(yi)(yi)月(yue),一(yi)(yi)云(yun),一(yi)(yi)松(song),一(yi)(yi)鶴(he),一(yi)(yi)僧(seng),來(lai)此一(yi)(yi)宿(su),不(bu)禁煩襟滌(di)盡,皈依之(zhi)(zhi)念(nian)頓生。眾岫之(zhi)(zhi)寒,流(liu)星(xing)之(zhi)(zhi)爍,林木(mu)之(zhi)(zhi)疏(shu),走(zou)月(yue)之(zhi)(zhi)逆,片(pian)云(yun)之(zhi)(zhi)行,松(song)巢之(zhi)(zhi)高(gao)(gao),仙鶴(he)之(zhi)(zhi)不(bu)群,老僧(seng)之(zhi)(zhi)混(hun)沌,契合一(yi)(yi)體,詩人(ren)的(de)筆意,地僻境清,遠(yuan)離俗世(shi),胸襟高(gao)(gao)潔,超群之(zhi)(zhi)致,隨手拈來(lai),流(liu)露于字里行間(jian),實在(zai)令人(ren)嘆而(er)觀止(zhi)。
起筆從(cong)視覺(jue)形(xing)象(xiang)寫起:群(qun)(qun)峰(feng)高(gao)聳(song),山(shan),無需多(duo)著墨(mo),用一“寒”,其(qi)色(se)自青,翠(cui)色(se)浮空,透出一片寒意;而“聳(song)”字(zi)極神,山(shan)高(gao),峰(feng)極為挺拔。詩人投(tou)宿的(de)(de)寺(si)院就坐落在群(qun)(qun)峰(feng)環(huan)繞的(de)(de)一座山(shan)峰(feng)的(de)(de)絕頂之(zhi)上(shang)。作者用了水(shui)墨(mo)畫的(de)(de)技(ji)法,勾(gou)畫出山(shan)寺(si)孤(gu)峙(zhi)高(gao)寒的(de)(de)特(te)點(dian)。
頷聯始(shi)見(jian)奇筆,“流(liu)星(xing)透(tou)疏(shu)水(shui)(shui)”,星(xing)本不動,影落水(shui)(shui)中,水(shui)(shui)流(liu)而(er)反(fan)似(si)(si)繁(fan)(fan)星(xing)流(liu)動,流(liu)淌中,繁(fan)(fan)星(xing)隨水(shui)(shui)而(er)逝,非(fei)(fei)是(shi)夜空(kong)(kong)中閃亮(liang)劃(hua)過(guo)夜空(kong)(kong)之流(liu)星(xing),空(kong)(kong)明澄(cheng)凈(jing),引(yin)人(ren)(ren)入勝。最奇者,詩人(ren)(ren)竟把(ba)水(shui)(shui)分為疏(shu)和密,疏(shu)而(er)能透(tou),繁(fan)(fan)星(xing)倒(dao)影水(shui)(shui)中,厚密則顯濁混,難以(yi)透(tou)瑩光(guang)也(ye)。詩人(ren)(ren)之所以(yi)稱為詩人(ren)(ren),其感(gan)覺必異于常(chang)人(ren)(ren)的(de)(de)。月本不移,而(er)片云(yun)飄移,云(yun)行而(er)反(fan)似(si)(si)月走,且為兩物相逆(ni)而(er)行,詩人(ren)(ren)短(duan)短(duan)五(wu)字,盡(jin)也(ye)。觀(guan)察之細致,構想(xiang)之奇瑰,非(fei)(fei)一(yi)顆敏感(gan)之心(xin)性不能為之,令人(ren)(ren)拍案叫絕。這兩句的(de)(de)妙處(chu)渲染出(chu)空(kong)(kong)山幽寂清玲的(de)(de)氣(qi)氛(fen),有力地襯托(tuo)了山寺的(de)(de)凄冷荒(huang)寂。
五、六句從自然(ran)景觀轉人(ren)人(ren)事議論(lun)。“絕頂(ding)人(ren)來少(shao)”,是說山寺因在絕頂(ding)而人(ren)跡罕至,揭示了(le)(le)山寺的遠離市塵。“高(gao)松(song)鶴(he)(he)不群(qun)”,寫獨鶴(he)(he)單棲高(gao)松(song)之(zhi)(zhi)上。鶴(he)(he)為(wei)仙禽,青霄遺舉,不于雞鴛為(wei)伍,本即離塵脫俗,益以古剎旁之(zhi)(zhi)高(gao)松(song),巢在其(qi)上,倍顯其(qi)了(le)(le)無俗氣,卓爾(er)不群(qun)。松(song)鶴(he)(he)在古典詩文(wen)中(zhong),常(chang)作為(wei)高(gao)潔與長壽的象(xiang)征,現在看到(dao)松(song)鶴(he)(he),自然(ran)使人(ren)想到(dao)植松(song)養鶴(he)(he)之(zhi)(zhi)人(ren)。這就為(wei)下面(mian)寫寺中(zhong)高(gao)僧作了(le)(le)鋪墊。
尾聯兩(liang)句,寫寺(si)(si)中(zhong)只有(you)一(yi)位八(ba)十歲(sui)高(gao)僧,雖然久(jiu)經春秋,卻雙足(zu)未曾落于(yu)塵世,一(yi)直(zhi)與世無爭。再看“絕(jue)頂(ding)人(ren)來(lai)少(shao),高(gao)松(song)鶴不群”二句,正(zheng)是(shi)展現了具(ju)有(you)象征(zheng)意(yi)(yi)味的(de)(de)這位僧人(ren)的(de)(de)生活環(huan)境(jing)(jing)。推之(zhi)全詩,可以看出(chu),有(you)此(ci)(ci)(ci)眾岫(xiu)環(huan)抱空寂之(zhi)山,才有(you)此(ci)(ci)(ci)絕(jue)頂(ding)孤峙(zhi)之(zhi)寺(si)(si),有(you)此(ci)(ci)(ci)絕(jue)頂(ding)孤峙(zhi)之(zhi)寺(si)(si),才有(you)此(ci)(ci)(ci)超(chao)然世外之(zhi)僧;而(er)(er)身臨其境(jing)(jing),投(tou)宿(su)其寺(si)(si),親見其僧者(zhe),唯有(you)詩人(ren)一(yi)人(ren)而(er)(er)已。如(ru)是(shi),詩人(ren)的(de)(de)襟懷(huai)意(yi)(yi)趣(qu)不言(yan)可知。這正(zheng)是(shi)作(zuo)者(zhe)立(li)意(yi)(yi)的(de)(de)高(gao)明之(zhi)處。
《詩源辨(bian)體》:如“未知游子意”、“去有巡臺侶”、“眾(zhong)岫聳寒色”、“頭發梳(shu)千下(xia)”四(si)篇(pian),亦似(si)晚(wan)唐(tang)。
《唐詩矩》:尾聯寓意(yi)格。三四寫(xie)景極(ji)確。若(ruo)子美“飛星過水白(bai),落月動(dong)沙虛”,雖極(ji)刻畫而(er)無刻劃之(zhi)跡(ji),又未(wei)可(ke)同論矣。
《唐(tang)詩摘鈔(chao)》:意在言外(末二句下)。
《寒瘦集》:首聯十(shi)字都是(shi)眼前平常之景(jing),一經巨手出之,便(bian)可(ke)驚人。
《瀛奎律髓匯(hui)評》:馮班:次聯奇(qi)句(ju)。紀(ji)昀:“流(liu)星”、“走月”字不佳。后四句(ju)忽作平(ping)語(yu),然一(yi)氣流(liu)走,有蕭(xiao)散(san)之致。許(xu)印(yin)芳:全詩有奇(qi)氣。三四乃即(ji)景(jing)佳句(ju),曉(xiao)嵐以(yi)“流(liu)”、“走”字面(mian)刺目而(er)斥之,蓋以(yi)試帖禁(jin)忌之例繩律詩,苛(ke)且謬矣(yi)。后四句(ju)亦從洗煉而(er)出,“高(gao)松”五字甚警策,曉(xiao)嵐亦斥為平(ping)語(yu),皆非(fei)公論。無(wu)名氏(乙):嘗見此景(jing),詫君拾之。
《唐三體詩評》:“寒色”是暮,又是在絕頂也(ye)。又云:結句亦欲(yu)棄人(ren)事(shi)而從(cong)之避世也(ye)。句句精絕超絕,神仙中人(ren)。
《唐詩(shi)別裁》:順(shun)行云則月隱矣,妙處全在“逆”字。
《龍性堂詩話》:賈浪仙“長江(jiang)人(ren)釣月,曠野火燒風”、“流星透疏(shu)木(mu),走月逆行云”……真堪鑄佛禮拜(bai)。
《重訂中(zhong)晚唐(tang)詩(shi)主(zhu)客圖》:“透”字、“走”字過于(yu)煉字,反(fan)帶傖氣(“流星”二句(ju)下)。結超古無上。
《葚原(yuan)詩(shi)說(shuo)》:對法不可合(he)(he)掌,如(ru)一(yi)(yi)動必(bi)(bi)一(yi)(yi)靜,一(yi)(yi)高必(bi)(bi)一(yi)(yi)下,一(yi)(yi)縱必(bi)(bi)一(yi)(yi)橫,一(yi)(yi)多必(bi)(bi)一(yi)(yi)少,此類可以(yi)遞推。如(ru)耿偉“冒寒人語(yu)少,乘月(yue)燭來(lai)稀”,“稀”、“少”合(he)(he)掌。李宗嗣“普天(tian)皆滅焰,匝地(di)盡(jin)藏煙”,“皆”、“盡(jin)”合(he)(he)掌。賈島“流星透疏木(mu),走(zou)(zou)月(yue)逆行云”,“流”、“走(zou)(zou)”合(he)(he)掌……此皆詩(shi)之病(bing)也。
《輟鍛錄(lu)》:詩有語意相同而工(gong)拙大相遠者,如賈長江(jiang)“走月逆行云”,亦(yi)可謂(wei)形容刻(ke)劃之(zhi)至矣(yi),試與(yu)韋蘇州“喬木生夏涼,流云吐(tu)華月”較之(zhi),真(zhen)不(bu)堪與(yu)之(zhi)作奴。