寇白門,名湄,字白門,1624年出生(sheng)于金(jin)陵,與馬湘蘭、卞(bian)玉京(jing)、李香君、董小宛、顧橫波、柳如是(shi)、陳圓圓同稱“秦淮(huai)八艷”。人稱“女俠”十(shi)八歲時嫁給(gei)明(ming)朝聲勢顯赫的(de)功臣保國(guo)公朱國(guo)弼。
1645年清軍南下,南明小朝廷失敗,寇白門(men)回到(dao)了秦淮歌樓后因病去世。
天(tian)啟四(si)年(1624年)寇(kou)白門出生,出身于世(shi)代娼門,而寇(kou)白門,純潔(jie)如(ru)白紙。
崇禎十五年(nian)(1642年(nian))暮(mu)春(chun),聲勢(shi)顯赫的(de)功臣保國公朱國弼(bi),在差(cha)役的(de)護擁(yong)下來到了(le)(le)鈔庫街寇(kou)家(jia),幾(ji)次(ci)交往后(hou),白(bai)門對他留下了(le)(le)良(liang)(liang)好(hao)印象,斯(si)文有禮,溫柔親切,所以在朱氏提出婚娶時(shi)便(bian)一口同意(yi)。是(shi)年(nian)秋夜(ye),17歲的(de)寇(kou)白(bai)門濃妝重彩地登上(shang)了(le)(le)花轎(jiao)。明代金陵的(de)樂籍女子,脫籍從良(liang)(liang)或婚娶都必(bi)須(xu)在夜(ye)間進行,這是(shi)當(dang)時(shi)的(de)風(feng)俗。
順治(zhi)二(er)年(1645年)清軍南下。朱(zhu)國弼投降了(le)清朝(chao),不久盡室入京師,又被清廷軟(ruan)禁。朱(zhu)氏欲將連寇白門在(zai)內(nei)的歌姬婢女一起賣掉,白門對(dui)朱(zhu)云:“若賣妾所得(de)不過(guo)數百(bai)金。若使妾南歸(gui),一月之間當得(de)萬(wan)金以報公。”朱(zhu)思忖后遂答允(yun),寇白門短衣匹馬帶(dai)著婢女斗(dou)兒(er)歸(gui)返(fan)金陵。
寇(kou)(kou)白(bai)門歸金(jin)陵后,人(ren)稱之(zhi)女(nv)俠,她“筑園亭(ting),結賓(bin)客(ke),日與(yu)文(wen)人(ren)騷客(ke)相往還,酒酣耳熱,或歌(ge)或哭,亦自嘆(tan)美人(ren)之(zhi)遲暮,嗟(jie)紅豆之(zhi)飄零(ling)”。后又從揚州某(mou)孝廉,不(bu)(bu)得意(yi)復還金(jin)陵,在(zai)年輕文(wen)人(ren)騷客(ke)中傾慕于一名韓(han)(han)生,并在(zai)生活上給予財物支持(chi),在(zai)情感上排(pai)憂解難。于某(mou)日,寇(kou)(kou)氏(shi)欲拉韓(han)(han)生共寢,韓(han)(han)生數次找理由推脫,后拂袖而去。寇(kou)(kou)氏(shi)抑郁(yu)寡歡,忽聞隔壁房中傳來嬉笑(xiao)謾罵之(zhi)聲,遂起身張望,竟看到韓(han)(han)生正和年輕貌美的婢(bi)女(nv)調情,寇(kou)(kou)氏(shi)拿(na)木棒捶打婢(bi)女(nv)數十(shi)下,罵韓(han)(han)生:“衣冠禽獸(shou)!”。寇(kou)(kou)氏(shi)怒極(ji),遂一病不(bu)(bu)起。
南明小朝廷失敗后,朱國(guo)弼(bi)被囚到北(bei)京,朱國(guo)弼(bi)為了(le)活(huo)命,打算把(ba)家(jia)里所有的歌姬婢女全(quan)賣掉來贖他的性(xing)命時,寇白門盡管痛心(xin)朱國(guo)弼(bi)的薄情(qing)寡義,在(zai)和朱國(guo)弼(bi)決斷后,仍然為朱國(guo)弼(bi)籌措(cuo)了(le)兩萬兩黃金,為朱國(guo)弼(bi)贖了(le)身。
朱(zhu)國弼脫身(shen)之后,一方面還是(shi)(shi)覺得如此美(mei)女(nv)不舍(she)丟開(kai),另一方面可能也真(zhen)受(shou)了(le)點感動:危(wei)難之際能夠(gou)如此重(zhong)義的(de)女(nv)子(zi)并不易尋,便(bian)想(xiang)和寇(kou)白門重(zhong)修(xiu)舊(jiu)好。然(ran)而(er)今時白門已(yi)不同(tong)往日,不再(zai)是(shi)(shi)他的(de)掌(zhang)中玩物(wu),她正(zheng)言相告(gao):“當年你用(yong)銀子(zi)贖我出青(qing)樓,如今我也用(yong)銀子(zi)把你贖回,你我互不相欠。”從(cong)此與之一刀兩斷(duan)。
自此,寇白(bai)門(men)又回到(dao)了秦淮歌樓里(li)(li),日日醉(zui)生(sheng)夢死與文(wen)人墨(mo)客往來酒酣(han)詩熱(re),后(hou)(hou)不幸臥病。當時有個文(wen)人叫韓(han)生(sheng),他(ta)和寇白(bai)門(men)曾產生(sheng)過一(yi)(yi)(yi)段感情,但在(zai)寇白(bai)門(men)生(sheng)病期間(jian)(jian),有天夜(ye)里(li)(li),寇白(bai)門(men)懇(ken)求他(ta)在(zai)她(ta)身旁(pang)睡一(yi)(yi)(yi)夜(ye)時,韓(han)生(sheng)卻不念舊情,推開(kai)寇白(bai)門(men)的(de)手,棄她(ta)而去(qu),并在(zai)隔壁房間(jian)(jian)里(li)(li)與她(ta)的(de)一(yi)(yi)(yi)個婢女(nv)(nv)調笑,寇白(bai)門(men)聽后(hou)(hou),不勝悲(bei)憤,至此病愈急,不幾日,一(yi)(yi)(yi)代俠義艷情的(de)青樓女(nv)(nv)子就這(zhe)樣凄楚地撒(sa)手人間(jian)(jian)歸(gui)仙了
寇白門才真(zhen)正是秦淮八艷中最悲(bei)的(de)一(yi)朵。她在氣節(jie)上并無(wu)(wu)出眾之(zhi)處,相(xiang)比(bi)柳如是、李香君(jun)等(deng)(deng)人稍有不如,但其人生際(ji)遇卻(que)極具風月場人物的(de)代表(biao)性,不幸的(de)婚姻、無(wu)(wu)果的(de)戀愛(ai)、危(wei)險(xian)的(de)性游戲等(deng)(deng)等(deng)(deng),無(wu)(wu)不沾染了斑斑血淚。
一(yi)(yi)(yi)個老嫗在生理上(shang)如(ru)此依戀年輕男人,令人不解(jie)。據趙炎分析,出現這種狀(zhuang)況的原因(yin),應該與(yu)她的畸(ji)形(xing)人生軌跡有關系,從一(yi)(yi)(yi)個如(ru)花(hua)少女一(yi)(yi)(yi)步步淪為性奴,寇白(bai)門的經歷,每(mei)一(yi)(yi)(yi)階段均可用“畸(ji)戀”來(lai)形(xing)容。
余(yu)懷曰:“白(bai)門娟娟靜美;跌宕風(feng)流,能(neng)度曲,善畫蘭,相知拈韻,能(neng)吟詩,然滑易不能(neng)竟學”(《板橋雜記(ji)》)
吳梅村曰:“朱公轉徒致(zhi)千(qian)金,一舸西施計自深(shen),今日只因勾踐(jian)死,難(nan)將紅粉(fen)結同心。(《贈寇白(bai)門(men)》)
錢(qian)謙益曰:“叢殘紅粉念(nian)君恩,女俠誰知寇白門?”人稱之女俠。(《寇白門》)
老(lao)方文曰:“舊人猶有白門在,燈下相逢欲斷腸。一到南中便(bian)問君(jun),知君(jun)避俗遠塵氛。此番不(bu)見(jian)幽人去,慚愧秋(qiu)江與暮(mu)云。張生圖晤(wu)甚艱難(nan),此夕相期分(fen)外(wai)歡(huan)。只當論(lun)詩良(liang)友(you)宅,不(bu)應概作女郎看。"(《偕(xie)張蒼水李屺瞻飲寇白門齋(zhai)頭有贈》)
余懷 《板橋(qiao)雜記(ji)》
老方(fang)文(wen) 《涂山(shan)集》
吳梅(mei)村 《贈寇白(bai)門》
錢謙益 《寇白門》《金陵雜(za)題》
張曉(xiao)立 《女俠誰知(zhi)寇(kou)白門——寇(kou)白門 》
芴香初 《秦淮八艷之寇白門傳》
陳劍(jian)月 《秦(qin)淮八艷》之寇白門
毛玲萍 《魂斷秦淮》 2002 ?
李蓉蓉 《柳如是》 2012
《寇湄(mei)像》是中國清(qing)代畫(hua)家樊圻和(he)吳宏共(gong)同創作的一(yi)幅(fu)國畫(hua)作品(pin)。現藏于南京博物院