馬(ma)寶(bao)(1628-1699年(nian)),字(zi)城璧,號佩瑗,排(pai)(pai)行老三(san)(san),亦(yi)稱三(san)(san)寶(bao),明(ming)末陜西平涼府隆德轉角嘴人(今寧夏固原市(shi)隆德縣沙(sha)塘鎮(zhen)馬(ma)家河村),1628年(nian)孟夏出生,出生時母逝(shi),被父棄于山野(ye),三(san)(san)日后其嫂去看(kan),禽獸不食,且還活著,帶回(hui)家撫養,異人,食量大,年(nian)少力抵成人。魁梧赤眼,擅使鞣(rou)鞭槍(qiang),足智多謀,英勇善戰。排(pai)(pai)行老三(san)(san),又因唐初,有(you)驍騎(qi)將馬(ma)三(san)(san)寶(bao),人羨其勇,亦(yi)以三(san)(san)寶(bao)呼之(zhi)。生有(you)五子(zi),次子(zi)自援,恂恂儒雅,諳韻(yun)學《等(deng)韻(yun)》,有(you)詩集(ji)行世(shi)。
祟楨十六年(1643年),李(li)(li)自成部(bu)破隆德,馬寶投李(li)(li)自成部(bu)隊。李(li)(li)自成入北京時(1644年),馬寶已因戰功擢(zhuo)升老(lao)營副營總。
1645年(nian)(nian),李自(zi)成歿后(hou),寶擁護(hu)明(ming)桂(gui)王朱(zhu)由榔(1647年(nian)(nian)稱(cheng)永歷帝(di))南明(ming)朝,封安定伯(bo)。
順治七(qi)年(1650)二月,平南(nan)王(wang)尚可(ke)喜圍攻廣(guang)州(zhou)(zhou)。五月,永(yong)歷(li)帝(di)遣寶襲清遠(yuan),以救廣(guang)州(zhou)(zhou),被可(ke)喜使(shi)將擊(ji)敗(bai)。八年十(shi)月,永(yong)歷(li)帝(di)自南(nan)寧退安隆(long),寶率(lv)明(ming)軍(jun)轉戰(zhan)廣(guang)西(xi)山谷(gu)間(jian)。九年五月,永(yong)歷(li)帝(di)遣李(li)定(ding)國(guo)(guo)攻兩廣(guang),連陷桂林、柳(liu)州(zhou)(zhou),寶率(lv)兵與(yu)定(ding)國(guo)(guo)聚。十(shi)月,寶率(lv)廣(guang)西(xi)明(ming)軍(jun)東取陽(yang)山、連州(zhou)(zhou),占領廣(guang)東西(xi)北部(bu)。十(shi)年四月,攻肇慶兵敗(bai),隨可(ke)望(wang)(wang)走貴州(zhou)(zhou)。十(shi)三年,定(ding)國(guo)(guo)奉永(yong)歷(li)帝(di)入云(yun)(yun)南(nan)。十(shi)四年,可(ke)望(wang)(wang)據貴州(zhou)(zhou)叛,永(yong)歷(li)帝(di)遣定(ding)國(guo)(guo)討之,可(ke)望(wang)(wang)使(shi)寶間(jian)道襲云(yun)(yun)南(nan),欲掩執永(yong)歷(li)帝(di)。然可(ke)望(wang)(wang)拔扈,部(bu)下不執其令。寶得(de)知沐天(tian)波守云(yun)(yun)南(nan),停兵不進,暗示定(ding)國(guo)(guo)襲擊(ji)可(ke)望(wang)(wang),可(ke)望(wang)(wang)敗(bai)逃。寶歸云(yun)(yun)南(nan),十(shi)四年十(shi)月永(yong)歷(li)帝(di)封(feng)寶淮國(guo)(guo)公。
十六(liu)年(nian),南(nan)明朝兵(bing)(bing)敗,永(yong)歷帝自騰越(yue)奔南(nan)甸,寶(bao)走鶴慶,又(you)至(zhi)麗江、蘭坪州,十月在(zai)劍川無(wu)奈剃發降(jiang)清(qing)。三(san)桂見寶(bao)獷猛,厚結之。十七年(nian),三(san)桂奏請以降(jiang)兵(bing)(bing)為十營(ying),營(ying)千二百人,以投誠官分統之。并擬寶(bao)等為總(zong)兵(bing)(bing)官,清(qing)廷部議如所請,封寶(bao)為右(you)都督(du)充(chong)中(zhong)營(ying)總(zong)兵(bing)(bing)官。
十八年(nian),三(san)桂遣寶(bao)剿(jiao)馬(ma)乃土司龍兆吉,斬之。康熙五年(nian),寶(bao)調(diao)曲靖武營總兵官。
康(kang)熙十二年十一月,三桂(gui)復明,改(gai)國(guo)號為(wei)周元(yuan)(yuan)年,鑄印曰“天下(xia)都(dou)招(zhao)討兵馬大(da)元(yuan)(yuan)帥之印”,封寶國(guo)公,銜為(wei)鐵騎總管將(jiang)軍。
寶(bao)(bao)(bao)(bao)自(zi)云南(nan)率軍先驅陷(xian)貴(gui)(gui)州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou),貴(gui)(gui)州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)提督李(li)本深于(yu)(yu)貴(gui)(gui)陽(yang)率部歸迎。寶(bao)(bao)(bao)(bao)兵(bing)(bing)(bing)(bing)至(zhi)(zhi)鎮遠,巡撫(fu)曹(cao)申吉(ji)、總兵(bing)(bing)(bing)(bing)王永清(qing)(qing)皆(jie)降(jiang)。十三(san)年(nian)(nian)(nian),寶(bao)(bao)(bao)(bao)至(zhi)(zhi)湖(hu)南(nan),用奇兵(bing)(bing)(bing)(bing)攻(gong)陷(xian)沅州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)、辰州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou),俘清(qing)(qing)總兵(bing)(bing)(bing)(bing)官崔世祿(lu);清(qing)(qing)巡撫(fu)盧震(zhen)棄長(chang)(chang)沙,逃往岳(yue)(yue)(yue)州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)。荊襄的(de)清(qing)(qing)廷兵(bing)(bing)(bing)(bing)將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang),皆(jie)不敢(gan)渡江赴(fu)援。吳(wu)應(ying)麟援兵(bing)(bing)(bing)(bing)繼至(zhi)(zhi),寶(bao)(bao)(bao)(bao)先后攻(gong)下(xia)(xia)常德、岳(yue)(yue)(yue)州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)、澧(li)州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)、衡陽(yang)等四(si)州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)一府.四(si)川巡撫(fu)盧森,長(chang)(chang)沙副(fu)將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)黃正卿(qing),岳(yue)(yue)(yue)州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)參將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)李(li)國棟投降(jiang)。寶(bao)(bao)(bao)(bao)占領了(le)川湘一帶(dai),聲勢日盛。三(san)桂赴(fu)常州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)督師(shi),令寶(bao)(bao)(bao)(bao)嚴守(shou)岳(yue)(yue)(yue)州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou),扼洞庭(ting)湖(hu)口,布(bu)重兵(bing)(bing)(bing)(bing)于(yu)(yu)澧(li)州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)、石首、花(hua)容、松滋之間(jian)(jian).為(wei)(wei)犄角之勢。寶(bao)(bao)(bao)(bao)續(xu)襲江西。十四(si)年(nian)(nian)(nian)正月(yue)(yue),康熙(xi)令岳(yue)(yue)(yue)樂進逼長(chang)(chang)沙,寶(bao)(bao)(bao)(bao)據岳(yue)(yue)(yue)州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou),出沒(mei)湖(hu)湘間(jian)(jian),道路(lu)為(wei)(wei)梗(geng)。十五年(nian)(nian)(nian)三(san)月(yue)(yue),清(qing)(qing)兵(bing)(bing)(bing)(bing)攻(gong)長(chang)(chang)沙,寶(bao)(bao)(bao)(bao)令所屬彝陵、南(nan)漳諸將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)領分擾清(qing)(qing)營(ying)。十一月(yue)(yue),清(qing)(qing)兵(bing)(bing)(bing)(bing)圍長(chang)(chang)沙,寶(bao)(bao)(bao)(bao)自(zi)岳(yue)(yue)(yue)州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)馳援,長(chang)(chang)沙圍解。十六(liu)年(nian)(nian)(nian)九月(yue)(yue),寶(bao)(bao)(bao)(bao)率大(da)軍萬余(yu)攻(gong)克韶州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou),渡河(he)(he)至(zhi)(zhi)蓮花(hua)山(shan),薄(bo)羅(luo)江,被清(qing)(qing)軍內外夾(jia)擊,失利奔帽峰山(shan)。十二月(yue)(yue),寶(bao)(bao)(bao)(bao)率軍赴(fu)衡州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)。十七(qi)年(nian)(nian)(nian)正月(yue)(yue),又由宜章入廣西,二月(yue)(yue),復至(zhi)(zhi)衡州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou),營(ying)江東(dong)岸為(wei)(wei)聲援。六(liu)月(yue)(yue)初(chu),寶(bao)(bao)(bao)(bao)攻(gong)下(xia)(xia)彬州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou),率數萬人馬南(nan)下(xia)(xia),又攻(gong)衡州(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)(zhou)大(da)門永興,清(qing)(qing)都統(tong)伊里布(bu),副(fu)都統(tong)哈克山(shan)相繼戰死。寶(bao)(bao)(bao)(bao)占領清(qing)(qing)軍河(he)(he)外營(ying)壘,清(qing)(qing)統(tong)領碩岱城中(zhong)固守(shou)。寶(bao)(bao)(bao)(bao)三(san)面環攻(gong),晝夜(ye)不停。八月(yue)(yue),永興將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)攻(gong)下(xia)(xia),三(san)桂亡,寶(bao)(bao)(bao)(bao)焚兵(bing)(bing)(bing)(bing)營(ying)撤軍,吳(wu)諸將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)立世璠(fan),世璠(fan)拜寶(bao)(bao)(bao)(bao)為(wei)(wei)少傅(fu)兼太子太傅(fu)、掛大(da)將(jiang)(jiang)(jiang)(jiang)軍印總統(tong),專司(si)閫(kun)外,銜(xian)為(wei)(wei)兵(bing)(bing)(bing)(bing)馬大(da)元帥(shuai)。
十八(ba)年(nian)五月,簡親王(wang)喇(la)布(bu)給益陽知縣徐璫參議道銜,齎諭招撫,寶(bao)殺之。十月,上降(jiang)敕(chi)諭寶(bao)曰:“爾(er)等(deng)本(ben)系吳三桂藩下人。三桂反(fan)叛,爾(er)等(deng)率(lv)黨抗拒大兵,或非本(ben)懷。爾(er)若能悔(hui)(hui)罪(zui)歸誠,前罪(zui)悉赦(she),仍(reng)論功敘(xu)錄。標下將士(shi),概從寬宥(you),酌(zhuo)量加恩(en)。爾(er)其(qi)盡(jin)釋疑(yi)衷,勉(mian)圖(tu)后效”。寶(bao)抗拒如故(gu)。清兵復湖南、廣西,寶(bao)退貴州,守遵義。十九年(nian)正月,清兵攻克四(si)(si)川保寧,王(wang)屏(ping)藩窮(qiong)蹙(cu),自殺。三月,寶(bao)復襲四(si)(si)川,攻克瀘州、敘(xu)州。在四(si)(si)川時,曾派(pai)人馱貨捎書至故(gu)里,感(gan)念嫂嫂恩(en)澤.兄長教悔(hui)(hui),悔(hui)(hui)恨不(bu)諳時勢,恐(kong)招殃及己(ji)身。
二(er)十年二(er)月(yue),清將彰泰圍(wei)吳世(shi)璠(fan)于云南(nan)昆明,世(shi)璠(fan)危迫,趨寶(bao)(bao)(bao)自四(si)川回援。寶(bao)(bao)(bao)棄(qi)敘州,退守遵義,五(wu)月(yue)癸丑朔,清提督(du)周卜(bu)世(shi)至,寶(bao)(bao)(bao)曰(yue):“我(wo)以(yi)一旅頓鎮遠,則(ze)汝輩(bei)安得長(chang)驅至此!特以(yi)天(tian)命已去,雖竊據一方,亦復何益?故不為耳。”寶(bao)(bao)(bao)率部棄(qi)城走(zou)。六(liu)月(yue),寶(bao)(bao)(bao)再次于烏蒙(meng)山(shan)佯敗以(yi)誘清都督(du)希(xi)福(fu)(fu)攻擊,希(xi)福(fu)(fu)等至烏木山(shan),寶(bao)(bao)(bao)據險相(xiang)持(chi),敵強(qiang)我(wo)弱,未(wei)幾,寶(bao)(bao)(bao)越山(shan)遁,僅以(yi)身免。(寶(bao)(bao)(bao)以(yi)偽身至姚安,偽身與潰卒百人七月(yue)赴(fu)希(xi)福(fu)(fu)軍前降,九月(yue)磔于市。)
1681年6月(yue)滇(dian)黔邊(bian)境(jing)烏木山之戰(zhan),標(biao)致反清復明徹底失敗(bai),寶之次子(zi)(zi)自援氓村,三子(zi)(zi)應先(xian)遂跡滇(dian)南(nan)蒙自;淮國(guo)(guo)公與長子(zi)(zi)、四子(zi)(zi)、季(ji)子(zi)(zi)自奇及家口,在逃(tao)避(bi)清軍圍追阻截(jie)的過程中(zhong),偶遇貨郎挑壇(tan)子(zi)(zi)過路,與人(ren)換了(le)著裝,接過壇(tan)子(zi)(zi)挑肩上,得以脫身(shen),后知(zhi)其人(ren)羊潛虎死,淮國(guo)(guo)公對家人(ren)曰(yue):“不(bu)知(zhi)他人(ren)姓氏名誰,就(jiu)(jiu)跟著壇(tan)子(zi)(zi)姓吧”,一為(wei)紀念他人(ren)救(jiu)命之恩,二為(wei)隱名埋(mai)姓,就(jiu)(jiu)改(gai)姓譚(取“壇(tan)”之音(yin))了(le),
一代梟雄,從鄉俚走來,轟轟烈烈半(ban)生,還歸鄉俚,隱姓埋名(ming),頤(yi)養(yang)天年,無疾而(er)終,享年七十一歲,葬于岱港村的(de)花紅樹包包。