全(quan)稱(cheng)《西岳華山廟碑(bei)》,延熹(xi)四年(公元161年)四月刻,是漢碑(bei)隸書成熟時期的代表作之一。
漢隸——華山碑
漢(han)代隸書。全稱(cheng)《西岳華(hua)山(shan)廟(miao)碑(bei)(bei)》,延熹(xi)四(si)(si)年(公元161年)四(si)(si)月刻,此碑(bei)(bei)與《禮器碑(bei)(bei)》一(yi)樣被(bei)譽為漢(han)隸中典范,結字(zi)(zi)堂堂正正,字(zi)(zi)、行(xing)(xing)距(ju)齊整,波磔秀美。碑(bei)(bei)原在陜西華(hua)陰縣西岳廟(miao)中,明嘉靖三(san)十四(si)(si)年(一(yi)五(wu)五(wu)五(wu))毀于地(di)震。隸書,二(er)十二(er)行(xing)(xing),行(xing)(xing)三(san)十八字(zi)(zi)。額篆書“西岳華(hua)山(shan)廟(miao)碑(bei)(bei)”六字(zi)(zi)。末(mo)行(xing)(xing)有“郭香查書”字(zi)(zi)樣。《華(hua)山(shan)碑(bei)(bei)》是漢(han)碑(bei)(bei)隸屬成熟時期的代表作(zuo)之(zhi)一(yi)。書風樸茂古拙又圓轉流動;用筆豐滿(man)中和(he)又波磔明顯,為書家所推重。
周(zhou)禮(li)(li)職方氏,(河南山(shan)(shan)鎮曰崋,謂之(zhi)(zhi)西(xi)岳,春秋(qiu)傳曰,山(shan)(shan)岳則配天(tian),乾(qian)?定)位(wei),山(shan)(shan)澤(ze)通氣(qi),云行雨施,既成萬物,易之(zhi)(zhi)義(yi)(也,祀典(dian)曰:日月星(xing)辰,所(suo)(suo)昭昂也,地理山(shan)(shan)川,所(suo)(suo)生殖也,功)加於(wu)民,祀以(yi)(yi)報(bao)之(zhi)(zhi)。禮(li)(li)記曰:天(tian)子祭天(tian)地,及(山(shan)(shan)川,歲?焉,自(zi)三(san)五迭(die)興(xing),其奉山(shan)(shan)川,或(huo)(huo)在天(tian)子,或(huo)(huo)在(諸(zhu)侯(hou),是以(yi)(yi)唐虞(yu)疇(chou)咨四岳,五歲壹(yi)巡(xun)(xun)狩,皆以(yi)(yi)四(時之(zhi)(zhi)中月,各省其方,親至(zhi)其山(shan)(shan),柴祭燔燎),〔夏(xia)〕商則未聞(wen)所(suo)(suo)損益,周(zhou)鑒於(wu)二代,十有(you)二歲,王(wang)巡(xun)(xun)狩殷(國,亦有(you))事(shi)(shi)於(wu)方岳,祀以(yi)(yi)圭(璧,樂奏六歌),高祖初(chu)興(xing),改(gai)秦(qin)淫祀。太宗(zong)承(cheng)循,各詔有(you)司,其山(shan)(shan)川在諸(zhu)侯(hou)者(zhe),以(yi)(yi)時祠(ci)(ci)之(zhi)(zhi)。孝(xiao)武皇(huang)帝修封禪之(zhi)(zhi)(禮(li)(li)),〔恩(en)〕登(deng)假之(zhi)(zhi)道,巡(xun)(xun)省五岳,禋祀豐(feng)〔備〕,故(gu)立(li)宮其下,宮曰集(ji)靈宮,壂(dian)曰存(cun)仙(xian)壂(dian),門曰望仙(xian)門。仲宗(zong)之(zhi)(zhi)世,重使(shi)使(shi)者(zhe)持(chi)(節祀)焉,歲一禱(dao)(dao)而(er)三(san)祠(ci)(ci),后不承(cheng)前,(至(zhi))於(wu)亡新,寖(jin)用丘虛(xu),迄今垣趾營兆猶存(cun),建(jian)武之(zhi)(zhi)元,事(shi)(shi)舉其中,禮(li)(li)從其省,但使(shi)二千石(shi)以(yi)(yi)歲時往(祠(ci)(ci)),其有(you)風旱(han),禱(dao)(dao)請祈求,靡不報(bao)應(ying),自(zi)是以(yi)(yi)來,百有(you)余年,有(you)事(shi)(shi)西(xi)巡(xun)(xun),輒過亨祭,然其所(suo)(suo)立(li)碑石(shi),刻(紀時事(shi)(shi)),文字摩滅(mie),莫(mo)能(neng)存(cun)識,延熹四年七月甲子,弘(hong)農大守安國亭(ting)侯(hou)汝南袁(yuan)逢(feng),掌崋岳之(zhi)(zhi)主位(wei),應(ying)古(gu)制修廢(fei)起頓,閔(min)其若茲(zi),深(shen)達(da)和民事(shi)(shi)神(shen)之(zhi)(zhi)義(yi),精通誠至(zhi)礿(yue)祭之(zhi)(zhi)福(fu),乃(nai)案經(jing)傳所(suo)(suo)載,原(yuan)本所(suo)(suo)由,銘勒斯石(shi),垂之(zhi)(zhi)於(wu)后,其辭曰:
巖(yan)巖(yan)西岳(yue),峻極穹蒼,奄有河朔,遂荒崋陽,觸(chu)石興云(yun),雨我(wo)農(nong)桑,資糧品物,亦相瑤(yao)光(guang),崇(chong)冠二州,古曰雝梁(liang),馮於豳岐,文武克昌,天(tian)子(zi)展義,巡(xun)狩省(sheng)方,玉(yu)帛之贄,禮與岱亢,六樂之變(bian),舞以(yi)致(zhi)康,在(zai)漢中葉,建設宇堂,山岳(yue)之守,是(shi)秩是(shi)望,侯惟安國,兼(jian)命(ming)斯章,尊修靈基,肅共壇場,明(ming)德惟馨,神歆其(qi)芳,遏禳兇札(zha),?#91;斂吉祥,歲其(qi)有年,民〔說〕無疆(jiang)。
袁(yuan)府君(jun)(jun)(jun)肅恭(gong)明神,易碑飾(shi)闕,會(hui)遷京(jing)兆(zhao)尹,孫(sun)府君(jun)(jun)(jun)到,欽若嘉業,遵而(er)成之,延熹(xi)八年(nian)四月廿九日甲子(zi)就,袁(yuan)府君(jun)(jun)(jun)諱逢,字(zi)(zi)(zi)周陽(yang),汝(ru)南女陽(yang)人(ren),孫(sun)府君(jun)(jun)(jun)諱璆,字(zi)(zi)(zi)山陵(ling)(ling),安平信都人(ren),時令(ling)朱頡,字(zi)(zi)(zi)宣得,甘陵(ling)(ling)鄃(yu)人(ren),丞張(zhang)昉,字(zi)(zi)(zi)少(shao)游,河(he)南京(jing)人(ren),左尉唐佑,字(zi)(zi)(zi)君(jun)(jun)(jun)惠(hui),河(he)南密人(ren),主者掾崋陰王萇,字(zi)(zi)(zi)得長(chang),京(jing)兆(zhao)尹?監都水掾霸陵(ling)(ling)〔杜遷〕市石,遣〔書〕佐新豐郭?察書,刻者潁川邯(han)鄲公修〔蘇(su)〕張(zhang),工(gong)郭君(jun)(jun)(jun)〔遷〕。
清代朱彝尊(zun)評此(ci)碑(bei)(bei)說:“漢隸凡三種(zhong)(zhong)(zhong),一(yi)種(zhong)(zhong)(zhong)方整,一(yi)種(zhong)(zhong)(zhong)流(liu)麗,一(yi)種(zhong)(zhong)(zhong)奇古(gu)。惟延熹(xi)《華岳碑(bei)(bei)》正變乖合,靡(mi)所(suo)不有,兼三者之(zhi)長,當為(wei)漢隸第一(yi)品(pin)。”方朔《枕(zhen)經堂金石書畫(hua)提拔》中云(yun):“字(zi)(zi)字(zi)(zi)起棱(leng),筆(bi)筆(bi)如鑄(zhu),意包千古(gu),勢(shi)壓三峰。”(《金石文(wen)字(zi)(zi)跋尾》)。劉熙載(zai)也說:“漢碑(bei)(bei)蕭散如韓敕(chi)、孔宙,嚴密如衡方、張(zhang)遷,皆隸之(zhi)盛也,若(ruo)華山(shan)廟(miao)碑(bei)(bei),磅礴郁積,流(liu)漓(li)頓挫,意味(wei)尤(you)不可窮(qiong)極(ji)。”。”《華山(shan)碑(bei)(bei)》傳(chuan)世拓(tuo)本(ben)(ben)(ben)(ben)只有四種(zhong)(zhong)(zhong):長垣本(ben)(ben)(ben)(ben),華陰本(ben)(ben)(ben)(ben),四明本(ben)(ben)(ben)(ben),李文(wen)田(tian)本(ben)(ben)(ben)(ben)。除長垣本(ben)(ben)(ben)(ben)為(wei)宋(song)拓(tuo)外,其(qi)余均為(wei)明拓(tuo)。此(ci)次印(yin)行之(zhi)拓(tuo)即為(wei)長垣本(ben)(ben)(ben)(ben),惜原物已流(liu)入日本(ben)(ben)(ben)(ben)。