《衡方(fang)碑(bei)(bei)》是(shi)刊(kan)刻于(yu)東漢(han)建寧(ning)元年(nian)(nian)(168年(nian)(nian))九月的一(yi)方(fang)碑(bei)(bei)刻,全稱為(wei)“漢(han)故衛(wei)尉卿(qing)衡府君(jun)之碑(bei)(bei)”,一(yi)般認為(wei)書(shu)丹者是(shi)朱(zhu)登,屬(shu)隸書(shu)書(shu)法作品(pin),現(xian)藏于(yu)山東省泰安市岱廟碑(bei)(bei)廊。
《衡(heng)(heng)(heng)方(fang)(fang)碑》為(wei)山東(dong)省文物(wu)保護單位,通高(gao)240厘(li)米,寬110厘(li)米,厚25厘(li)米,屬(shu)圓首碑,上(shang)雕蟠螭紋,碑額隸(li)書(shu)陽刻“漢故(gu)衛尉卿(qing)衡(heng)(heng)(heng)府君(jun)之(zhi)碑”2行10字(zi)(zi)。額下有圓穿,穿下碑文記敘了(le)衡(heng)(heng)(heng)方(fang)(fang)的(de)祖先及衡(heng)(heng)(heng)方(fang)(fang)的(de)生(sheng)平政(zheng)績(ji)。書(shu)法(fa)上(shang),其字(zi)(zi)體(ti)方(fang)(fang)拙(zhuo)樸實,以拙(zhuo)取勝,間架穩實厚重,如虎臥闕下;筆畫端正粗壯,筆筆如磐(pan)石,折角棱條分明,有嚴(yan)峻之(zhi)態;章法(fa)行密字(zi)(zi)滿,平正之(zhi)中有欹斜之(zhi)變。
(碑額)漢故衛尉卿衡府(fu)君之(zhi)碑
府君諱方,字興祖。肇先蓋堯之苗,本姓□□,則有伊尹;在殷之世,號稱阿衡,囙而氏焉。□□□┘圡,家于平陸。君之烈祖,少以
衡方(fang)少(shao)舉孝廉,歷任郎中、即丘侯相(xiang)、膠東令(ling)、會稽郡(jun)東部都(dou)尉、右北平(ping)太守(shou)(shou)、穎川太守(shou)(shou)、京兆(zhao)尹等職。建寧初年(nian)(nian)(nian),漢靈帝即位,起用(yong)舊臣,衡方(fang)被拜為步兵校(xiao)尉。衡方(fang)上任才十(shi)(shi)天就(jiu)突(tu)然染(ran)病,臥(wo)床(chuang)不起,于(yu)建寧元(yuan)年(nian)(nian)(nian)(168年(nian)(nian)(nian))二月五(wu)日(ri)逝世(shi),同(tong)年(nian)(nian)(nian)九月十(shi)(shi)七(qi)日(ri)下葬。《衡方(fang)碑》即其門生(sheng)故吏在東漢建寧元(yuan)年(nian)(nian)(nian)(168年(nian)(nian)(nian))九月為其追頌生(sheng)前(qian)事(shi)跡(ji)而立的墓(mu)碑。
《衡方碑》的風格(ge)特征主要有:
①講究氣勢。雖然從外(wai)形看來(lai)《衡(heng)方(fang)碑(bei)》并沒有恣(zi)肆的體勢和(he)飛動的主(zhu)筆畫(hua),但(dan)其鋪毫前(qian)行、不求精工的線條本身和(he)茂(mao)密的結構卻又在昭示一種(zhong)粗獷(guang)和(he)雄強。
②崇尚(shang)古(gu)拙(zhuo)。“古(gu)”表(biao)(biao)現在線(xian)條的(de)樸(pu)素,沒有(you)故作(zuo)姿態的(de)甜俗。線(xian)形的(de)變化(hua)更多地出(chu)于自(zi)然的(de)粗細交錯、曲直相(xiang)生、長短穿插等(deng),在運筆過程中(zhong)并沒有(you)明(ming)顯(xian)的(de)“節奏(zou)點”可以找(zhao)尋(xun)、沒有(you)人為的(de)刻意雕琢,只(zhi)有(you)從(cong)平實線(xian)條所透(tou)射出(chu)的(de)斑(ban)駁(bo)的(de)古(gu)意和(he)率真。“拙(zhuo)”表(biao)(biao)現在結構的(de)方(fang)(fang)整(zheng),和(he)方(fang)(fang)整(zheng)之(zhi)中(zhong)的(de)重心(xin)偏移——有(you)時(shi)(shi)(shi)偏左、有(you)時(shi)(shi)(shi)偏右、有(you)時(shi)(shi)(shi)偏下。
③表現力(li)量(liang)(liang)。《衡(heng)(heng)方(fang)碑》的(de)力(li)量(liang)(liang)表現為肥厚渾厚如磐石,此由用筆的(de)“積點成線”而來。這種用筆不(bu)(bu)同于(yu)篆(zhuan)書的(de)平移,雖然都是(shi)中鋒(feng),但篆(zhuan)書中勿須頓(dun)挫(cuo),用力(li)平衡(heng)(heng),而《衡(heng)(heng)方(fang)碑》線條(tiao)的(de)內(nei)在(zai)運動是(shi)不(bu)(bu)斷地(di)調(diao)整提筆、頓(dun)筆、扭曲、出鋒(feng)等動作過程(cheng),不(bu)(bu)斷地(di)調(diao)整筆鋒(feng)用力(li)的(de)角度和(he)(he)位置(zhi)。它也不(bu)(bu)像《禮(li)器碑》和(he)(he)《曹全碑》等波(bo)挑明顯的(de)漢碑那樣來得(de)舒展,而是(shi)顯得(de)匆匆忙(mang)忙(mang),對波(bo)挑的(de)書寫盡量(liang)(liang)弱化,而表現為圓(yuan)融和(he)(he)含蓄。
(圖冊(ce)來源:《漢衡方碑》)
清代書法家翁方綱:是碑書體寬(kuan)綽而闊,密處不甚留隙(xi)地,似開(kai)后來顏(yan)魯公(gong)正書之(zhi)漸矣。然予嘗以每(mei)行分(fen)翦,微空(kong)一線(xian)之(zhi)隙(xi)裝之(zhi),則每(mei)字相接,并不嫌(xian)于緊密,蓋其書勢在《景君》《鄭固(gu)》二(er)碑間也。(《兩(liang)漢金石記(ji)·卷十二(er)·漢故衛尉卿衡府君之(zhi)碑》)
清代(dai)書法家何(he)紹基:《衡府(fu)君碑》,方古(gu)中有(you)倔強氣,自是東(dong)京(jing)杰(jie)跡。(《何(he)紹基詩(shi)文(wen)集》)
清代文學家劉(liu)熙載(zai):漢碑蕭散如(ru)《韓敕》《孔宙(zhou)》,嚴密如(ru)《衡方》《張(zhang)遷》,皆隸之盛(sheng)也。(《藝概·卷五·書概》)
清代書法家(jia)方朔:字體方正渾樸,與《張遷(qian)碑》可以伯(bo)仲。(《枕經堂(tang)金石跋·卷三·漢衛尉卿(qing)衡方碑跋》)
近(jin)代(dai)書法藝術家(jia)楊(yang)守敬:①此(ci)碑(bei)古健(jian)豐腴,北齊人(ren)書,多從(cong)此(ci)出,當不在《華山(shan)碑(bei)》之下。(《激素飛(fei)清閣評碑(bei)記·卷一·漢·衛(wei)尉卿衡(heng)方碑(bei)》)
近代書(shu)(shu)法(fa)家康有(you)為(wei):①于是《衡方(fang)》《乙(yi)瑛》《華山(shan)》《石經》《曹(cao)全》等碑(bei),體(ti)扁已極,波磔分(fen)背,隸體(ti)成矣(yi)。(《廣藝(yi)舟雙(shuang)楫(ji)·卷(juan)(juan)二(er)·體(ti)變第(di)四(si)》)②凝整則有(you)《衡方(fang)》《白石神君(jun)》《張(zhang)遷(qian)》。(《廣藝(yi)舟雙(shuang)楫(ji)·卷(juan)(juan)二(er)·本(ben)漢第(di)七(qi)》)③《武班碑(bei)》為(wei)紀(ji)伯允(yun)書(shu)(shu),《郙閣頌》為(wei)仇子長書(shu)(shu),《衡方(fang)碑(bei)》為(wei)朱登書(shu)(shu),《樊(fan)敏碑(bei)》為(wei)劉懆書(shu)(shu),雖非知(zhi)名(ming)人,然(ran)已工絕如此。(《廣藝(yi)舟雙(shuang)楫(ji)·卷(juan)(juan)二(er)·本(ben)漢第(di)七(qi)》)④《衡方(fang)》《張(zhang)遷(qian)》《白石神君(jun)》《上尊號(hao)》《受禪》,皆方(fang)筆也。(《廣藝(yi)舟雙(shuang)楫(ji)·卷(juan)(juan)五·綴法(fa)第(di)二(er)十一》)
近代篆刻家、藏(zang)書家姚華:《景君》高古,惟(wei)勢(shi)甚嚴整,不若《衡(heng)方(fang)》之變化于(yu)平正,從嚴整中出險峻。(《弗堂類稿·跋衡(heng)方(fang)碑將(jiang)字本》)
《衡方碑(bei)(bei)》原在(zai)山東汶上縣次邱鄉中(zhong)店村(舊稱平原社郭家樓)。清代雍正八年(nian)(nian)(nian)(1730年(nian)(nian)(nian)),汶水泛決,碑(bei)(bei)陷臥(wo),莊(zhuang)人郭承錫重(zhong)立。1953年(nian)(nian)(nian)移(yi)到岱廟(miao)(miao)炳靈門內陳(chen)列(lie),1983年(nian)(nian)(nian)9月移(yi)到岱廟(miao)(miao)碑(bei)(bei)廊。
著作 著錄名稱
名稱 作者
集古錄跋尾 歐陽(yang)修 后漢衡(heng)方碑
隸釋 洪適 衛尉衡方碑(bei)
金薤琳瑯 都(dou)穆 漢衛尉衡方碑
金石文字記 顧(gu)炎(yan)武 衛尉卿衡方碑
曝書亭金(jin)石文字跋尾 朱彝尊 衡(heng)方碑
分隸偶存(cun) 萬經 漢衛(wei)尉卿衡(heng)方(fang)碑
隸辨 顧藹吉(ji) 衡方碑
金石圖說 牛運震 衛尉唧(ji)衡(heng)方碑
金石萃編(bian) 王(wang)昶 衛(wei)尉卿衡方碑
潛(qian)研堂金(jin)石(shi)文跋尾(wei) 錢大(da)昕 衛尉卿衡方碑
山左金(jin)石志 畢沅(yuan)等 衛尉卿衡方碑
兩(liang)漢金石記(ji) 翁方綱 漢故衛尉(wei)卿衡府君之碑
漢隸拾(shi)遺 王念孫 衛(wei)尉(wei)卿衡方碑
古墨齋金(jin)石跋 趙紹祖 漢衛尉卿衡方碑(bei)
平津(jin)讀碑(bei)記(ji) 洪頤煊 衛尉卿衡方碑(bei)
枕(zhen)經堂金石題跋 方(fang)朔 漢衛尉卿衡(heng)方(fang)碑
讀書余錄(lu) 俞樾 衛尉卿衡方碑
集古求真(zhen) 歐(ou)陽輔 衡方碑
激素飛清閣評碑(bei)記 楊守敬 衛尉卿衡方碑(bei)
山東金石志(zhi) 孫葆田 后漢衛(wei)尉卿衡方(fang)碑(bei)
校碑隨筆 方若(ruo) 衛尉卿衡方碑