中國南(nan)朝宋墓碑(bei)。因比爨寶子碑(bei)高大,俗(su)稱大爨碑(bei)。在(zai)云南(nan)省陸(lu)良縣城東南(nan)約10公里的(de)貞元堡(又稱薛官堡)。碑(bei)立于南(nan)朝宋孝(xiao)武帝大明二年 (458)。
墓主人爨龍(long)顏(yan)不(bu)見(jian)史(shi)籍記(ji)(ji)載(zai),歷任(ren)建寧、晉寧二(er)郡太守及寧州(zhou)(zhou)刺史(shi)。碑文詳細記(ji)(ji)載(zai)了(le)爨氏的歷史(shi)和墓主人祖孫三(san)代的仕歷,還記(ji)(ji)載(zai)了(le)元嘉九(jiu)年 (432)益州(zhou)(zhou)趙廣(guang)起義(yi)波及寧州(zhou)(zhou)地區,爨龍(long)顏(yan)曾參(can)與鎮壓(ya)活動(dong)的史(shi)實。
爨氏為東漢末至唐初著名的(de)(de)“南(nan)中大姓”之一(yi),是當(dang)時滇(dian)東和滇(dian)池地區(qu)的(de)(de)世(shi)襲統治者。此碑對(dui)于研(yan)究爨氏歷史(shi)及其政權的(de)(de)組織(zhi)機構、禮樂制(zhi)度和民族關系等具有重(zhong)要價值(zhi)。1961年(nian)中華人(ren)民共和國(guo)國(guo)務(wu)院公布為全國(guo)重(zhong)點文物保護單位。
此碑元(yuan)(yuan)李(li)京 《云南志略》中已(yi)著錄。 清道光七年(nian)(1827),金石學家、云貴總督阮元(yuan)(yuan)在(zai)貞元(yuan)(yuan)堡荒丘(qiu)之上(shang)發現此碑,即令知州張浩建亭保(bao)護。
1962年國家(jia)撥款修(xiu)繕碑(bei)亭,并(bing)加固碑(bei)座。
1986年將此(ci)碑移(yi)入鄰近新(xin)修復的(de)大殿內(nei)。
該碑目前已(yi)風(feng)化嚴重,文字剝蝕(shi)較多。
在(zai)云南邊陲,還有一位爨(cuan)族首領因為(wei)(wei)一塊墓碑(bei)而名垂千古,他就被封為(wei)(wei)龍驤將(jiang)軍(jun)、護鎮蠻校尉、寧州剌史、邛(qiong)都縣侯的爨(cuan)龍顏。
他死了(le)以(yi)后(hou),立了(le)一塊(kuai)墓碑,就(jiu)是這(zhe)通《爨龍顏碑》,因(yin)為(wei)地處邊陲,流傳不廣,鮮為(wei)人知。
清道(dao)光年(nian)間(jian),金(jin)石學家(jia)、收藏(zang)家(jia)阮元任(ren)云貴總督(du)時訪得,于是大顯于世。
康有為(wei)對此碑(bei)推崇備(bei)至,他在《廣藝舟雙楫·碑(bei)品(pin)》中將《爨龍顏碑(bei)》列為(wei)“神(shen)品(pin)第一”,贊其“下畫如(ru)昆刀刻玉(yu),但見(jian)渾美;布(bu)勢如(ru)精工畫人,各(ge)有意(yi)度(du)。
當為隸、楷極則”(《廣(guang)藝舟(zhou)雙(shuang)楫.寶南》)。
在云南省陸良縣彩色(se)沙林西面約三公里(li)的薛官堡斗閣寺大殿(dian)內,聳立著(zhu)一塊古碑(bei)(bei),這就是全國著(zhu)名的爨(cuan)龍(long)顏(yan)碑(bei)(bei)(爨(cuan) :cuàn])。它的全稱(cheng)為《宋故龍(long)驤將軍(jun)護鎮蠻校(xiao)尉(wei)寧(ning)州刺史邛(qiong)都縣侯爨(cuan)使(shi)君之碑(bei)(bei)》。
《爨(cuan)龍顏碑》始建于南朝劉(liu)宋(song)孝(xiao)武(wu)帝大明二年(公(gong)元458年),距今為一千五百四十一年。
碑(bei)通高3.38米(mi),上寬1.35米(mi),下寬1.46米(mi),厚(hou)0.25米(mi)(見圖)。碑(bei)額上部(bu)浮雕青龍、白虎、朱雀。
下部正中(zhong)有(you)(you)穿,左右(you)刻日、月;日中(zhong)有(you)(you)爨烏, 月中(zhong)有(you)(you)蟾(chan)蜍。中(zhong)間(jian)刻“宋故龍驤(xiang)將軍護(hu)鎮蠻校(xiao)尉寧州刺史邛都(dou)縣(xian)侯爨使君(jun)之碑(bei)”。碑(bei)陽正文(wen)24行,行45字,共 927字;爨道慶撰文(wen)。
碑(bei)陰(yin)刻職官題名 3列,上列15行(xing),中列17行(xing),下列16行(xing)。
碑陽(yang)左(zuo)邊(bian)刻清阮元、邱均恩、楊爨三跋及“道光(guang)七年知州(zhou)張浩建(jian)亭”字 1行(xing)。碑文書(shu)(shu)(shu)體屬(shu)楷書(shu)(shu)(shu),但保留有隸書(shu)(shu)(shu)風格,筆力(li)遒勁,向(xiang)為金石學家(jia)和書(shu)(shu)(shu)法家(jia)所推崇(chong)。
碑文追(zhui)溯了爨(cuan)換(huan)家族的歷(li)史,記述了爨(cuan)龍顏(yan)的事跡。為后人研究爨(cuan)換(huan)家族及晉南北朝時代的云(yun)南歷(li)史,提(ti)供了寶貴的資料。
碑文(wen)說:爨(cuan)氏的祖先,早為(wei)顓頊,戰國(guo)為(wei)郢楚,漢(han)代為(wei)班固,至漢(han)末“采邑于爨(cuan)”,以為(wei)姓。
雖其先祖先是(shi)否為顓(zhuan)頊、郢(ying)楚(chu)、班固,難(nan)以考查,但(dan)爨氏(shi)是(shi)中(zhong)原(yuan)流(liu)播(bo)南人的(de)漢人則(ze)較為明顯。
宋故龍(long)驤將軍護鎮蠻校尉寧州刺史邛都縣侯爨使君之(zhi)碑
君諱龍(long)顏,字(zi)仕(shi)德,建寧同樂縣人。其先世本高陽顓頊之(zhi)玄胄,才子祝融之(zhi)渺胤也。清源流而(er)不滯,深根固而(er)不傾。
夏后之盛,敷陳五教,勛隆九土。純化布于千古(gu),仁功播于萬(wan)祀。故乃耀輝西岳,霸(ba)王郢楚,子(zi)文(wen)銘德于春(chun)秋,斑朗紹縱于季葉。陽九運否,蟬蛻河東,逍遙中原。班彪刪(shan)定漢記,班固(gu)述(shu)修道訓。
爰暨漢末,采邑(yi)于(yu)爨(cuan),因(yin)氏族焉。姻婭媾于(yu)公族,振纓蕃乎(hu)王室(shi)。
乃祖肅,魏尚書仆射(she),河南尹(yin),位均九(jiu)例,舒翮中(zhong)朝。遷運(yun)庸蜀,流薄(bo)南入,樹安九(jiu)世,千柯繁茂,萬葉云(yun)興。鄉望標于(yu)四姓,邈冠(guan)顯于(yu)上京(jing)。瑛豪繼體,于(yu)茲(zi)而美。祖,晉寧、建寧二(er)(er)郡太守,龍(long)驤(xiang)將軍(jun),寧州(zhou)刺史。考,龍(long)驤(xiang)輔國將軍(jun)八郡監軍(jun),晉寧、建寧二(er)(er)郡太守,追謚寧州(zhou)刺史、邛都縣侯。金紫(zi)累跡,朱(zhu)黻充(chong)庭。
君(jun)承尚書之(zhi)玄孫(sun),監(jian)軍(jun)之(zhi)令子也。容貌瑋于(yu)時倫,貞操(cao)超于(yu)門友。溫(wen)良沖挹,在家(jia)必聞。本州禮命主簿不就,三辟別駕(jia)從(cong)事史,正式當朝(chao),靖拱端右。仁篤顯(xian)于(yu)朝(chao)野,清名扇于(yu)遐邇(er)。舉(ju)義熙十年秀才,除(chu)郎中、相國西鎮,遷南蠻府行參軍(jun),除(chu)試(shi)守(shou)(shou)建(jian)寧太守(shou)(shou)。剖符本邦,衣(yi)錦(jin)晝游。民歌其德,士詠(yong)其風。于(yu)是貫伍鄉朝(chao)、本州司馬、長史。而君(jun)素(su)懷(huai)慷慨,志存(cun)遠(yuan)御,萬國歸(gui)闕,除(chu)散騎侍郎。進(jin)無烋容,退無慍(yun)色,忠誠(cheng)簡于(yu)帝心,芳風宣于(yu)天邑。除(chu)龍驤將軍(jun),試(shi)守(shou)(shou)晉寧太守(shou)(shou),軺(yao)車鉞斧,金章(zhang)紫綬,綮戟幢蓋,襲封邛都縣侯。
歲在壬申(shen),百六遘釁,州土(tu)擾亂,東西二境,兇豎狼暴,緬(mian)成(cheng)寇場。君(jun)收合精銳五千之眾,身伉矢(shi)石,撲碎千計,肅清邊(bian)嵎。
君南中磐(pan)石(shi),人情歸望(wang),遷本號龍(long)驤(xiang)將(jiang)軍、護鎮蠻校尉、寧州刺史、邛都縣候。君姿英雄之高略,敦純懿之弘度,獨步(bu)南境,卓爾不群(qun)。
雖子產之在鄭(zheng),蔑以加焉。是(shi)以蘭聲既暢,福(fu)隆后嗣者矣。自(zi)非愷(kai)悌君子,孰能(neng)若斯也哉(zai)?昊天不吊,寢疾彌篤,享(xiang)年六十(shi)一。
歲在(zai)丙戌十二月(yue)上旬薨。黎庶痛(tong)悼,宋、夷(yi)傷懷,天朝遠感(gan),追贈中牢之饋也(ye)。
故吏建寧趙次之(zhi),巴郡杜(du)長子等仰懷仁德,永慕玄(xuan)澤,刊石樹碑(bei),褒尚烋烈(lie)。
其頌日:
巍(wei)巍(wei)靈山,峻高迢(tiao)遰。或躍(yue)在(zai)渆,龍飛紫闥。邈(miao)邈(miao)君候,天姿英哲(zhe)。縉紳踵門,揚(yang)名四(si)外。束帛戔戔,禮聘交會。
優游南境(jing),恩沾華裔。撫(fu)伺方岳,勝殘去(qu)煞(sha)。悠哉明后,德重道融。綢(chou)繆七經,騫(qian)騫(qian)匪躬。鳳翔京(jing)邑,曾(ceng)閔比蹤(zong)。
如何不吊,遇(yu)此(ci)繁霜。良木摧枯,光(guang)輝潛藏。在三(san)感(gan)慕,孝友(you)哀傷。銘邇(er)玄石,千載垂(chui)功。
祖(zu)已甍(meng)背,考志存銘記。良愿不遂,奄(yan)然早終。嗣孫碩(shuo)子等,友乎哀(ai)感,仰尋(xun)靈訓,永慕高蹤,控勒在三。仲秋(qiu)七月(yue),登山采石,樹立玄碑(bei),表殊勛於當(dang)世,流芳(fang)風(feng)於千代,故記之。
寧州(zhou)長子(zi)驎弘早(zao)終,次弟(di)驎紹(shao)、次弟(di)驎暄、次弟(di)驎崇(chong)等建(jian)樹此碑(bei)。
大明二年歲在戊戌九(jiu)月(yue)上旬(xun)壬子朔嗣孫碩(shuo)瑞、碩(shuo)才、碩(shuo)繗(lin)、碩(shuo)萬、碩(shuo)思(si)、碩(shuo)閭、碩(shuo)羅、碩(shuo)闥(ta)、碩(shuo)俗等(deng)立。
匠(jiang)碑,府主簿益州杜萇子(zi)。文,建(jian)寧爨道慶作。
爨龍(long)顏碑(bei),詞采富麗,文筆凝煉,富于(yu)感情,反映出(chu)南中知(zhi)識(shi)分(fen)子爨道慶有(you)(you)相(xiang)(xiang)當(dang)高(gao)的(de)文學修養。就書(shu)(shu)法而言,筆力(li)雄(xiong)強,結體茂密,繼(ji)承漢碑(bei)法度,有(you)(you)隸書(shu)(shu)遺意(yi),運筆方中帶圓,筆畫沉毅雄(xiong)拔,興酣(han)趣足(zu),意(yi)態奇逸(yi)。有(you)(you)人(ren)將它(ta)與嵩高(gao)靈廟(miao)(miao)碑(bei)相(xiang)(xiang)比,認為(wei)“淳樸之氣則(ze)靈廟(miao)(miao)為(wei)勝(sheng),雋(jun)逸(yi)之姿則(ze)爨碑(bei)為(wei)長”,“魏(wei)晉以(yi)(yi)還,此(ci)兩碑(bei)為(wei)書(shu)(shu)家(jia)之鼻(bi)祖。”(范壽(shou)銘:《爨龍(long)顏碑(bei)跋》)康有(you)(you)為(wei)說此(ci)碑(bei)“與靈廟(miao)(miao)碑(bei)同體,渾金璞玉,皆師元(yuan)常(鍾繇)實(shi)承中朗之正統(tong)。”足(zu)見書(shu)(shu)家(jia)對它(ta)的(de)推崇。由于(yu)書(shu)(shu)法精(jing)美,常有(you)(you)千里之外(wai)覓拓本學書(shu)(shu)者,道光年間曾有(you)(you)人(ren)為(wei)詩紀(ji)其事:“吾家(jia)小阮(ruan)好作(zuo)字,虎臥跳有(you)(you)深(shen)嗜。遠來(lai)萬(wan)里求此(ci)碑(bei),桂阮(ruan)頗詳王未(wei)備(bei)。千錢買寄汝一(yi)觀,樸散風神同北魏(wei)。”民國年間,有(you)(you)人(ren)偽作(zuo)“元(yuan)豐二(er)年(1079年)春社祭祀日十二(er)世孫吉如手拓”的(de)“古(gu)本”,以(yi)(yi)“五百金”高(gao)價(jia)出(chu)售(shou)。有(you)(you)人(ren)受騙,還自(zi)以(yi)(yi)為(wei)得“宋拓最初之本”呢。