早期經歷
關天(tian)培是鴉片戰爭(zheng)中抗英名(ming)將(jiang)(jiang)。關天(tian)培出(chu)身于一個職位低微行武(wu)家庭,1803年(清嘉慶八年)考取武(wu)庠生,中武(wu)秀(xiu)才(cai),授把總。歷(li)任(ren)把總、千(qian)總、守備(bei)、游擊(ji)、參將(jiang)(jiang)等職,累升至(zhi)參將(jiang)(jiang)。1826年(清道光六年),清政府初辦漕糧海運(yun),關天(tian)培押糧船(chuan)千(qian)余艘(sou)平安至(zhi)天(tian)津,旋升副將(jiang)(jiang)。次年,提升為(wei)江(jiang)南蘇松鎮總兵(bing)。1832年春,署(shu)理江(jiang)南提督(du)。1834年調(diao)任(ren)廣東水(shui)師提督(du)。
勤于防務
關自(zi)抵(di)粵接任(ren)后(hou),即致力于加(jia)強(qiang)廣東沿海(hai)的防務。赴任(ren)后(hou),他(ta)親自(zi)踏勘(kan)地(di)(di)理形(xing)勢,積極整(zheng)頓防務,筑炮(pao)(pao)(pao)臺(tai)(tai),鑄重炮(pao)(pao)(pao),造(zao)暗(an)礁,訓練(lian)(lian)士兵,海(hai)防十分鞏(gong)固。他(ta)親自(zi)監督鑄造(zao)大炮(pao)(pao)(pao)八千(qian)斤、六千(qian)斤者(zhe)(zhe)四十尊(zun),六千(qian)斤以(yi)下者(zhe)(zhe)數(shu)百尊(zun),并分置各炮(pao)(pao)(pao)臺(tai)(tai),以(yi)加(jia)強(qiang)防守力量。與此同時(shi),他(ta)又加(jia)緊訓練(lian)(lian)水師部隊(dui),親自(zi)駐扎在虎(hu)門督軍操練(lian)(lian),每年二月末、八月初,親自(zi)率領(ling)五百士兵,分別到威遠(yuan)(yuan)、鎮遠(yuan)(yuan)、橫檔、大澆、永安、鞏(gong)固六地(di)(di)進行實戰演習(xi),操練(lian)(lian)槍炮(pao)(pao)(pao)。
關(guan)天培還將建(jian)設虎門(men)要塞(sai)的經驗和(he)匯(hui)集(ji)的有關(guan)資料(liao),編成《籌海初集(ji)》四(si)卷并附有許多詳細的地圖和(he)訓練圖、表等,體現了(le)他關(guan)心時事、抵御(yu)侵(qin)略的海防思想。
致力禁煙
道光十九年(1839年),清(qing)政府任命湖(hu)廣(guang)總督林則徐(xu)(xu)為(wei)欽差大臣(chen),南下廣(guang)州,主持禁煙(yan)運(yun)(yun)動。關天培除了積極配(pei)合兩(liang)廣(guang)總督鄧廷楨(zhen)打擊鴉片走私販外,還堅決(jue)支(zhi)持林則徐(xu)(xu)的(de)禁煙(yan)行動,并出(chu)動水師,首先承擔了收繳(jiao)和銷毀(hui)鴉片的(de)重要而艱巨的(de)任務。共(gong)收繳(jiao)英美兩(liang)國(guo)商人的(de)鴉片兩(liang)萬多(duo)箱并全部交給林則徐(xu)(xu),在(zai)虎門海灘銷毀(hui)。因為(wei)關天培在(zai)禁煙(yan)運(yun)(yun)動中積極配(pei)合林則徐(xu)(xu),立下汗馬功勞,還受到清(qing)廷加一(yi)級的(de)獎勵(li)。
浴血虎門
道光二十(shi)年(nian)(1840年(nian))九月(yue),林則(ze)徐被(bei)撤職查(cha)辦。廣東地方(fang)官吏大(da)多(duo)(duo)改持與侵(qin)華(hua)英軍“和談”的(de)(de)態度,而關(guan)(guan)天(tian)培卻不為所動,仍(reng)然堅決主(zhu)戰(zhan)。是年(nian)十(shi)二月(yue)初十(shi),虎門要塞的(de)(de)沙角(jiao)(jiao)、大(da)角(jiao)(jiao)炮(pao)臺均(jun)被(bei)英軍攻(gong)陷,守將(jiang)陳連升等戰(zhan)死。關(guan)(guan)天(tian)培坐鎮虎門,僅剩數百名將(jiang)士隨其堅守要塞。他多(duo)(duo)次向(xiang)兩(liang)廣總督(du)請援,但(dan)均(jun)無法(fa)取(qu)得有力的(de)(de)援助(zhu)。時任兩(liang)廣總督(du)琦善僅遣兵二百進行(xing)敷衍。關(guan)(guan)天(tian)培知道難以(yi)挽回(hui)戰(zhan)局,遂決心以(yi)戰(zhan)死報國。
道光二(er)十(shi)一年(1841年)二(er)月初六(liu),英(ying)軍(jun)對(dui)虎(hu)門要塞發動總攻(gong),以戰艦(jian)10艘(sou)、汽船3艘(sou),配以登陸部隊,猛攻(gong)關(guan)(guan)天(tian)培(pei)(pei)所在的靖遠炮(pao)臺(tai)。戰斗從(cong)中(zhong)(zhong)午到深(shen)夜,進行得異(yi)常(chang)激烈。年逾六(liu)旬(xun)的關(guan)(guan)天(tian)培(pei)(pei)親(qin)自指揮(hui),負(fu)傷(shang)十(shi)余處尚親(qin)自開(kai)炮(pao)還擊敵軍(jun)。英(ying)國司令向關(guan)(guan)天(tian)培(pei)(pei)發出最后通牒,令其放(fang)棄虎(hu)門各炮(pao)臺(tai),關(guan)(guan)天(tian)培(pei)(pei)不(bu)予(yu)理睬。至傍(bang)晚時英(ying)軍(jun)攻(gong)入炮(pao)臺(tai),關(guan)(guan)天(tian)培(pei)(pei)持刀(dao)奮戰被砍傷(shang)左臂,受傷(shang)10多處,但他仍屹立(li)陣前,親(qin)手燃(ran)炮(pao)射擊。后被槍彈擊中(zhong)(zhong),致創(chuang)痕遍體,口中(zhong)(zhong)仍然大呼殺敵。
為了(le)不使提(ti)督大印(yin)落入敵手,關(guan)(guan)天(tian)培急令(ling)隨從(cong)將大印(yin)帶走(zou),隨從(cong)哭(ku)著拽住他的衣襟,請求一(yi)同撤(che)走(zou)。關(guan)(guan)天(tian)培厲聲拒絕,堅持指(zhi)揮(hui),激勵士兵奮力苦戰。忽然,敵人又一(yi)發炮(pao)彈襲來,這位年逾(yu)六旬(xun)的老將不幸中彈犧牲(sheng)。關(guan)(guan)天(tian)培以身(shen)殉職時,雙目緊閉,挺立不倒。英軍見“關(guan)(guan)天(tian)培挺立如生,反駭(hai)而仆(pu)”,個(ge)個(ge)嚇得目瞪口呆。最后(hou),守衛炮(pao)臺的400多名將士,全(quan)部(bu)壯烈殉國。
林則徐(xu):六載固金湯,問(wen)何(he)人(ren)忽(hu)壞長城,孤注空(kong)教躬盡瘁;雙忠(zhong)同坎壈,聞異類(lei)亦欽(qin)偉節(jie),歸魂鄉關(guan)面如生。
陳(chen)康祺:嗚(wu)呼!庚、辛海(hai)上之(zhi)變,文(wen)臣(chen)中(zhong)可(ke)倚以(yi)御侮者(zhe),僅林文(wen)忠(zhong)公(gong)(gong)(gong)一(yi)人,次則裕靖(jing)節(jie)耳。奈懿(yi)親重(zhong)臣(chen),臨戎(rong)喪膽,徹防媚敵,惟恐失歡,以(yi)致窮(qiong)島魍魎(liang)之(zhi)徒(tu),橫(heng)行溟渤,擇(ze)利而食。而一(yi)時(shi)筑室(shi)之(zhi)議,反以(yi)開釁(xin)責(ze)文(wen)忠(zhong),以(yi)窮(qiong)蹙而死謗(bang)靖(jing)節(jie);亦舌(she)燒城(cheng),天地易位,至今(jin)猶有(you)拾唾余者(zhe)。至于陳(chen)忠(zhong)愍公(gong)(gong)(gong)之(zhi)守吳淞,葛壯節(jie)、王剛節(jie)、鄭忠(zhong)節(jie)三(san)公(gong)(gong)(gong)之(zhi)守定海(hai),及公(gong)(gong)(gong)之(zhi)守虎(hu)門,皆以(yi)同舟(zhou)匪(fei)夫(fu),援絕鼓(gu)死,結纓免胄(zhou),頹我(wo)長(chang)城(cheng)。余生庚子,世貫海(hai)東,采(cai)父老(lao)之(zhi)傳聞,睹近年之(zhi)世變,濡筆紀(ji)此,憤氣(qi)填膺。恨不能(neng)起懦帥殘魂,縷割寸,充死事諸(zhu)忠(zhong)臣(chen)祠廟犧(xi)牢(lao)之(zhi)用。嗚(wu)呼!亦何及已。
《清(qing)史稿》:海疆戰(zhan)事(shi)起(qi),既絀於(wu)兵械,又昧於(wu)敵情,又牽掣於(wu)和戰(zhan)之(zhi)(zhi)(zhi)無定,畏葸者敗(bai),忠勇者亦敗(bai)。專(zhuan)閫之(zhi)(zhi)(zhi)臣(chen),忘身殉國,義不返踵,亦各(ge)求其心之(zhi)(zhi)(zhi)所安耳。嗚(wu)呼,烈已!偏裨授命者,附著(zhu)於(wu)篇。