俞伯(bo)牙從小就(jiu)酷愛音(yin)樂,他(ta)的(de)老師成連(lian)曾帶(dai)著他(ta)到東海(hai)的(de)蓬萊山(shan),領(ling)略大自然的(de)壯美(mei)(mei)神奇,使他(ta)從中悟出(chu)了(le)音(yin)樂的(de)真(zhen)諦。他(ta)彈起琴(qin)(qin)(qin)來,琴(qin)(qin)(qin)聲優(you)美(mei)(mei)動聽(ting)(ting),猶(you)如高山(shan)流水一般。雖然,有許多(duo)人贊美(mei)(mei)他(ta)的(de)琴(qin)(qin)(qin)藝,但他(ta)卻認為一直沒有遇(yu)到真(zhen)正能聽(ting)(ting)懂(dong)他(ta)琴(qin)(qin)(qin)聲的(de)人。他(ta)一直在尋覓自己的(de)知音(yin)。
有一(yi)(yi)年,俞(yu)伯牙(ya)奉(feng)晉王(wang)之命出使楚國。八(ba)月(yue)十五那天,他(ta)(ta)乘船來(lai)到(dao)(dao)了(le)漢陽江口(kou)。遇風(feng)浪(lang),停泊在(zai)(zai)一(yi)(yi)座(zuo)小山下。晚(wan)(wan)上,風(feng)浪(lang)漸(jian)漸(jian)平息了(le)下來(lai),云開月(yue)出,景色十分迷人。望著(zhu)空中(zhong)的(de)(de)一(yi)(yi)輪(lun)明月(yue),俞(yu)伯牙(ya)琴(qin)興大(da)發,拿出隨身帶(dai)來(lai)的(de)(de)琴(qin),專心致志(zhi)地彈了(le)起來(lai)。他(ta)(ta)彈了(le)一(yi)(yi)曲又一(yi)(yi)曲,正(zheng)當(dang)他(ta)(ta)完全(quan)沉醉在(zai)(zai)優美(mei)的(de)(de)琴(qin)聲之中(zhong)的(de)(de)時(shi)候(hou),猛然看到(dao)(dao)一(yi)(yi)個人在(zai)(zai)岸邊(bian)一(yi)(yi)動(dong)不動(dong)地站著(zhu)。俞(yu)伯牙(ya)吃了(le)一(yi)(yi)驚,手下用力,“啪”的(de)(de)一(yi)(yi)聲,琴(qin)弦被(bei)撥斷了(le)一(yi)(yi)根。俞(yu)伯牙(ya)正(zheng)在(zai)(zai)猜測(ce)岸邊(bian)的(de)(de)人為何而來(lai),就聽(ting)到(dao)(dao)那個人大(da)聲地對他(ta)(ta)說:“先生(sheng),您(nin)不要疑(yi)心,我是個打柴的(de)(de),回家晚(wan)(wan)了(le),走(zou)到(dao)(dao)這(zhe)里聽(ting)到(dao)(dao)您(nin)在(zai)(zai)彈琴(qin),覺(jue)得琴(qin)聲絕妙(miao),不由得站在(zai)(zai)這(zhe)里聽(ting)了(le)起來(lai)。”
俞伯(bo)牙借著(zhu)月光仔(zi)細一看,那個人(ren)身旁放著(zhu)一擔干柴(chai)(chai),果(guo)然是個打柴(chai)(chai)的(de)(de)人(ren)。俞伯(bo)牙心想:一個打柴(chai)(chai)的(de)(de)樵夫,怎么(me)會(hui)聽懂(dong)我(wo)的(de)(de)琴呢?于是他就問:“你(ni)(ni)既然懂(dong)得(de)琴聲(sheng),那就請你(ni)(ni)說說看,我(wo)彈的(de)(de)是一首什么(me)曲子?”
聽了(le)俞伯牙的問話,那打(da)柴的人(ren)笑著回(hui)答:“先生,您剛才彈(dan)(dan)的是(shi)孔子贊嘆弟子顏回(hui)的曲譜,只可(ke)惜(xi),您彈(dan)(dan)到第四句的時候,琴弦斷了(le)。”
打(da)柴(chai)人(ren)的(de)回答(da)一點不(bu)錯(cuo),俞伯(bo)(bo)牙(ya)不(bu)禁大喜(xi),忙邀(yao)請他上船來(lai)細談。那打(da)柴(chai)人(ren)看到俞伯(bo)(bo)牙(ya)彈(dan)的(de)琴(qin),便說:“這是(shi)瑤(yao)琴(qin),!相傳是(shi)伏羲氏(shi)造的(de)。”接著他又把這瑤(yao)琴(qin)的(de)來(lai)歷說了(le)(le)出來(lai)。聽了(le)(le)打(da)柴(chai)人(ren)的(de)這番講述,俞伯(bo)(bo)牙(ya)心中不(bu)由(you)得暗暗佩(pei)服。接著俞伯(bo)(bo)牙(ya)又為(wei)打(da)柴(chai)人(ren)彈(dan)了(le)(le)幾曲,請他辨識其中之(zhi)意。當他彈(dan)奏的(de)琴(qin)聲(sheng)雄壯高亢的(de)時候(hou),打(da)柴(chai)人(ren)說:“這琴(qin)聲(sheng),表達了(le)(le)高山的(de)雄偉氣(qi)勢。”當琴(qin)聲(sheng)變得清新(xin)流暢時,打(da)柴(chai)人(ren)說:“這后彈(dan)的(de)琴(qin)聲(sheng),表達的(de)是(shi)無(wu)盡的(de)流水。”
俞伯牙聽(ting)了不禁驚喜萬分,自己(ji)用(yong)琴聲表達的心意,過(guo)去沒人能聽(ting)得懂,而眼前的這個樵夫,竟然(ran)聽(ting)得明(ming)明(ming)白白。沒想到(dao),在(zai)這野(ye)嶺之下,竟遇到(dao)自己(ji)久久尋覓(mi)不到(dao)的知(zhi)(zhi)音,于(yu)是(shi)他(ta)(ta)問打柴(chai)人名字,得知(zhi)(zhi)他(ta)(ta)叫(jiao)鐘子期,便和他(ta)(ta)喝(he)起酒來。倆人越(yue)談越(yue)投(tou)機(ji),相見(jian)恨晚,結(jie)拜為兄弟(di)。約定來年的中秋再到(dao)這里相會。
和鐘(zhong)(zhong)子期(qi)灑淚而(er)別后第(di)二年(nian)中秋(qiu),俞(yu)(yu)伯牙(ya)如約來到了(le)漢陽江(jiang)口(kou),可是他(ta)(ta)等啊(a)等啊(a),怎(zen)么也不(bu)(bu)見鐘(zhong)(zhong)子期(qi)來赴約,于(yu)是他(ta)(ta)便彈起(qi)琴來召喚這位知(zhi)音,可是又(you)過(guo)了(le)好久,還(huan)是不(bu)(bu)見人來。第(di)二天,俞(yu)(yu)伯牙(ya)向一位老人打聽(ting)鐘(zhong)(zhong)子期(qi)的下落,老人告訴他(ta)(ta),鐘(zhong)(zhong)子期(qi)已不(bu)(bu)幸染(ran)病去(qu)世了(le)。臨終前,他(ta)(ta)留下遺言,要把墳墓修在(zai)江(jiang)邊,到八月十五相會時,好聽(ting)俞(yu)(yu)伯牙(ya)的琴聲。
聽了(le)(le)老人(ren)的話(hua),俞(yu)伯牙萬(wan)分悲痛,他(ta)來到鐘子期的墳(fen)前,凄楚地彈起了(le)(le)古曲《高(gao)山(shan)流水(shui)》。彈罷,他(ta)挑(tiao)斷了(le)(le)琴弦(xian),長嘆了(le)(le)一聲(sheng),把心愛的瑤琴在(zai)青石上摔(shuai)了(le)(le)個粉碎。他(ta)悲傷地說:我唯(wei)一的知音已(yi)不在(zai)人(ren)世了(le)(le),這琴還彈給誰(shui)聽呢?”
兩位“知(zhi)(zhi)音”的(de)友誼感動(dong)了后人(ren),人(ren)們在他們相遇(yu)的(de)地方,筑起了一(yi)座古琴臺(tai)。直至今天,人(ren)們還(huan)常用“知(zhi)(zhi)音”來形(xing)容朋友之間的(de)情誼。
后(hou)人(ren)有詩贊(zan)美曰:摔碎瑤琴鳳尾(wei)寒(han),子(zi)期(qi)不在與誰彈?春(chun)風(feng)滿面皆朋友,欲覓(mi)知(zhi)音難上難!
俞瑞,字伯(bo)牙(本名伯(bo)牙),春秋時的(de)(de)音樂家,曾(ceng)擔任晉國(guo)的(de)(de)外交官。春秋時代(dai)的(de)(de)琴(qin)師。既是彈琴(qin)能手,又是作曲家,故被人尊為“琴(qin)仙”。最早見于戰國(guo)鄭國(guo)人列御寇所(suo)(suo)著《列子(zi)(zi)·湯(tang)問》篇:“伯(bo)牙善(shan)鼓琴(qin),鐘(zhong)子(zi)(zi)期(qi)(qi)善(shan)聽(ting)。伯(bo)牙鼓琴(qin),志在登高山。鐘(zhong)子(zi)(zi)期(qi)(qi)曰:“善(shan)哉!峨峨兮(xi)若泰山!”志在流水(shui),鐘(zhong)子(zi)(zi)期(qi)(qi)曰:“善(shan)哉!洋(yang)洋(yang)兮(xi)若江(jiang)河!”伯(bo)牙所(suo)(suo)念,鐘(zhong)子(zi)(zi)期(qi)(qi)必(bi)得之。
伯(bo)牙游于(yu)泰山之(zhi)陰,卒逢暴(bao)雨,止于(yu)巖下;心(xin)悲,乃援琴而(er)鼓之(zhi)。初為霖雨之(zhi)操,更造崩山之(zhi)音(yin)。曲每奏,鐘子期輒窮其趣。伯(bo)牙乃舍琴而(er)嘆曰:“善(shan)哉(zai)!善(shan)哉(zai)!子之(zhi)聽(ting)夫志,想像猶吾心(xin)也(ye)。吾于(yu)何逃聲哉(zai)?”
荀子《勸學篇》中亦稱“伯(bo)牙(ya)鼓琴而六馬仰科”,可見他(ta)(ta)彈琴技術(shu)之(zhi)高超(chao)。呂氏(shi)春(chun)秋《本味(wei)篇》記(ji)有(you)伯(bo)牙(ya)鼓琴遇知音,鐘子期(qi)領會琴曲(qu)志在高山(shan)、流水(shui)的故事。《琴操》記(ji)載:伯(bo)牙(ya)學琴三年不(bu)成,他(ta)(ta)的老師成連把他(ta)(ta)帶到東海(hai)蓬萊山(shan)去聽(ting)海(hai)水(shui)澎湃、群鳥悲鳴之(zhi)音,于是(shi)他(ta)(ta)有(you)感(gan)而作《水(shui)仙操》。現在的琴曲(qu)《高山(shan)》《流水(shui)》和《水(shui)仙操》都是(shi)傳說中俞伯(bo)牙(ya)的作品。后(hou)人以伯(bo)牙(ya)摔琴謝知音的故事為題材還創作了琴歌《伯(bo)牙(ya)吊子期(qi)》。
鐘子(zi)期(qi),名徽,字(zi)子(zi)期(qi)。春秋楚國(今(jin)湖北漢(han)陽)人(ren)。相傳(chuan)鐘子(zi)期(qi)是一個戴斗(dou)笠、披蓑衣、背(bei)沖(chong)擔、拿板斧的樵夫。歷(li)史(shi)上記載俞伯(bo)牙在漢(han)江邊鼓(gu)琴(qin),鐘子(zi)期(qi)感嘆(tan)說:“巍巍乎(hu)若(ruo)高(gao)山,蕩(dang)蕩(dang)乎(hu)若(ruo)流(liu)水。”兩(liang)人(ren)就成了至交(jiao)。鐘子(zi)期(qi)死后,俞伯(bo)牙認(ren)為世上已無知(zhi)音,終身不再鼓(gu)琴(qin)。
浪說曾分鮑叔(shu)金,誰人辨(bian)得伯牙琴(qin)!
于今交道奸(jian)如鬼,湖海空懸一片(pian)心。
憶昔去年春,江邊(bian)曾會君。
今日重(zhong)來訪(fang),不見知音人。
但見一抔土,慘然傷我心!
傷(shang)心(xin)傷(shang)心(xin)復(fu)傷(shang)心(xin),不忍淚(lei)珠紛。
來歡去何(he)苦,江畔起愁云。
子(zi)期(qi)子(zi)期(qi)兮(xi),你我(wo)千金(jin)義。
歷盡天涯無足語,此曲終(zhong)兮不復(fu)彈,三尺瑤琴為君(jun)死(si)!
摔(shuai)碎瑤琴鳳尾寒,子期不在對誰彈!
春風滿面(mian)皆朋(peng)友(you),欲覓知(zhi)音(yin)難(nan)上難(nan)。
勢(shi)利交懷勢(shi)利心,斯文誰(shui)復(fu)念知音!
伯(bo)牙不作鐘期(qi)逝,千古(gu)令人說破(po)琴。
浪說/曾(ceng)分/鮑叔金,誰人/辨得/伯(bo)牙琴!
于今/交(jiao)道/奸如(ru)鬼,湖海(hai)/空懸/一片(pian)心。
憶昔(xi)/去年(nian)/春,江邊/曾/會(hui)君。
今日(ri)/重(zhong)/來訪(fang),不(bu)見/知音人。但(dan)見/一抔/土,慘然(ran)/傷(shang)/我心!
傷心傷心/復/傷心,不忍/淚珠/紛。
來/歡/去/何(he)苦(ku),江(jiang)畔/起(qi)/愁云。
此曲/終(zhong)兮/不/復彈,三尺瑤琴/為/君/死。
浪說曾(ceng)分鮑叔金,誰人辨得(de)伯牙琴!于今(jin)交道奸如鬼,湖(hu)海空懸一片心。
古(gu)來(lai)論交情(qing)至(zhi)厚莫如管鮑。管是(shi)管夷(yi)吾,鮑是(shi)鮑叔牙(ya)。他兩(liang)個(ge)(ge)同為(wei)商賈,得利均分;時管夷(yi)吾多取其(qi)利,叔牙(ya)不(bu)以為(wei)貪(tan),知(zhi)其(qi)貧(pin)也。后來(lai)管夷(yi)吾被囚,叔牙(ya)脫之(zhi),薦為(wei)齊相(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)。這樣朋(peng)友,才是(shi)個(ge)(ge)真正相(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)知(zhi)。這相(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)知(zhi)有幾樣名(ming)色:恩(en)德相(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)結者,謂(wei)(wei)之(zhi)知(zhi)己;腹心(xin)相(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)照(zhao)者,謂(wei)(wei)之(zhi)知(zhi)心(xin);聲氣相(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)求(qiu)者,謂(wei)(wei)之(zhi)知(zhi)音(yin),總來(lai)叫做相(xiang)(xiang)(xiang)(xiang)知(zhi)。
今日聽(ting)在(zai)下說一(yi)(yi)樁俞(yu)伯(bo)(bo)牙(ya)的故事。列(lie)位(wei)看(kan)官(guan)們,要(yao)(yao)聽(ting)者,洗耳而聽(ting);不(bu)(bu)(bu)要(yao)(yao)聽(ting)者,各隨(sui)尊便。正是(shi)(shi):知(zhi)音說與知(zhi)音聽(ting),不(bu)(bu)(bu)是(shi)(shi)知(zhi)音不(bu)(bu)(bu)與談。話說春秋(qiu)戰國(guo)(guo)時,有一(yi)(yi)名公(gong),姓俞(yu)名瑞字伯(bo)(bo)牙(ya),楚(chu)(chu)國(guo)(guo)郢都人氏,即今湖廣荊州府之地(di)也(ye)。那(nei)俞(yu)伯(bo)(bo)牙(ya)身雖楚(chu)(chu)人,官(guan)星(xing)卻落于晉(jin)(jin)國(guo)(guo),仕至(zhi)上大(da)夫之位(wei)。因奉晉(jin)(jin)主(zhu)(zhu)(zhu)之命,來(lai)楚(chu)(chu)國(guo)(guo)修聘(pin)。伯(bo)(bo)牙(ya)討這個差(cha)使,一(yi)(yi)來(lai)是(shi)(shi)個大(da)才,不(bu)(bu)(bu)辱君命;二(er)(er)來(lai)就便省視(shi)鄉里(li),一(yi)(yi)舉兩得(de)。當時從陸路(lu)(lu)至(zhi)于郢都,朝(chao)見了(le)楚(chu)(chu)王(wang)(wang),致了(le)晉(jin)(jin)主(zhu)(zhu)(zhu)之命。楚(chu)(chu)王(wang)(wang)設宴款待,十分相(xiang)敬。那(nei)郢都乃是(shi)(shi)桑梓之地(di),少不(bu)(bu)(bu)得(de)去看(kan)一(yi)(yi)看(kan)墳(fen)墓,會一(yi)(yi)會親友。然雖如此,各事其主(zhu)(zhu)(zhu),君命在(zai)身,不(bu)(bu)(bu)敢遲留,公(gong)事已畢,拜辭楚(chu)(chu)王(wang)(wang)。楚(chu)(chu)王(wang)(wang)贈以黃(huang)金采緞(duan),高車(che)駟馬。伯(bo)(bo)牙(ya)離楚(chu)(chu)一(yi)(yi)十二(er)(er)年,思想故國(guo)(guo)江山(shan)之勝,欲得(de)恣情觀覽(lan),要(yao)(yao)打(da)從水路(lu)(lu)大(da)寬轉而回(hui)。乃假(jia)奏(zou)楚(chu)(chu)王(wang)(wang)道:“臣(chen)不(bu)(bu)(bu)幸有犬馬之疾(ji),不(bu)(bu)(bu)勝車(che)馬馳(chi)驟,乞(qi)假(jia)臣(chen)舟楫(ji),以便醫藥。”楚(chu)(chu)王(wang)(wang)準奏(zou),命水師撥大(da)船二(er)(er)只,一(yi)(yi)正一(yi)(yi)副(fu),正船單坐晉(jin)(jin)國(guo)(guo)來(lai)使,副(fu)船安(an)頓仆從行(xing)李,都是(shi)(shi)蘭橈畫槳,錦帳(zhang)高帆,甚是(shi)(shi)齊(qi)整。群臣(chen)直送到江頭而別。
只因覽勝探奇,不(bu)(bu)顧山(shan)遙水遠。伯(bo)(bo)牙是(shi)(shi)個風(feng)(feng)流才子(zi),那江山(shan)之(zhi)勝,正投其懷(huai)。張(zhang)一(yi)(yi)片風(feng)(feng)帆,凌(ling)千層(ceng)碧(bi)浪(lang),看不(bu)(bu)盡遙山(shan)疊翠,遠水澄(cheng)清。不(bu)(bu)一(yi)(yi)日,行至(zhi)漢陽江口。時當八月(yue)十五日中(zhong)秋之(zhi)夜(ye),偶(ou)然風(feng)(feng)狂(kuang)浪(lang)涌,大(da)雨如注,舟(zhou)楫不(bu)(bu)能前進,泊于(yu)(yu)山(shan)崖之(zhi)下(xia)。不(bu)(bu)多時,風(feng)(feng)恬(tian)浪(lang)靜(jing)(jing),雨止云開,現(xian)出(chu)一(yi)(yi)輪明(ming)月(yue)。那雨后之(zhi)月(yue),其光倍常。伯(bo)(bo)牙在(zai)船(chuan)(chuan)艙中(zhong),獨坐無聊,命童(tong)子(zi)焚香爐內(nei):“待我撫琴(qin)(qin)一(yi)(yi)操,以遣情懷(huai)。”童(tong)子(zi)焚香罷,捧琴(qin)(qin)囊置于(yu)(yu)案間(jian)。伯(bo)(bo)牙開囊取(qu)琴(qin)(qin),調弦轉軫,彈出(chu)一(yi)(yi)曲。曲猶(you)未終,指(zhi)下(xia)“刮剌”的一(yi)(yi)聲響,琴(qin)(qin)弦斷(duan)了(le)(le)一(yi)(yi)根。伯(bo)(bo)牙大(da)驚,叫童(tong)子(zi)去(qu)問船(chuan)(chuan)頭:“這住船(chuan)(chuan)所在(zai)是(shi)(shi)甚(shen)么去(qu)處(chu)?”船(chuan)(chuan)頭答(da)道(dao):“偶(ou)因風(feng)(feng)雨,停泊于(yu)(yu)山(shan)腳之(zhi)下(xia),雖(sui)然有(you)(you)些草樹,并無人(ren)(ren)(ren)家。”伯(bo)(bo)牙驚訝,想(xiang)道(dao):“是(shi)(shi)荒(huang)山(shan)了(le)(le)。若是(shi)(shi)城郭(guo)村(cun)莊,或(huo)有(you)(you)聰明(ming)好學之(zhi)人(ren)(ren)(ren),盜聽(ting)吾琴(qin)(qin),所以琴(qin)(qin)聲忽(hu)變(bian),有(you)(you)弦斷(duan)之(zhi)異。這荒(huang)山(shan)下(xia),那得有(you)(you)聽(ting)琴(qin)(qin)之(zhi)人(ren)(ren)(ren)?哦(e),我知道(dao)了(le)(le),想(xiang)是(shi)(shi)有(you)(you)仇家差來刺客;不(bu)(bu)然,或(huo)是(shi)(shi)賊盜伺候更(geng)深,登舟(zhou)劫我財物。”叫左右:“與我上(shang)崖搜檢一(yi)(yi)番。不(bu)(bu)在(zai)柳陰深處(chu),定在(zai)蘆葦叢中(zhong)!”左右領命,喚齊眾(zhong)人(ren)(ren)(ren),正欲搭(da)跳上(shang)崖,忽(hu)聽(ting)岸上(shang)有(you)(you)人(ren)(ren)(ren)答(da)應道(dao):“舟(zhou)中(zhong)大(da)人(ren)(ren)(ren),不(bu)(bu)必(bi)見疑(yi)。小(xiao)子(zi)并非奸盜之(zhi)流,乃樵(qiao)夫也(ye)(ye)(ye)。因打柴歸晚,值(zhi)驟雨狂(kuang)風(feng)(feng),雨具不(bu)(bu)能遮蔽(bi),潛身巖畔。聞君雅(ya)操,少住聽(ting)琴(qin)(qin)。”伯(bo)(bo)牙大(da)笑道(dao):“山(shan)中(zhong)打柴之(zhi)人(ren)(ren)(ren),也(ye)(ye)(ye)敢稱‘聽(ting)琴(qin)(qin)’二字(zi)!此言未知真偽,我也(ye)(ye)(ye)不(bu)(bu)計較了(le)(le)。左右的,叫他(ta)去(qu)罷。”那人(ren)(ren)(ren)不(bu)(bu)去(qu),在(zai)崖上(shang)高聲說道(dao):“大(da)人(ren)(ren)(ren)出(chu)言謬矣!豈不(bu)(bu)聞‘十室(shi)之(zhi)邑,必(bi)有(you)(you)忠信。’‘門內(nei)有(you)(you)君子(zi),門外君子(zi)至(zhi)。’大(da)人(ren)(ren)(ren)若欺(qi)負山(shan)野中(zhong)沒有(you)(you)聽(ting)琴(qin)(qin)之(zhi)人(ren)(ren)(ren),這夜(ye)靜(jing)(jing)更(geng)深,荒(huang)崖下(xia)也(ye)(ye)(ye)不(bu)(bu)該有(you)(you)撫琴(qin)(qin)之(zhi)客了(le)(le)。”
伯(bo)牙(ya)見他出(chu)言不(bu)(bu)俗(su),或者真是(shi)(shi)個(ge)聽(ting)琴(qin)的亦未(wei)可(ke)(ke)知(zhi)。止住左(zuo)右不(bu)(bu)要羅唣,走近艙(cang)門,回(hui)嗔(chen)作喜的問道(dao)(dao):“崖上(shang)(shang)那(nei)(nei)(nei)(nei)位君(jun)子(zi),既(ji)是(shi)(shi)聽(ting)琴(qin),站(zhan)立多時(shi),可(ke)(ke)知(zhi)道(dao)(dao)我適才(cai)所彈何曲(qu)?”那(nei)(nei)(nei)(nei)人(ren)(ren)道(dao)(dao):“小子(zi)若不(bu)(bu)知(zhi),卻也不(bu)(bu)來聽(ting)琴(qin)了(le)。方才(cai)大人(ren)(ren)所彈,乃孔(kong)仲尼(ni)嘆顏回(hui),譜(pu)入琴(qin)聲。其詞云(yun):‘可(ke)(ke)惜顏回(hui)命蚤(zao)亡(wang),教人(ren)(ren)思想(xiang)鬢如霜。只因(yin)陋(lou)巷(xiang)簞瓢樂,……’到這一句,就絕(jue)了(le)琴(qin)弦,不(bu)(bu)曾(ceng)撫出(chu)第四句來,小子(zi)也還記得:‘留得賢名(ming)萬(wan)古(gu)揚。’”伯(bo)牙(ya)聞言大喜道(dao)(dao):“先生(sheng)果非俗(su)士,隔崖遙遠,難以問答。”命左(zuo)右:“掌(zhang)跳,看扶手,請那(nei)(nei)(nei)(nei)位先生(sheng)登舟細講。”左(zuo)右掌(zhang)跳,此人(ren)(ren)上(shang)(shang)船,果然(ran)是(shi)(shi)個(ge)樵(qiao)(qiao)夫(fu)(fu):頭戴箬笠,身披(pi)蓑衣,手持(chi)尖擔(dan),腰(yao)插板斧,腳(jiao)踏芒鞋。手下(xia)(xia)(xia)人(ren)(ren)那(nei)(nei)(nei)(nei)知(zhi)言談(tan)好(hao)歹,見是(shi)(shi)樵(qiao)(qiao)夫(fu)(fu),下(xia)(xia)(xia)眼相看:“咄!那(nei)(nei)(nei)(nei)樵(qiao)(qiao)夫(fu)(fu)下(xia)(xia)(xia)艙(cang)去,見我老(lao)爺叩頭,問你甚么言語,小心答應,官(guan)尊著哩(li)!”樵(qiao)(qiao)夫(fu)(fu)卻是(shi)(shi)個(ge)有(you)意思的,道(dao)(dao):“列位不(bu)(bu)須粗魯,待我解衣相見。”除了(le)斗笠,頭上(shang)(shang)是(shi)(shi)青布(bu)包巾(jin);脫了(le)蓑衣,身上(shang)(shang)是(shi)(shi)藍布(bu)衫兒;搭(da)膊拴腰(yao),露出(chu)布(bu)苾下(xia)(xia)(xia)截。那(nei)(nei)(nei)(nei)時(shi)不(bu)(bu)慌不(bu)(bu)忙,將(jiang)蓑衣、斗笠、尖擔(dan)、板斧,俱安放艙(cang)門之外,脫下(xia)(xia)(xia)芒鞋,珣去泥水,重復穿上(shang)(shang),步入艙(cang)來。官(guan)艙(cang)內公座上(shang)(shang)燈燭輝煌,樵(qiao)(qiao)夫(fu)(fu)長(chang)揖而(er)不(bu)(bu)跪(gui),道(dao)(dao):“大人(ren)(ren),施禮(li)(li)了(le)。”俞伯(bo)牙(ya)是(shi)(shi)晉國大臣,眼界中那(nei)(nei)(nei)(nei)有(you)兩接的布(bu)衣,下(xia)(xia)(xia)來還禮(li)(li),恐失了(le)官(guan)體,既(ji)請下(xia)(xia)(xia)船,又不(bu)(bu)好(hao)叱他回(hui)去。伯(bo)牙(ya)沒(mei)奈何,微(wei)微(wei)舉手道(dao)(dao):“賢友免禮(li)(li)罷。”叫童子(zi)看坐(zuo)(zuo)(zuo)的。童子(zi)取(qu)一張杌坐(zuo)(zuo)(zuo)兒置于下(xia)(xia)(xia)席(xi)。伯(bo)牙(ya)全(quan)無客禮(li)(li),把(ba)嘴向樵(qiao)(qiao)夫(fu)(fu)一努,道(dao)(dao):“你且坐(zuo)(zuo)(zuo)了(le)。”你我之稱(cheng),怠慢可(ke)(ke)知(zhi)。那(nei)(nei)(nei)(nei)樵(qiao)(qiao)夫(fu)(fu)亦不(bu)(bu)謙讓(rang),儼然(ran)坐(zuo)(zuo)(zuo)下(xia)(xia)(xia)。
伯(bo)牙見他(ta)不(bu)(bu)(bu)告而(er)坐,微有嗔怪之(zhi)(zhi)(zhi)意,因(yin)此(ci)不(bu)(bu)(bu)問(wen)姓名,亦不(bu)(bu)(bu)呼手下(xia)(xia)人(ren)看茶。默坐多時(shi),怪而(er)問(wen)之(zhi)(zhi)(zhi):“適才(cai)崖(ya)上(shang)聽琴(qin)的,就是你么?”樵(qiao)(qiao)夫答言:“不(bu)(bu)(bu)敢(gan)。”伯(bo)牙道(dao)(dao):“我且(qie)(qie)問(wen)你,既來聽琴(qin),必知(zhi)琴(qin)之(zhi)(zhi)(zhi)出處(chu)。此(ci)琴(qin)何人(ren)所造?撫他(ta)有甚好(hao)處(chu)?”正問(wen)之(zhi)(zhi)(zhi)時(shi),船(chuan)頭來稟話:“風(feng)(feng)色順了,月明如(ru)晝,可(ke)以開船(chuan)。”伯(bo)牙分(fen)付:“且(qie)(qie)慢(man)些!”樵(qiao)(qiao)夫道(dao)(dao):“承大(da)人(ren)下(xia)(xia)問(wen),小(xiao)子(zi)(zi)若講話絮煩,恐(kong)擔誤順風(feng)(feng)行舟。”伯(bo)牙笑道(dao)(dao):“惟恐(kong)你不(bu)(bu)(bu)知(zhi)琴(qin)理。若講得有理,就不(bu)(bu)(bu)做官(guan),亦非(fei)大(da)事,何況行路之(zhi)(zhi)(zhi)遲(chi)速乎(hu)!”樵(qiao)(qiao)夫道(dao)(dao):“既如(ru)此(ci),小(xiao)子(zi)(zi)方敢(gan)僭談。此(ci)琴(qin)乃(nai)伏羲氏所琢(zhuo),見五(wu)星之(zhi)(zhi)(zhi)精(jing),飛墜(zhui)梧桐(tong),鳳皇來儀。鳳乃(nai)百(bai)鳥之(zhi)(zhi)(zhi)王,非(fei)竹實不(bu)(bu)(bu)食,非(fei)梧桐(tong)不(bu)(bu)(bu)棲,非(fei)醴泉不(bu)(bu)(bu)飲。伏羲氏知(zhi)梧桐(tong)乃(nai)樹中(zhong)(zhong)(zhong)之(zhi)(zhi)(zhi)良(liang)材,奪造化之(zhi)(zhi)(zhi)精(jing)氣,堪(kan)為(wei)雅(ya)樂(le),令人(ren)伐之(zhi)(zhi)(zhi)。其(qi)(qi)樹高(gao)三(san)(san)丈三(san)(san)尺,按(an)(an)三(san)(san)十(shi)(shi)三(san)(san)天(tian)之(zhi)(zhi)(zhi)數(shu),截為(wei)三(san)(san)段,分(fen)天(tian)、地、人(ren)三(san)(san)才(cai)。取上(shang)一(yi)(yi)(yi)段叩(kou)之(zhi)(zhi)(zhi),其(qi)(qi)聲太(tai)清,以其(qi)(qi)過(guo)(guo)輕而(er)廢之(zhi)(zhi)(zhi);取下(xia)(xia)一(yi)(yi)(yi)段叩(kou)之(zhi)(zhi)(zhi),其(qi)(qi)聲太(tai)濁(zhuo),以其(qi)(qi)過(guo)(guo)重而(er)廢之(zhi)(zhi)(zhi);取中(zhong)(zhong)(zhong)一(yi)(yi)(yi)段叩(kou)之(zhi)(zhi)(zhi),其(qi)(qi)聲清濁(zhuo)相濟,輕重相兼。送長流水(shui)中(zhong)(zhong)(zhong),浸七(qi)十(shi)(shi)二(er)(er)日(ri),按(an)(an)七(qi)十(shi)(shi)二(er)(er)候之(zhi)(zhi)(zhi)數(shu)。取起(qi)陰(yin)干,選良(liang)時(shi)吉日(ri),用高(gao)手匠(jiang)人(ren)劉子(zi)(zi)奇斫成(cheng)樂(le)器。此(ci)乃(nai)瑤池之(zhi)(zhi)(zhi)樂(le),故名瑤琴(qin)。長三(san)(san)尺六(liu)寸一(yi)(yi)(yi)分(fen),按(an)(an)周(zhou)天(tian)三(san)(san)百(bai)六(liu)十(shi)(shi)一(yi)(yi)(yi)度;前(qian)闊八(ba)(ba)寸,按(an)(an)八(ba)(ba)節;后闊四(si)寸,按(an)(an)四(si)時(shi);厚二(er)(er)寸,按(an)(an)兩儀。有金(jin)童頭、玉(yu)女(nv)腰(yao)、仙人(ren)背、龍(long)池、鳳沼、玉(yu)軫、金(jin)徽。那(nei)徽有十(shi)(shi)二(er)(er),按(an)(an)十(shi)(shi)二(er)(er)月;又有一(yi)(yi)(yi)中(zhong)(zhong)(zhong)徽,按(an)(an)閏月。先是五(wu)條弦(xian)在上(shang),外按(an)(an)五(wu)行:金(jin)、木、水(shui)、火、土(tu);內(nei)按(an)(an)五(wu)音(yin):宮(gong)(gong)、商(shang)、角、徵(zhi)、羽。堯舜時(shi)操五(wu)弦(xian)琴(qin),歌‘南風(feng)(feng)’詩,天(tian)下(xia)(xia)大(da)治。后因(yin)周(zhou)文王被囚(qiu)于羑(you)里,吊(diao)子(zi)(zi)伯(bo)邑考,添(tian)弦(xian)一(yi)(yi)(yi)根,清幽(you)哀怨,謂(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)文弦(xian)。后武王伐紂,前(qian)歌后舞,添(tian)弦(xian)一(yi)(yi)(yi)根,激烈發揚,謂(wei)之(zhi)(zhi)(zhi)武弦(xian)。先是宮(gong)(gong)、商(shang)、角、徵(zhi)、羽五(wu)弦(xian),后加二(er)(er)弦(xian),稱為(wei)文武七(qi)弦(xian)琴(qin)。此(ci)琴(qin)有六(liu)忌(ji)(ji)(ji)、七(qi)不(bu)(bu)(bu)彈(dan)、八(ba)(ba)絕。何為(wei)六(liu)忌(ji)(ji)(ji)?一(yi)(yi)(yi)忌(ji)(ji)(ji)大(da)寒(han),二(er)(er)忌(ji)(ji)(ji)大(da)暑,三(san)(san)忌(ji)(ji)(ji)大(da)風(feng)(feng),四(si)忌(ji)(ji)(ji)大(da)雨,五(wu)忌(ji)(ji)(ji)迅雷,六(liu)忌(ji)(ji)(ji)大(da)雪。何為(wei)七(qi)不(bu)(bu)(bu)彈(dan)?聞喪(sang)者不(bu)(bu)(bu)彈(dan),奏樂(le)不(bu)(bu)(bu)彈(dan),事冗不(bu)(bu)(bu)彈(dan),不(bu)(bu)(bu)凈(jing)身不(bu)(bu)(bu)彈(dan),衣(yi)冠不(bu)(bu)(bu)整(zheng)不(bu)(bu)(bu)彈(dan),不(bu)(bu)(bu)焚香不(bu)(bu)(bu)彈(dan),不(bu)(bu)(bu)遇知(zhi)音(yin)者不(bu)(bu)(bu)彈(dan)。何為(wei)八(ba)(ba)絕?總之(zhi)(zhi)(zhi),清奇幽(you)雅(ya),悲(bei)壯悠長。此(ci)琴(qin)撫到(dao)盡美盡善之(zhi)(zhi)(zhi)處(chu),嘯虎聞而(er)不(bu)(bu)(bu)吼,哀猿聽而(er)不(bu)(bu)(bu)啼。乃(nai)雅(ya)樂(le)之(zhi)(zhi)(zhi)好(hao)處(chu)也。”
伯(bo)(bo)牙(ya)聽(ting)見他(ta)(ta)對(dui)答(da)如流,猶(you)恐是(shi)記問(wen)(wen)之(zhi)學,又想道(dao):“就(jiu)是(shi)記問(wen)(wen)之(zhi)學,也虧他(ta)(ta)了。我(wo)再(zai)試他(ta)(ta)一試。”此時已不(bu)似(si)在先(xian)(xian)你我(wo)之(zhi)稱(cheng)了,又問(wen)(wen)道(dao):“足(zu)(zu)下(xia)(xia)(xia)既知(zhi)(zhi)(zhi)樂(le)理(li),當時孔仲尼鼓(gu)琴于(yu)室中,顏回(hui)自(zi)外入,聞(wen)琴中有(you)(you)幽沉之(zhi)聲,疑有(you)(you)貪殺之(zhi)意(yi),怪而問(wen)(wen)之(zhi)。仲尼曰(yue):‘吾適鼓(gu)琴,見貓(mao)方捕鼠,欲其(qi)得之(zhi),又恐其(qi)失(shi)(shi)之(zhi)。此貪殺之(zhi)意(yi),遂露于(yu)絲桐。’始知(zhi)(zhi)(zhi)圣門音(yin)樂(le)之(zhi)理(li),入于(yu)微(wei)妙。假如下(xia)(xia)(xia)官撫琴,心(xin)中有(you)(you)所(suo)思(si)念,足(zu)(zu)下(xia)(xia)(xia)能(neng)聞(wen)而知(zhi)(zhi)(zhi)之(zhi)否?”樵夫道(dao):“《毛詩》云:‘他(ta)(ta)人(ren)有(you)(you)心(xin),予忖度之(zhi)。’大(da)(da)人(ren)試撫弄(nong)一過,小子(zi)(zi)(zi)(zi)任(ren)心(xin)猜度。若(ruo)猜不(bu)著時,大(da)(da)人(ren)休(xiu)得見罪。”伯(bo)(bo)牙(ya)將斷(duan)弦重整,沉思(si)半晌,其(qi)意(yi)在于(yu)高(gao)山,撫琴一弄(nong)。樵夫贊道(dao):“美(mei)哉洋洋乎(hu),大(da)(da)人(ren)之(zhi)意(yi),在高(gao)山也!”伯(bo)(bo)牙(ya)不(bu)答(da)。又凝神一會(hui),將琴再(zai)鼓(gu),其(qi)意(yi)在于(yu)流水(shui)。樵夫又贊道(dao):“美(mei)哉湯湯乎(hu),志在流水(shui)!”只兩句(ju),道(dao)著了伯(bo)(bo)牙(ya)的心(xin)事。伯(bo)(bo)牙(ya)大(da)(da)驚,推(tui)琴而起,與子(zi)(zi)(zi)(zi)期(qi)施賓(bin)主(zhu)之(zhi)禮,連呼:“失(shi)(shi)敬(jing)!失(shi)(shi)敬(jing)!石中有(you)(you)美(mei)玉之(zhi)藏,若(ruo)以衣貌取人(ren),豈不(bu)誤了天(tian)下(xia)(xia)(xia)賢士!先(xian)(xian)生(sheng)高(gao)名(ming)雅姓?”樵夫欠(qian)身而答(da):“小子(zi)(zi)(zi)(zi)姓鐘(zhong),名(ming)徽,賤字子(zi)(zi)(zi)(zi)期(qi)。”伯(bo)(bo)牙(ya)拱手道(dao):“是(shi)鐘(zhong)子(zi)(zi)(zi)(zi)期(qi)先(xian)(xian)生(sheng)。”子(zi)(zi)(zi)(zi)期(qi)轉問(wen)(wen):“大(da)(da)人(ren)高(gao)姓?榮任(ren)何所(suo)?”伯(bo)(bo)牙(ya)道(dao):“下(xia)(xia)(xia)官俞瑞(rui),仕于(yu)晉朝(chao),因修聘上國而來。”子(zi)(zi)(zi)(zi)期(qi)道(dao):“原(yuan)來是(shi)伯(bo)(bo)牙(ya)大(da)(da)人(ren)。”伯(bo)(bo)牙(ya)推(tui)子(zi)(zi)(zi)(zi)期(qi)坐于(yu)客(ke)位,自(zi)己主(zhu)席相陪(pei),命(ming)童子(zi)(zi)(zi)(zi)點茶。茶罷,又命(ming)童子(zi)(zi)(zi)(zi)取酒共酌。伯(bo)(bo)牙(ya)道(dao):“借此攀話,休(xiu)嫌簡褻。”子(zi)(zi)(zi)(zi)期(qi)稱(cheng):“不(bu)敢。”
童(tong)子(zi)(zi)(zi)取(qu)過瑤琴,二人(ren)入席(xi)飲酒。伯(bo)牙(ya)(ya)(ya)開言又問(wen):“先(xian)生(sheng)(sheng)聲口是楚人(ren)了(le),但不(bu)(bu)(bu)知尊居(ju)何處?”子(zi)(zi)(zi)期道:“離此(ci)不(bu)(bu)(bu)遠,地名馬(ma)安山集賢村,便是荒居(ju)。”伯(bo)牙(ya)(ya)(ya)點頭道:“好個集賢村。”又問(wen):“道藝何為?”子(zi)(zi)(zi)期道:“也(ye)就是打柴為生(sheng)(sheng)。”伯(bo)牙(ya)(ya)(ya)微笑道:“子(zi)(zi)(zi)期先(xian)生(sheng)(sheng),下(xia)官(guan)也(ye)不(bu)(bu)(bu)該僭言。似先(xian)生(sheng)(sheng)這等抱負,何不(bu)(bu)(bu)求(qiu)取(qu)功名,立身于(yu)廊廟(miao),垂名于(yu)竹帛;卻乃赍志林(lin)泉,混跡樵(qiao)牧,與草木同朽?竊(qie)為先(xian)生(sheng)(sheng)不(bu)(bu)(bu)取(qu)也(ye)。”子(zi)(zi)(zi)期道:“實不(bu)(bu)(bu)相(xiang)瞞,舍間上有年邁二親,下(xia)無手足相(xiang)輔,采樵(qiao)度日(ri)(ri),以盡父(fu)母之(zhi)馀年。雖位為三公之(zhi)尊,不(bu)(bu)(bu)忍易我一日(ri)(ri)之(zhi)養也(ye)。”伯(bo)牙(ya)(ya)(ya)道:“如此(ci)大孝,一發難得。”二人(ren)杯酒酬酢了(le)一會。
子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)寵辱(ru)無(wu)驚(jing),伯(bo)牙(ya)愈加愛重(zhong)。又問子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi):“青春多少?”子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)道(dao)(dao):“虛度二(er)十有(you)七。”伯(bo)牙(ya)道(dao)(dao):“下(xia)官(guan)年長(chang)一旬(xun)。子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)若不(bu)見棄,結為(wei)(wei)兄弟(di)相稱(cheng),不(bu)負知(zhi)(zhi)音(yin)(yin)契(qi)友。”子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)笑道(dao)(dao):“大人差(cha)矣!大人乃(nai)(nai)上(shang)國名公(gong),鐘徽乃(nai)(nai)窮鄉賤(jian)子(zi)(zi)(zi),怎敢仰扳,有(you)辱(ru)俯就。”伯(bo)牙(ya)道(dao)(dao):“相識滿天下(xia),知(zhi)(zhi)心(xin)能幾(ji)人?下(xia)官(guan)碌碌風塵,得(de)與高賢結契(qi),實乃(nai)(nai)生平之萬幸。若以富貴貧(pin)賤(jian)為(wei)(wei)嫌,覷俞瑞(rui)為(wei)(wei)何等人乎?”遂命(ming)童子(zi)(zi)(zi)重(zhong)添爐火,再爇名香(xiang),就船艙中(zhong)與子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)頂(ding)禮八拜。伯(bo)牙(ya)年長(chang)為(wei)(wei)兄,子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)為(wei)(wei)弟(di),今后兄弟(di)相稱(cheng),生死不(bu)負。拜罷,復命(ming)取暖(nuan)酒(jiu)再酌(zhuo)。子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)讓伯(bo)牙(ya)上(shang)坐,伯(bo)牙(ya)從其言。換了杯(bei)箸(zhu),子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)下(xia)席,兄弟(di)相稱(cheng),彼此談心(xin)敘話(hua)。正是:合意(yi)客來心(xin)不(bu)厭,知(zhi)(zhi)音(yin)(yin)人聽話(hua)偏長(chang)。
談(tan)論(lun)正濃,不(bu)(bu)(bu)覺(jue)月(yue)淡(dan)星稀,東方(fang)發白。船上(shang)水手(shou)都起身收拾篷索,整備開船。子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)(qi)起身告(gao)辭,伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)捧一杯酒(jiu)遞(di)與子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)(qi),把子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)(qi)之(zhi)手(shou),嘆道(dao)(dao)(dao):“賢(xian)(xian)弟,我(wo)與你相(xiang)見何(he)(he)太遲(chi),相(xiang)別(bie)何(he)(he)太早!”子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)(qi)聞言,不(bu)(bu)(bu)覺(jue)淚(lei)珠滴于杯中(zhong)(zhong)(zhong)。子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)(qi)一飲而盡(jin),斟酒(jiu)回敬伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)。二(er)(er)人(ren)(ren)各有(you)眷戀不(bu)(bu)(bu)舍之(zhi)意(yi)。伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)道(dao)(dao)(dao):“愚(yu)兄馀情(qing)不(bu)(bu)(bu)盡(jin),意(yi)欲曲(qu)延賢(xian)(xian)弟同行數日,未知可否?”子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)(qi)道(dao)(dao)(dao):“小(xiao)(xiao)人(ren)(ren)非不(bu)(bu)(bu)欲相(xiang)從,怎奈二(er)(er)親年老,‘父母(mu)在(zai),不(bu)(bu)(bu)遠游(you)。’”伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)道(dao)(dao)(dao):“既(ji)(ji)是二(er)(er)位尊人(ren)(ren)在(zai)堂(tang),回去告(gao)過二(er)(er)親,到晉陽來(lai)看(kan)愚(yu)兄一看(kan),這(zhe)就(jiu)是‘游(you)必有(you)方(fang)’了(le)(le)(le)(le)。”子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)(qi)道(dao)(dao)(dao):“小(xiao)(xiao)弟不(bu)(bu)(bu)敢(gan)輕(qing)諾(nuo)而寡信,許了(le)(le)(le)(le)賢(xian)(xian)兄,就(jiu)當踐約(yue)。萬一稟(bing)命于二(er)(er)親,二(er)(er)親不(bu)(bu)(bu)允(yun),使仁兄懸望于數千里之(zhi)外,小(xiao)(xiao)弟之(zhi)罪更大矣。”伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)道(dao)(dao)(dao):“賢(xian)(xian)弟真所謂至誠君子(zi)(zi)(zi)。也罷(ba),明年還是我(wo)來(lai)看(kan)賢(xian)(xian)弟。”子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)(qi)道(dao)(dao)(dao):“仁兄明歲何(he)(he)時到此?小(xiao)(xiao)弟好伺候尊駕(jia)。”伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)屈指道(dao)(dao)(dao):“昨夜是中(zhong)(zhong)(zhong)秋(qiu)(qiu)節,今日天(tian)明,是八月(yue)十(shi)六日了(le)(le)(le)(le)。賢(xian)(xian)弟,我(wo)來(lai)仍在(zai)仲秋(qiu)(qiu)中(zhong)(zhong)(zhong)五六日奉訪。若過了(le)(le)(le)(le)中(zhong)(zhong)(zhong)旬(xun),遲(chi)到季秋(qiu)(qiu)月(yue)分,就(jiu)是爽信,不(bu)(bu)(bu)為君子(zi)(zi)(zi)。”叫(jiao)童(tong)子(zi)(zi)(zi):“分付(fu)記(ji)室將鐘賢(xian)(xian)弟所居地名及(ji)相(xiang)會的(de)日期(qi)(qi)(qi)(qi),登寫在(zai)日記(ji)薄上(shang)。”子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)(qi)道(dao)(dao)(dao):“既(ji)(ji)如(ru)此,小(xiao)(xiao)弟來(lai)年仲秋(qiu)(qiu)中(zhong)(zhong)(zhong)五六日,準在(zai)江邊侍立(li)拱候,不(bu)(bu)(bu)敢(gan)有(you)誤。天(tian)色已明,小(xiao)(xiao)弟告(gao)辭了(le)(le)(le)(le)。”伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)道(dao)(dao)(dao):“賢(xian)(xian)弟且住。”命童(tong)子(zi)(zi)(zi)取黃(huang)金二(er)(er)笏(hu),不(bu)(bu)(bu)用封帖,雙手(shou)捧定(ding)道(dao)(dao)(dao):“賢(xian)(xian)弟,些須薄禮,權為二(er)(er)位尊人(ren)(ren)甘(gan)旨(zhi)之(zhi)費。斯(si)文(wen)骨肉,勿得(de)嫌輕(qing)。”子(zi)(zi)(zi)期(qi)(qi)(qi)(qi)不(bu)(bu)(bu)敢(gan)謙讓,即時收下。再拜(bai)告(gao)別(bie),含(han)淚(lei)出(chu)艙,取尖擔挑了(le)(le)(le)(le)蓑衣、斗笠,插(cha)板斧于腰間(jian),掌跳搭(da)扶手(shou)上(shang)崖。伯(bo)(bo)(bo)牙(ya)(ya)直送至船頭(tou),各各灑淚(lei)而別(bie)。
不(bu)(bu)題子期回家之(zhi)事(shi)。再說俞伯牙點(dian)鼓開船(chuan),一路(lu)江山之(zhi)勝,無心(xin)(xin)觀(guan)覽,心(xin)(xin)心(xin)(xin)念(nian)(nian)念(nian)(nian),只想(xiang)著(zhu)知(zhi)音之(zhi)人。又行(xing)幾日,舍舟登(deng)岸(an)。經過之(zhi)地,知(zhi)是晉(jin)國上大夫,不(bu)(bu)敢(gan)輕慢,安(an)排車馬相(xiang)送。直至(zhi)晉(jin)陽,回復了晉(jin)主(zhu),不(bu)(bu)在話(hua)下。
光陰迅速,過了(le)秋(qiu)冬,不(bu)(bu)覺春去夏來(lai)(lai)。伯(bo)牙(ya)心(xin)懷(huai)子期(qi),無日忘之(zhi)。想著中秋(qiu)節近,奏過晉(jin)主,給假還鄉。晉(jin)主依允。伯(bo)牙(ya)收拾行裝,仍(reng)打大寬轉(zhuan),從(cong)水路(lu)而(er)行。下船(chuan)之(zhi)后,分付水手,但是(shi)灣(wan)泊所在,就(jiu)來(lai)(lai)通(tong)報(bao)地名。事(shi)有(you)偶然,剛(gang)剛(gang)八(ba)月十五夜,水手稟復(fu),此去馬安山不(bu)(bu)遠。伯(bo)牙(ya)依稀還認(ren)得去年(nian)泊船(chuan)相(xiang)會子期(qi)之(zhi)處,吩(fen)咐水手,將(jiang)船(chuan)灣(wan)泊,水底拋錨,崖邊(bian)釘(ding)橛。其夜晴明,船(chuan)艙(cang)(cang)內(nei)一線月光,射進朱簾。伯(bo)牙(ya)命童子將(jiang)簾卷起,步出艙(cang)(cang)門,立(li)于(yu)(yu)船(chuan)頭(tou)(tou)之(zhi)上,仰觀斗柄。水底天心(xin),萬頃茫然,照如(ru)白晝。思想去歲與知(zhi)己相(xiang)逢,雨止月明;今夜重來(lai)(lai),又(you)值(zhi)良(liang)夜。他約定(ding)江邊(bian)相(xiang)候(hou),如(ru)何全無蹤影,莫非爽信(xin)(xin)?又(you)等了(le)一會,想道:“我(wo)(wo)理會得了(le)。江邊(bian)來(lai)(lai)往船(chuan)只(zhi)頗(po)多,我(wo)(wo)今日所駕的,不(bu)(bu)是(shi)去年(nian)之(zhi)船(chuan)了(le),吾(wu)(wu)弟(di)急(ji)切如(ru)何認(ren)得?去歲我(wo)(wo)原(yuan)為撫琴驚動知(zhi)音(yin),今夜仍(reng)將(jiang)瑤(yao)琴撫弄一曲。吾(wu)(wu)弟(di)聞之(zhi),必(bi)來(lai)(lai)相(xiang)見。”命童子取琴卓安放船(chuan)頭(tou)(tou),焚香設座。伯(bo)牙(ya)開囊,調弦轉(zhuan)軫,才泛音(yin)律,商弦中有(you)哀怨之(zhi)聲(sheng)。伯(bo)牙(ya)停琴不(bu)(bu)操:“呀!商弦哀聲(sheng)凄切,吾(wu)(wu)弟(di)必(bi)遭憂在家。去歲曾言父母年(nian)高(gao),若非父喪,必(bi)是(shi)母亡(wang)。他為人至(zhi)孝,事(shi)有(you)輕重,寧(ning)失信(xin)(xin)于(yu)(yu)我(wo)(wo),不(bu)(bu)肯失信(xin)(xin)于(yu)(yu)親(qin),所以不(bu)(bu)來(lai)(lai)也(ye)。來(lai)(lai)日天明,我(wo)(wo)親(qin)上崖探(tan)望。”叫童子收拾琴卓,下艙(cang)(cang)就(jiu)寢(qin)。
伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)一(yi)夜不(bu)(bu)(bu)(bu)睡,真個(ge)(ge)巴明(ming)不(bu)(bu)(bu)(bu)明(ming),盼(pan)曉(xiao)不(bu)(bu)(bu)(bu)曉(xiao)。看看月移(yi)簾影,日出(chu)山(shan)頭(tou),伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)起來(lai)梳(shu)洗整(zheng)衣,命童(tong)子(zi)攜琴(qin)相(xiang)(xiang)隨(sui),又取黃金十鎰帶去(qu)(qu)(qu)(qu):“儻吾(wu)(wu)弟(di)(di)(di)居喪(sang),可為(wei)(wei)賻禮(li)(li)。”踹跳登崖,行(xing)于(yu)樵徑,約莫(mo)十數里(li),出(chu)一(yi)谷口,伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)站住。童(tong)子(zi)稟道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“老(lao)(lao)(lao)爺為(wei)(wei)何(he)(he)不(bu)(bu)(bu)(bu)行(xing)?”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“山(shan)分(fen)南北,路(lu)(lu)列東(dong)西(xi)。從(cong)山(shan)谷出(chu)來(lai),兩(liang)頭(tou)都(dou)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)大路(lu)(lu),都(dou)去(qu)(qu)(qu)(qu)得,知(zhi)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)那(nei)一(yi)路(lu)(lu)往(wang)(wang)集(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)去(qu)(qu)(qu)(qu)?等個(ge)(ge)識路(lu)(lu)之(zhi)(zhi)人(ren),問(wen)明(ming)了(le)(le)他,方才(cai)(cai)可行(xing)。”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)就石上少(shao)憩,童(tong)兒退立于(yu)后。不(bu)(bu)(bu)(bu)多(duo)(duo)時,左(zuo)手(shou)(shou)(shou)官路(lu)(lu)上有(you)(you)一(yi)老(lao)(lao)(lao)叟,髯垂玉(yu)線,發挽(wan)銀絲,箬冠野服,左(zuo)手(shou)(shou)(shou)舉藤(teng)杖,右(you)手(shou)(shou)(shou)攜竹(zhu)籃,徐步而來(lai)。伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)起身整(zheng)衣,向前(qian)(qian)施禮(li)(li)。那(nei)老(lao)(lao)(lao)者(zhe)不(bu)(bu)(bu)(bu)慌不(bu)(bu)(bu)(bu)忙,將(jiang)右(you)手(shou)(shou)(shou)竹(zhu)藍輕輕放下(xia),雙手(shou)(shou)(shou)舉藤(teng)杖還(huan)禮(li)(li),道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“先(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)生(sheng)有(you)(you)何(he)(he)見教?”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“請問(wen)兩(liang)頭(tou)路(lu)(lu),那(nei)一(yi)條路(lu)(lu),往(wang)(wang)集(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)去(qu)(qu)(qu)(qu)的?”老(lao)(lao)(lao)者(zhe)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“那(nei)兩(liang)頭(tou)路(lu)(lu),就是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)兩(liang)個(ge)(ge)集(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)。左(zuo)手(shou)(shou)(shou)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)上集(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun),右(you)手(shou)(shou)(shou)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)下(xia)集(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun),通(tong)衢(qu)三十里(li)官道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)。先(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)生(sheng)從(cong)谷出(chu)來(lai),正當其半,東(dong)去(qu)(qu)(qu)(qu)十五(wu)里(li),西(xi)去(qu)(qu)(qu)(qu)也是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)十五(wu)里(li)。不(bu)(bu)(bu)(bu)知(zhi)先(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)生(sheng)要往(wang)(wang)那(nei)一(yi)個(ge)(ge)集(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)?”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)默(mo)(mo)默(mo)(mo)無言,暗想道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“吾(wu)(wu)弟(di)(di)(di)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)個(ge)(ge)聰明(ming)人(ren),怎(zen)么說(shuo)話這(zhe)等糊涂!相(xiang)(xiang)會之(zhi)(zhi)日,你(ni)知(zhi)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao)此(ci)間有(you)(you)兩(liang)個(ge)(ge)集(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun),或(huo)上或(huo)下(xia),就該說(shuo)個(ge)(ge)明(ming)白了(le)(le)。”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)卻(que)才(cai)(cai)沉吟(yin),那(nei)老(lao)(lao)(lao)者(zhe)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“先(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)生(sheng)這(zhe)等吟(yin)想,一(yi)定那(nei)說(shuo)路(lu)(lu)的,不(bu)(bu)(bu)(bu)曾分(fen)上下(xia),總說(shuo)了(le)(le)個(ge)(ge)集(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun),教先(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)生(sheng)沒處抓(zhua)尋了(le)(le)。”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“便是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)。”老(lao)(lao)(lao)者(zhe)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“兩(liang)個(ge)(ge)集(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)中,有(you)(you)一(yi)二十家(jia)(jia)(jia)莊戶(hu),大抵都(dou)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)隱遁避世(shi)之(zhi)(zhi)輩(bei)。老(lao)(lao)(lao)夫(fu)(fu)在這(zhe)山(shan)里(li),多(duo)(duo)住了(le)(le)幾年,正是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi):土居三十載,無有(you)(you)不(bu)(bu)(bu)(bu)親(qin)(qin)人(ren)。這(zhe)些莊戶(hu),不(bu)(bu)(bu)(bu)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)舍親(qin)(qin),就是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)敝友(you)。先(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)生(sheng)到(dao)集(ji)(ji)賢(xian)(xian)(xian)(xian)村(cun)(cun)必是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)訪(fang)(fang)友(you),只說(shuo)先(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)生(sheng)所(suo)訪(fang)(fang)之(zhi)(zhi)友(you),姓(xing)甚名誰,老(lao)(lao)(lao)夫(fu)(fu)就知(zhi)他住處了(le)(le)。”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“學生(sheng)要往(wang)(wang)鐘(zhong)(zhong)(zhong)家(jia)(jia)(jia)莊去(qu)(qu)(qu)(qu)。”老(lao)(lao)(lao)者(zhe)聞(wen)“鐘(zhong)(zhong)(zhong)家(jia)(jia)(jia)莊”三字(zi),一(yi)雙昏花眼內(nei)(nei),撲簌簌掉下(xia)淚來(lai),道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“先(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)生(sheng)別(bie)家(jia)(jia)(jia)可去(qu)(qu)(qu)(qu),若(ruo)說(shuo)鐘(zhong)(zhong)(zhong)家(jia)(jia)(jia)莊,不(bu)(bu)(bu)(bu)必去(qu)(qu)(qu)(qu)了(le)(le)。”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)驚問(wen):“卻(que)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)為(wei)(wei)何(he)(he)?”老(lao)(lao)(lao)者(zhe)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“先(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)生(sheng)到(dao)鐘(zhong)(zhong)(zhong)家(jia)(jia)(jia)莊,要訪(fang)(fang)何(he)(he)人(ren)?”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“要訪(fang)(fang)子(zi)期(qi)。”老(lao)(lao)(lao)者(zhe)聞(wen)言,放聲大哭道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“子(zi)期(qi)鐘(zhong)(zhong)(zhong)徽(hui),乃吾(wu)(wu)兒也。去(qu)(qu)(qu)(qu)年八月十五(wu)采樵歸晚,遇(yu)晉(jin)國上大夫(fu)(fu)俞(yu)伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)先(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)生(sheng)。講論之(zhi)(zhi)間,意氣相(xiang)(xiang)投。臨(lin)行(xing)贈黃金二笏,吾(wu)(wu)兒買書攻讀,老(lao)(lao)(lao)拙無才(cai)(cai),不(bu)(bu)(bu)(bu)曾禁止。旦(dan)則(ze)采樵負(fu)重,暮則(ze)誦(song)讀辛勤,心力耗廢,染成怯(qie)疾(ji),數月之(zhi)(zhi)間,已亡故了(le)(le)。”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)聞(wen)言,五(wu)內(nei)(nei)崩(beng)裂(lie),淚如(ru)涌泉(quan)(quan),大叫一(yi)聲,傍山(shan)崖跌(die)倒,昏絕于(yu)地(di)。鐘(zhong)(zhong)(zhong)公(gong)(gong)用手(shou)(shou)(shou)攙扶,回顧小(xiao)童(tong)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“此(ci)位先(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)生(sheng)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)誰?”小(xiao)童(tong)低低附耳道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“就是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)俞(yu)伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)老(lao)(lao)(lao)爺。”鐘(zhong)(zhong)(zhong)公(gong)(gong)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“原來(lai)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)吾(wu)(wu)兒好友(you)。”扶起伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)蘇醒。伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)坐于(yu)地(di)下(xia),口吐(tu)痰(tan)涎,雙手(shou)(shou)(shou)捶胸,慟哭不(bu)(bu)(bu)(bu)已,道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“賢(xian)(xian)(xian)(xian)弟(di)(di)(di)呵,我昨夜泊舟(zhou),還(huan)說(shuo)你(ni)爽(shuang)信(xin),豈知(zhi)已為(wei)(wei)泉(quan)(quan)下(xia)之(zhi)(zhi)鬼(gui)!你(ni)有(you)(you)才(cai)(cai)無壽了(le)(le)!”鐘(zhong)(zhong)(zhong)公(gong)(gong)拭淚相(xiang)(xiang)勸。伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)哭罷起來(lai),重與(yu)鐘(zhong)(zhong)(zhong)公(gong)(gong)施禮(li)(li)。不(bu)(bu)(bu)(bu)敢呼老(lao)(lao)(lao)丈,稱(cheng)為(wei)(wei)老(lao)(lao)(lao)伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo),以見通(tong)家(jia)(jia)(jia)兄弟(di)(di)(di)之(zhi)(zhi)音。伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“老(lao)(lao)(lao)伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo),令(ling)郎(lang)還(huan)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)停柩在家(jia)(jia)(jia),還(huan)是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)出(chu)瘞(yi)郊外了(le)(le)?”鐘(zhong)(zhong)(zhong)公(gong)(gong)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“一(yi)言難盡(jin)!亡兒臨(lin)終,老(lao)(lao)(lao)夫(fu)(fu)與(yu)拙荊坐于(yu)臥榻之(zhi)(zhi)前(qian)(qian)。亡兒遺語囑付(fu)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“修短(duan)由天,兒生(sheng)前(qian)(qian)不(bu)(bu)(bu)(bu)能盡(jin)人(ren)子(zi)事(shi)親(qin)(qin)之(zhi)(zhi)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao),死后乞葬于(yu)馬安山(shan)江邊(bian)。與(yu)晉(jin)大夫(fu)(fu)俞(yu)伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)有(you)(you)約,欲踐(jian)前(qian)(qian)言耳。’老(lao)(lao)(lao)夫(fu)(fu)不(bu)(bu)(bu)(bu)負(fu)亡兒臨(lin)終之(zhi)(zhi)言。適才(cai)(cai)先(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)生(sheng)來(lai)的小(xiao)路(lu)(lu)之(zhi)(zhi)右(you),一(yi)丘新土,即吾(wu)(wu)兒鐘(zhong)(zhong)(zhong)徽(hui)之(zhi)(zhi)冢。今日是(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)百日之(zhi)(zhi)忌,老(lao)(lao)(lao)夫(fu)(fu)提(ti)一(yi)陌紙錢,往(wang)(wang)墳前(qian)(qian)燒化,何(he)(he)期(qi)與(yu)先(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)(xian)生(sheng)相(xiang)(xiang)遇(yu)!”伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)牙(ya)道(dao)(dao)(dao)(dao)(dao):“既如(ru)此(ci),奉陪(pei)老(lao)(lao)(lao)伯(bo)(bo)(bo)(bo)(bo)(bo),墳前(qian)(qian)一(yi)拜。”命小(xiao)童(tong)代太公(gong)(gong)提(ti)了(le)(le)竹(zhu)籃。
鐘公(gong)(gong)策杖引路,伯(bo)(bo)(bo)牙隨后(hou)(hou),小童跟定,復進谷口。果見一(yi)丘(qiu)新(xin)土,在于路左(zuo)。伯(bo)(bo)(bo)牙整衣下(xia)拜:“賢(xian)弟在世(shi)為人聰明,死后(hou)(hou)為神靈(ling)應。愚兄此一(yi)拜,誠永別矣(yi)!”拜罷,放聲(sheng)又哭。驚動山前(qian)(qian)山后(hou)(hou)、山左(zuo)山右黎民百姓,不(bu)問行的住的,遠的近(jin)的,聞(wen)得朝(chao)中大臣(chen)來(lai)祭鐘子(zi)(zi)期,回繞(rao)墳前(qian)(qian),爭先(xian)觀看。伯(bo)(bo)(bo)牙卻不(bu)曾擺得祭禮,無以(yi)為情,命童子(zi)(zi)把瑤(yao)琴(qin)取出囊來(lai),放于祭石臺上,盤膝坐于墳前(qian)(qian),揮淚(lei)兩(liang)行,撫(fu)琴(qin)一(yi)操。那些(xie)看者,聞(wen)琴(qin)韻鏗(keng)鏘,鼓掌(zhang)大笑(xiao)而散。伯(bo)(bo)(bo)牙問:“老(lao)伯(bo)(bo)(bo),下(xia)官撫(fu)琴(qin),吊令(ling)郎賢(xian)弟,悲不(bu)能已,眾人為何(he)而笑(xiao)?”鐘公(gong)(gong)道(dao):“鄉野之(zhi)(zhi)人,不(bu)知音律,聞(wen)琴(qin)聲(sheng)以(yi)為取樂(le)之(zhi)(zhi)具,故此長笑(xiao)。”伯(bo)(bo)(bo)牙道(dao):“原來(lai)如此。老(lao)伯(bo)(bo)(bo)可知所奏何(he)曲?”鐘公(gong)(gong)道(dao):“老(lao)夫幼年(nian)也(ye)頗習。如今年(nian)邁(mai),五官半廢,模糊不(bu)懂久矣(yi)。”伯(bo)(bo)(bo)牙道(dao):“這就是下(xia)官隨心應手一(yi)曲短歌,以(yi)吊令(ling)郎者,口誦(song)于老(lao)伯(bo)(bo)(bo)聽之(zhi)(zhi)。”鐘公(gong)(gong)道(dao):“老(lao)夫愿聞(wen)。”
伯牙誦云:“憶(yi)昔去年春,江(jiang)邊(bian)曾會君(jun)(jun)。今日(ri)重來(lai)訪,不見知音人。但見一筼(yun)土,慘然(ran)傷我心!傷心傷心復(fu)傷心,不忍淚珠(zhu)紛。來(lai)歡去何苦,江(jiang)畔起愁云。子(zi)期子(zi)期兮,你我千金義,歷盡天涯無足語,此曲終兮不復(fu)彈,三尺瑤(yao)琴為君(jun)(jun)死(si)!”
伯(bo)牙于衣夾(jia)間取出解手刀,割斷琴(qin)(qin)弦,雙手舉(ju)琴(qin)(qin),向(xiang)祭石臺(tai)上,用力一摔,摔得玉(yu)軫拋殘,金徽(hui)零亂。鐘(zhong)公大(da)驚,問道:“先生為(wei)何摔碎此(ci)琴(qin)(qin)?”伯(bo)牙道:“摔碎瑤琴(qin)(qin)鳳尾(wei)寒(han),子期不在對誰彈!春風滿面皆朋(peng)友,欲覓知(zhi)音難(nan)上難(nan)。”鐘(zhong)公道:“原(yuan)來如此(ci),可憐!可憐!”
伯(bo)牙(ya)道:“老(lao)(lao)伯(bo)高(gao)居(ju),端的在上(shang)(shang)集(ji)賢(xian)村(cun),還是下(xia)集(ji)賢(xian)村(cun)?”鐘公(gong)(gong)道:“荒居(ju)在上(shang)(shang)集(ji)賢(xian)村(cun)第八家(jia)就是。先(xian)生如今又問他怎(zen)的?”伯(bo)牙(ya)道:“下(xia)官(guan)傷感在心(xin),不敢隨老(lao)(lao)伯(bo)登(deng)堂了。隨身帶得有黃金二鎰,一半代令郎甘旨之奉,一半買幾(ji)畝祭田,為(wei)令郎春秋(qiu)掃墓之費。待下(xia)官(guan)回本(ben)朝時,上(shang)(shang)表告歸(gui)林下(xia)。那時卻到上(shang)(shang)集(ji)賢(xian)村(cun),迎接老(lao)(lao)伯(bo)與老(lao)(lao)伯(bo)母,同到寒家(jia),以(yi)盡(jin)天(tian)年(nian)。吾即子期,子期即吾也,老(lao)(lao)伯(bo)勿(wu)以(yi)下(xia)官(guan)為(wei)外人相(xiang)嫌。”說(shuo)罷,命小(xiao)僮取出(chu)黃金,親手遞與鐘公(gong)(gong),哭拜(bai)(bai)于地。鐘公(gong)(gong)答(da)拜(bai)(bai),盤桓半晌而別。
這回書(shu),題(ti)作(zuo)《俞(yu)伯牙(ya)摔(shuai)琴(qin)謝(xie)知音》。后人有詩(shi)贊云:勢利交懷勢利心,斯文誰復念知音?伯牙(ya)不作(zuo)鐘期逝,千古(gu)令人說破琴(qin)。
知音(yin)說與(yu)知音(yin)聽,不是知音(yin)莫與(yu)談(tan)。
正(zheng)值中秋(qiu)之(zhi)夜(ye),卻偏生月黑風高(gao)!只見得有驚(jing)濤(tao)拍(pai)岸(an)亂石崩云卷起(qi)千(qian)堆雪。此地(di),正(zheng)是漢陽江口(kou),環顧四野(ye)荒無(wu)人跡的(de)危(wei)崖(ya)(ya)險(xian)峽(xia)。那(nei)危(wei)崖(ya)(ya)之(zhi)下險(xian)峽(xia)之(zhi)上,一前一后兩艘大(da)船正(zheng)停泊在江邊。只因那(nei),一時間風狂浪涌,大(da)雨(yu)如注,緣(yuan)分教(jiao)舟楫不能前進,故而泊山崖(ya)(ya)之(zhi)下。那(nei)狂風暴雨(yu)也(ye)只得一頓飯光景,須(xu)臾風恬浪靜,雨(yu)止(zhi)云開,托(tuo)出一輪明月。
前面那艘大(da)(da)(da)船上(shang)(shang),管(guan)家俞(yu)誠見那陣雨過后(hou)月(yue)(yue)色皎皎,其光(guang)潔較之(zhi)常(chang)時勝(sheng)過倍余。趕緊踏進艙來對(dui)老(lao)爺(ye)言道:“今(jin)日本當中秋,幸喜眼下月(yue)(yue)朗風清,老(lao)爺(ye)何不到船頭稍坐片刻,也(ye)好(hao)解解煩悶。” 這老(lao)爺(ye)姓(xing)俞(yu)名瑞字伯(bo)牙,乃春秋戰國時一(yi)位名公,官(guan)聲(sheng)好(hao),善應對(dui),且彈(dan)得(de)一(yi)手好(hao)琴(qin)(qin)(qin)。俞(yu)伯(bo)牙系(xi)楚國郢都人氏,即今(jin)湖(hu)廣荊州府之(zhi)地。想其出身雖(sui)為(wei)楚人,官(guan)星卻落于晉國,甚得(de)晉主重用,官(guan)至上(shang)(shang)大(da)(da)(da)夫(fu)之(zhi)位。今(jin)年三十七歲年紀,只并不曾娶妻。問(wen)(wen)他為(wei)何?卻言道,人生宏愿,欲(yu)覓一(yi)相(xiang)(xiang)知(zhi)耳。有好(hao)事之(zhi)徒追根究底探問(wen)(wen),再加(jia)上(shang)(shang)三姑六(liu)婆(po)勤加(jia)打(da)聽,方才得(de)知(zhi)俞(yu)伯(bo)牙俞(yu)大(da)(da)(da)人心目中所言究屬何意。原來這相(xiang)(xiang)知(zhi)有幾樣(yang)名色:恩德相(xiang)(xiang)結者(zhe),謂之(zhi)知(zhi)己;腹(fu)心相(xiang)(xiang)照者(zhe),謂之(zhi)知(zhi)心;聲(sheng)氣相(xiang)(xiang)求者(zhe),謂之(zhi)知(zhi)音(yin),總來叫做相(xiang)(xiang)知(zhi)。俞(yu)大(da)(da)(da)人的最(zui)高境(jing)界(jie)就是要覓一(yi)個人間知(zhi)音(yin)。 俞(yu)誠焚香(xiang)已(yi)罷(ba),俞(yu)實捧(peng)出琴(qin)(qin)(qin)囊置于案間。俞(yu)伯(bo)牙開(kai)囊取琴(qin)(qin)(qin),調弦轉(zhuan)軫,彈(dan)出一(yi)曲。
曲猶未終(zhong),指(zhi)下“刮刺(ci)”的一聲響,琴弦斷(duan)了一根。俞伯牙(ya)大驚,叫俞誠快去問(wen)船家(jia):“這停船所在是甚么去處?”
船家(jia)答道(dao):“偶(ou)因風雨,停泊于山腳之下(xia),雖然有些雜草亂(luan)樹(shu),卻并(bing)無人家(jia)。”
俞伯牙(ya)只覺驚訝,想道:“便是(shi)荒山(shan)了。若是(shi)城郭村(cun)莊(zhuang),或(huo)(huo)有(you)聰明好學之(zhi)人,盜(dao)聽吾琴,所以琴聲忽變,有(you)弦斷之(zhi)異。這荒山(shan)下面,那得有(you)聽琴之(zhi)人?哦,我知道了,想是(shi)有(you)仇家差(cha)來刺客;不(bu)然,或(huo)(huo)是(shi)賊盜(dao)伺候(hou)更深,登舟(zhou)劫我財(cai)物。”忙叫左右:“與我速速上崖(ya)搜檢一番。不(bu)在柳(liu)陰深處,定在蘆葦叢(cong)中!”
左(zuo)右領命(ming),喚齊眾人(ren),正欲搭跳板上危(wei)崖(ya)。
忽聽岸(an)上(shang)有人答應道(dao):
“舟中(zhong)大人(ren),不必見疑(yi)。小子并非奸盜之流,乃一樵夫也(ye)。因打柴(chai)歸晚,值(zhi)驟雨狂(kuang)風,雨具不能(neng)遮蔽,潛身巖畔。今雨停風止,欲登歸程,適(shi)途經此地(di),聞君雅操,少住聽琴。”
俞伯牙大笑道:“山中(zhong)打柴之人(ren),也(ye)敢稱‘聽琴(qin)’二字!此(ci)言未(wei)知真偽,我也(ye)不與(yu)你計(ji)較了。左右(you)的,快叫他(ta)去罷。”
那人卻是不去,只在崖上高聲說道:“大人此(ci)言差矣!豈不聞(wen)‘十室之邑,必(bi)有(you)(you)忠信(xin)。’‘門內有(you)(you)君(jun)(jun)子(zi),門外君(jun)(jun)子(zi)至。’大人若(ruo)欺負山野中沒有(you)(you)聽(ting)琴(qin)之人,這夜靜(jing)更深,荒(huang)崖下也就不該有(you)(you)撫琴(qin)之客了。
俞伯(bo)牙見他(ta)出(chu)言不(bu)(bu)俗,想來或者真是個聽(ting)琴(qin)的,亦未可(ke)知(zhi)(zhi)。忙止住左右(you)不(bu)(bu)要羅(luo)唣(zao),走(zou)近艙門,回嗔(chen)作喜地問道(dao):“崖上(shang)那位君子(zi),既是聽(ting)琴(qin),站立多時(shi),可(ke)知(zhi)(zhi)道(dao)我適才所彈何(he)曲?”
只聽(ting)那(nei)人答道:“小(xiao)子若不知,卻(que)也(ye)不來聽(ting)琴了(le)。方才大人所彈,乃孔仲(zhong)尼嘆顏回,譜(pu)入(ru)琴聲。其(qi)詞云:‘可惜顏回命蚤亡,教人思想(xiang)鬢如霜。只因陋(lou)巷簞瓢樂,’彈到這一句,就斷了(le)琴弦,不曾撫出(chu)第四句來。那(nei)第四句小(xiao)子也(ye)還記(ji)得(de),莫不是‘留(liu)得(de)賢名萬古揚。’”
俞伯牙聞言大喜道(dao):“先生果(guo)非俗士,隔崖遙遠,難以問答。”
即(ji)命左右(you):“掌跳(tiao)板,看扶手(shou),請那位先(xian)生登舟(zhou)細講。”
左右(you)掌跳板(ban),待此人上船,見(jian)他(ta)果然是(shi)個樵夫(fu):頭戴(dai)箬笠,身披(pi)蓑衣,手(shou)持尖擔,腰(yao)插板(ban)斧,腳踏芒鞋。手(shou)下人哪知(zhi)言(yan)談好(hao)歹(dai),見(jian)確(que)只是(shi)個樵夫(fu),便沒有好(hao)眼色相看:
“咄!那樵夫下艙去,見(jian)我老爺叩頭,問你甚(shen)么言語,小(xiao)心答應。官尊著(zhu)哩!”
那樵夫卻(que)是個有意思的,款(kuan)(kuan)款(kuan)(kuan)言道:“列(lie)位(wei)不須(xu)粗魯(lu),待(dai)我(wo)解衣相見。”
除了斗笠(li),頭上是青(qing)布包巾;脫了蓑衣,身上是藍布衫兒;搭膊拴腰,露出布棍下(xia)截。那時其(qi)人不(bu)(bu)慌不(bu)(bu)忙(mang),將蓑衣、斗笠(li)、尖擔、板(ban)斧,俱安放在(zai)艙門之外(wai)。脫下(xia)芒(mang)鞋,驪去(qu)泥(ni)水,重新穿(chuan)上,步入艙來。官艙內公座(zuo)上燈燭輝煌。只見那操琴的大人坐(zuo)在(zai)正中,白面鳳目,三縷(lv)青(qing)須,長得(de)仙(xian)風道骨。
樵夫長揖(yi)而不跪,口(kou)中只(zhi)道得:“大(da)人施(shi)禮了。”
俞(yu)伯牙是晉國大臣,眼(yan)界(jie)中(zhong)那有(you)這兩(liang)截打扮的布衣(yi)。
下來(lai)還(huan)禮,猶恐失了官(guan)體,既請下船(chuan),又不好叱(chi)他回去。
只因先已有一個請字,沒奈何,俞伯牙(ya)微微舉手(shou)道:“賢友(you)免禮罷。”
便吩咐(fu)俞(yu)實看坐。
上(shang)梁不正(zheng)下梁歪,俞實也就狗眼看(kan)人低,只是取過一張杌坐兒置于(yu)下席。
俞(yu)伯牙全無待客之(zhi)禮(li),只(zhi)是把嘴向樵(qiao)夫一弩,道:“你且坐了(le)。你我之(zhi)稱(cheng),怠(dai)慢可知。”
那樵(qiao)夫亦(yi)不(bu)謙讓,儼然坐下。
俞伯牙見(jian)他不告而坐,微有嗔怪(guai)之意(yi),因(yin)此不問姓名,亦不招呼手下人看茶(cha)。
兩人默坐多時,一個不招呼,一個也不開口。
堅持不住,俞伯牙只得怪而問之:
“適才崖(ya)上聽(ting)琴的,就(jiu)是(shi)你么?”
明知故問。
樵(qiao)夫答言:“不(bu)敢。”
俞伯牙問(wen)(wen)道:“我且問(wen)(wen)你,既來聽琴(qin),必知琴(qin)之出處(chu)。此琴(qin)何人所造?撫它有甚好(hao)處(chu)?”
正在動問之時,卻(que)見那船(chuan)家來(lai)稟(bing)話(hua):“風色順了,月(yue)明(ming)如晝,可以開船(chuan),請(qing)大人示下。”
俞伯牙分(fen)付:“且慢些無(wu)妨!給(gei)我(wo)退下。”
樵(qiao)夫道:“承大人下問,小子若講話絮煩,恐耽誤順風行(xing)舟(zhou)。”
俞伯(bo)牙(ya)笑(xiao)道:“惟恐(kong)你不知(zhi)琴(qin)理(li)。若講得有(you)理(li),就不做官(guan),亦非大(da)事,何況行路之(zhi)遲速乎!”
樵夫道:“既然如此(ci)(ci)(ci),小子(zi)(zi)方(fang)敢(gan)僭談。此(ci)(ci)(ci)琴(qin)(qin)(qin)(qin)乃(nai)伏羲(xi)氏所琢,見(jian)五(wu)(wu)星之(zhi)精,飛墜梧桐(tong)(tong),鳳皇來儀。鳳乃(nai)百(bai)鳥之(zhi)王,非竹(zhu)實不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)食,非悟(wu)桐(tong)(tong)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)棲,非醴泉不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)飲。伏羲(xi)以知梧桐(tong)(tong)乃(nai)樹(shu)中(zhong)之(zhi)良材,奪(duo)造化(hua)之(zhi)精氣,堪為(wei)(wei)雅樂(le),令人伐(fa)之(zhi)。其(qi)樹(shu)高三(san)(san)丈三(san)(san)尺,按(an)三(san)(san)十(shi)(shi)三(san)(san)天之(zhi)數(shu),截為(wei)(wei)三(san)(san)段(duan),分(fen)天、地、人三(san)(san)才。取(qu)上一(yi)(yi)(yi)段(duan)叩(kou)之(zhi),其(qi)聲(sheng)太(tai)(tai)清(qing),以其(qi)過(guo)輕而(er)廢之(zhi);取(qu)下(xia)一(yi)(yi)(yi)段(duan)叩(kou)之(zhi),其(qi)聲(sheng)太(tai)(tai)濁(zhuo),以其(qi)過(guo)重而(er)廢之(zhi);取(qu)中(zhong)一(yi)(yi)(yi)段(duan)叩(kou)之(zhi),其(qi)聲(sheng)清(qing)濁(zhuo)相濟,輕重相兼。只(zhi)將此(ci)(ci)(ci)一(yi)(yi)(yi)中(zhong)段(duan)送至長(chang)(chang)流水中(zhong),浸七(qi)(qi)(qi)十(shi)(shi)二日(ri),按(an)七(qi)(qi)(qi)十(shi)(shi)二候之(zhi)數(shu)。取(qu)起陰干,命相士(shi)巫師選良時吉日(ri),用高手匠人劉(liu)子(zi)(zi)奇制成樂(le)器。此(ci)(ci)(ci)乃(nai)瑤池之(zhi)樂(le),故名瑤琴(qin)(qin)(qin)(qin)。長(chang)(chang)三(san)(san)尺六寸一(yi)(yi)(yi)分(fen),按(an)周天三(san)(san)百(bai)六十(shi)(shi)一(yi)(yi)(yi)度;前闊八(ba)(ba)(ba)寸,按(an)八(ba)(ba)(ba)節;后闊四寸,按(an)四時;厚(hou)二寸,按(an)兩儀。有(you)金童頭,玉女腰,仙人背,龍池,鳳沼,玉軫,金徽(hui)。那徽(hui)有(you)十(shi)(shi)二,按(an)十(shi)(shi)二月(yue);又(you)有(you)一(yi)(yi)(yi)中(zhong)徽(hui),按(an)閏(run)月(yue)。先是(shi)五(wu)(wu)條弦在上,外按(an)五(wu)(wu)行:金、木、水、火、土;內按(an)五(wu)(wu)音(yin):宮(gong)(gong)、商、角(jiao)、徵(zhi)(zhi)、羽(yu)。堯(yao)舜時操五(wu)(wu)弦琴(qin)(qin)(qin)(qin),歌(ge)‘南風’詩,天下(xia)大(da)治(zhi)。后因(yin)周文(wen)王被囚于宮(gong)(gong)里,吊子(zi)(zi)伯邑考,添弦一(yi)(yi)(yi)根(gen),清(qing)幽(you)哀(ai)怨,謂之(zhi)文(wen)弦。后武王伐(fa)紂,前歌(ge)后舞,添弦一(yi)(yi)(yi)根(gen),激烈(lie)發揚,謂之(zhi)武弦。先是(shi)宮(gong)(gong)、商、角(jiao)、徵(zhi)(zhi)、羽(yu)五(wu)(wu)弦,后加二弦,故又(you)稱(cheng)為(wei)(wei)文(wen)武七(qi)(qi)(qi)弦琴(qin)(qin)(qin)(qin)。此(ci)(ci)(ci)琴(qin)(qin)(qin)(qin)有(you)六忌(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)(ji),七(qi)(qi)(qi)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan),八(ba)(ba)(ba)絕(jue)。何(he)(he)為(wei)(wei)六忌(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)?一(yi)(yi)(yi)忌(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)大(da)寒,二忌(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)大(da)暑,三(san)(san)忌(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)大(da)風,四忌(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)大(da)雨,五(wu)(wu)忌(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)迅雷,六忌(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)(ji)大(da)雪。何(he)(he)為(wei)(wei)七(qi)(qi)(qi)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan)?聞(wen)喪者(zhe)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan),奏樂(le)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan),事冗不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan),不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)凈身不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan),衣(yi)冠不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)整不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan),不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)焚香(xiang)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan),不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)遇知音(yin)者(zhe)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)彈(dan)。何(he)(he)為(wei)(wei)八(ba)(ba)(ba)絕(jue)?總之(zhi),清(qing)奇幽(you)雅,悲壯悠長(chang)(chang)。此(ci)(ci)(ci)琴(qin)(qin)(qin)(qin)撫(fu)到盡美(mei)盡善之(zhi)處(chu),嘯虎聞(wen)而(er)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)吼,哀(ai)猿(yuan)聽而(er)不(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)(bu)啼。昔(xi)日(ri)師鄺曾彈(dan)此(ci)(ci)(ci)琴(qin)(qin)(qin)(qin),能引(yin)百(bai)鳥來朝(chao),百(bai)獸率舞,此(ci)(ci)(ci)乃(nai)雅樂(le)之(zhi)好(hao)處(chu)也。”
俞(yu)伯牙聽見他對答如流(liu),不禁(jin)佩(pei)服(fu),但猶恐是(shi)記問(wen)之(zhi)學,卻又想道:“就(jiu)是(shi)記問(wen)之(zhi)學,也虧(kui)他了(le)。待我再試他一試。”
此時已不似(si)在先(xian)你我之(zhi)(zhi)稱(cheng)了,又問道:“足下(xia)(xia)既知樂理,當時孔仲(zhong)(zhong)尼鼓琴(qin)于室中(zhong),顏回自外入,聞琴(qin)中(zhong)有(you)幽沉之(zhi)(zhi)聲(sheng),疑有(you)貪(tan)殺(sha)之(zhi)(zhi)意(yi),怪而問之(zhi)(zhi)。仲(zhong)(zhong)尼曰:‘吾適鼓琴(qin),見貓方(fang)捕鼠,欲其得之(zhi)(zhi),又恐其失之(zhi)(zhi)。此貪(tan)殺(sha)之(zhi)(zhi)意(yi),遂露于絲桐。”始知圣門音樂之(zhi)(zhi)理,入于微妙。假如下(xia)(xia)官(guan)撫琴(qin),心中(zhong)有(you)所(suo)思念(nian),足下(xia)(xia)能聞而知之(zhi)(zhi)否?”
樵(qiao)夫道:“《毛(mao)詩(shi)》云:‘他人(ren)有(you)心,予忖度(du)之。’大人(ren)試撫弄(nong)一過,小子任心猜(cai)(cai)度(du)。若猜(cai)(cai)不著時,大人(ren)休得見罪(zui)。”
俞(yu)伯牙將斷弦重整,沉思半(ban)晌。欲(yu)試真才,須得(de)佳題。于(yu)是暢(chang)其(qi)意(yi)在于(yu)高山,便即(ji)撫琴一弄。
樵夫(fu)贊道:“美哉洋(yang)洋(yang)乎,大人之意,在高山(shan)也(ye)!”
不加(jia)褒貶(bian),不置可否,俞伯牙只(zhi)是凝神不答。卻又默(mo)思片刻(ke)。覓知音(yin),重尋命意。于是泛其意在于流水,抬手(shou)再鼓瑤琴。
那樵夫(fu)又贊(zan)道:“美哉湯湯乎,志(zhi)在流水!”
就只兩句(ju),便道著了俞伯牙的心事。
俞(yu)伯牙大驚,推琴而起,忙(mang)與那(nei)樵夫施賓主之禮(li)。口(kou)中連呼:“失敬!失敬!石中有美玉之藏,若以衣貌身份取人,豈不誤了天下賢士!先(xian)生高名雅姓?”
樵夫欠(qian)身而答(da):“小子姓鐘(zhong),名徽,賤字子期。”
俞(yu)伯牙拱手道(dao):“原來是鐘子期先生(sheng)。”
鐘子期(qi)轉問:“大人高姓?榮任何所?”
俞伯牙道:“下官俞瑞,仕于晉朝,因修聘上國(guo)而來(lai)。”
鐘子期道:“原來是伯牙大人(ren)。”
俞(yu)伯牙推鐘子期坐于客位,自己主席相陪,命俞(yu)實點茶。茶罷,又命俞(yu)誠俞(yu)實取酒來兩人共酌(zhuo)。
俞伯牙道(dao):“急切(qie)之間(jian),不成(cheng)敬意。借此攀話,休嫌簡(jian)褻。”
鐘子(zi)期回稱:“不敢。” 俞實取(qu)過瑤琴,俞誠(cheng)擺開桌面(mian),于是賓主二人入席飲酒。
俞(yu)伯牙開言(yan)又問:“聽先生聲口是(shi)楚人了,但不知尊居(ju)何處?”
鐘子期答道:“離此(ci)不(bu)遠,地名馬安山集(ji)賢村,便是荒居。”
俞伯牙點頭道:“好名字,好個集賢村(cun)。”
又問(wen):“道(dao)藝何為?”
鐘子期道:“一介樵(qiao)夫,也就是打柴為生(sheng)。”
俞(yu)伯(bo)牙微(wei)笑道:“子(zi)期先生,下官本也不(bu)該僭言,但似先生這等抱(bao)負,何不(bu)求取(qu)功(gong)名,立身于廊(lang)廟,垂名于竹帛;卻乃資志林泉(quan),混跡樵牧,與草(cao)木同朽?竊(qie)為(wei)先生不(bu)取(qu)也。”
鐘子期道:“實不相瞞,舍間上有年(nian)邁二(er)親,下無手足相輔(fu)。采(cai)樵度日,以盡父母之(zhi)余年(nian)。二(er)老喜居此間,雖位(wei)為三公之(zhi)尊,不忍(ren)易我一日之(zhi)養也。”
俞伯牙道:“如此大(da)孝,一發難得(de)。”
杯酒酬酢一會。見(jian)那鐘子期寵(chong)辱無驚(jing),有問必(bi)答,俞伯牙(ya)愈發敬重(zhong),越加相(xiang)知。
越(yue)談(tan)越(yue)投機,越(yue)談(tan)越(yue)入味,越(yue)談(tan)越(yue)默契。
俞伯牙又問鐘子期:“青春多(duo)少(shao)?”
鐘子期道(dao):“虛度二十有七。”
俞伯(bo)牙道:“下官年(nian)長一旬。子期(qi)若不(bu)(bu)見棄,結為兄弟相(xiang)稱,不(bu)(bu)負知(zhi)音契友。”
鐘子期笑(xiao)道:“大人差矣!大人乃上國名公,鐘徽乃窮鄉賤(jian)子,怎敢仰攀(pan),有辱(ru)俯(fu)就。”
俞伯牙道:“相識滿天(tian)下(xia),知音(yin)能幾(ji)人?下(xia)官(guan)碌碌風塵,得與高賢結契,實乃(nai)生平之萬幸。若以富貴貧賤(jian)為嫌,覷俞瑞為何等人乎!”
遂命俞誠重添(tian)爐(lu)火,俞實再續名(ming)香,就在船艙中與子期頂禮八(ba)拜。
伯牙年(nian)長為兄,子(zi)期為弟。今(jin)后兄弟相稱,生(sheng)死不負。
拜(bai)罷,復命(ming)取暖酒(jiu)再酌。兄(xiong)(xiong)尊弟(di)卑,兄(xiong)(xiong)友(you)弟(di)恭,子期讓伯牙上(shang)坐,伯牙便從其(qi)言。兩人換過杯箸,子期下席(xi),兄(xiong)(xiong)弟(di)相(xiang)稱,彼此(ci)談心敘話(hua)。
正是(shi):“稱心(xin)客來身不(bu)倦,知音人聽話偏長。”
月淡(dan)星稀,兄弟倆(lia)人情(qing)興(xing)正濃,不知東(dong)方之既白。船(chuan)上水手(shou)都(dou)起(qi)身(shen)收(shou)拾(shi)篷索,整(zheng)備開(kai)船(chuan)。子期忙整(zheng)衣起(qi)身(shen)告辭,伯(bo)牙捧一杯酒遞與(yu)子期,把(ba)住子期之手(shou),嘆道:“賢弟,我與(yu)你相(xiang)見何太遲,相(xiang)別何太早!”
子期(qi)聞言,不(bu)覺淚珠滴(di)于杯(bei)中(zhong)。子期(qi)將此杯(bei)一飲而(er)盡,斟酒(jiu)回(hui)敬伯牙。二人各俱有眷戀不(bu)舍(she)之意。
伯牙道:“愚兄余情(qing)不盡,意欲曲延賢弟同行(xing)數日,未知(zhi)可否?”
子期(qi)道:“小弟非不欲相從(cong)。怎(zen)奈二親年老,‘父母在,不遠(yuan)游。’,昨(zuo)夜情難自禁,一宵未歸,已恐(kong)二老倚閭相望(wang)。”
伯牙道(dao):“既是二(er)位尊人在堂,回去告過二(er)親,到晉陽(yang)來(lai)看(kan)愚兄一看(kan),這就是“游(you)必有方(fang)’了。”
子期道:“小(xiao)弟不敢(gan)輕諾(nuo)而寡信,許(xu)了(le)賢兄,就當踐約。萬(wan)一(yi)稟命于二親,二親不允(yun),使(shi)仁兄懸望于數千里之(zhi)外,小(xiao)弟之(zhi)罪(zui)更大矣(yi)。”
伯牙道:“賢(xian)弟真所謂至(zhi)誠君于。也罷,明年(nian)還是(shi)我來看賢(xian)弟。”
子期道:“仁兄(xiong)明歲何時到此?小弟好伺候(hou)尊駕。”
伯牙屈指算道:“昨夜是中(zhong)(zhong)秋(qiu)節,今(jin)日天明,是八月十六(liu)日了。賢弟(di),我(wo)來(lai)仍(reng)在仲秋(qiu)中(zhong)(zhong)五六(liu)日奉訪。若(ruo)過了中(zhong)(zhong)旬,遲(chi)到季秋(qiu)月分,就是爽信,不為君(jun)子。”
又(you)叫俞誠:“吩咐記(ji)室(shi)將鐘賢(xian)弟(di)所居地名及相約重會的日(ri)期,登錄(lu)在日(ri)記(ji)簿上。”
子期道:“既如(ru)此,小(xiao)弟(di)來年仲(zhong)秋中五六日,準在(zai)江邊侍(shi)立(li)拱(gong)候(hou),不敢有誤(wu)。天(tian)色已明(ming),小(xiao)弟(di)告辭(ci)了。”
伯牙道:“賢弟且住(zhu)。”
命俞誠取黃金二笏,不(bu)用封帖,接過雙(shuang)手捧定對子期道:“賢弟,些須薄禮,權為(wei)二位尊(zun)人(ren)甘旨之(zhi)費。斯文骨肉,勿得嫌輕。”
子期不敢謙(qian)讓,即時(shi)收下。再(zai)拜告(gao)別(bie),含淚出(chu)艙(cang),取尖(jian)擔(dan)挑了蓑(suo)衣、斗笠(li),插板斧于(yu)腰(yao)間,掌跳板搭扶手上崖而(er)(er)去。伯牙一直相送至船頭相送至崖下,方各(ge)各(ge)灑(sa)淚而(er)(er)別(bie)。
不題鐘子(zi)期回家之事。再(zai)說俞(yu)伯牙(ya)點鼓開(kai)船(chuan),一路上江山之勝,再(zai)也無心(xin)觀覽,心(xin)心(xin)念念,只(zhi)想著知音之人。又行了(le)(le)幾日(ri),舍舟登岸。經(jing)過之地,知是晉(jin)(jin)國上大夫(fu),不敢(gan)輕慢,盡(jin)皆(jie)安(an)排車馬相送。直(zhi)至晉(jin)(jin)陽(yang),回復(fu)了(le)(le)晉(jin)(jin)主(zhu),不在話下。
光陰(yin)迅速,過(guo)了秋冬(dong),不(bu)覺春去夏(xia)來。俞伯(bo)(bo)牙(ya)心(xin)(xin)懷鐘子期,又分教度日(ri)似年,真(zhen)可謂無日(ri)忘之(zhi)(zhi)。想著中秋節(jie)近,早早奏過(guo)晉主,請(qing)予給假還(huan)鄉。晉主一(yi)口依允。俞伯(bo)(bo)牙(ya)這(zhe)才放下心(xin)(xin)來,忙忙地收(shou)拾行裝,仍打大寬轉,從水(shui)路而(er)行。下船之(zhi)(zhi)后,分付(fu)(fu)水(shui)手,但是(shi)灣泊所(suo)在(zai),就來通(tong)報(bao)地名。誠(cheng)恐不(bu)慎錯過(guo)站頭。事有(you)湊(cou)巧,剛(gang)剛(gang)八月十五,水(shui)手稟(bing)復,此(ci)去離馬(ma)安山不(bu)遠。俞伯(bo)(bo)牙(ya)依稀(xi)還(huan)認得(de)去年泊船相會(hui)鐘子期之(zhi)(zhi)處。一(yi)路行來,與俞誠(cheng)俞實(shi)各個用心(xin)(xin)看來。到得(de)傍晚,見果(guo)是(shi)這(zhe)個所(suo)在(zai),分付(fu)(fu)水(shui)手,將船灣泊,水(shui)底拋錨(mao),崖邊(bian)釘(ding)橛。
其夜晴(qing)明(ming),萬里(li)無(wu)云。船艙內一(yi)線月光(guang),射進(jin)朱簾(lian),像(xiang)(xiang)是(shi)窺探(tan)像(xiang)(xiang)是(shi)誘惑。俞伯牙命俞實將簾(lian)卷起,步出艙門(men),立于船頭之上,仰觀(guan)斗柄(bing)。水(shui)底天(tian)心,萬頃茫然(ran),照如(ru)白晝。思(si)想去歲與(yu)知音相遇,適逢月圓(yuan)。今夜重來(lai),又值良夜。豈非人生相知一(yi)快事否(fou)?
不(bu)料四顧茫茫,一(yi)(yi)無動靜。想他既約定(ding)江邊(bian)相候(hou),如何(he)又(you)全無蹤影,莫(mo)非(fei)他爽信?莫(mo)非(fei)他失約?在船(chuan)頭上踱來(lai)踱去(qu),等人(ren)(ren)心焦,五內似焚(fen)。等了(le)(le)一(yi)(yi)會又(you)等了(le)(le)一(yi)(yi)會,方始想得(de)(de)個明白。一(yi)(yi)個人(ren)(ren)自(zi)言(yan)自(zi)語(yu)道(dao):“我(wo)理會得(de)(de)了(le)(le)。江邊(bian)來(lai)往船(chuan)只頗多。我(wo)今日(ri)所駕的,已不(bu)是去(qu)年楚國之(zhi)船(chuan)只了(le)(le)。吾(wu)弟急切間如何(he)認得(de)(de)?去(qu)歲我(wo)原為撫(fu)琴方才驚(jing)動知音。今夜我(wo)只需(xu)仍再將瑤琴撫(fu)弄一(yi)(yi)曲(qu),吾(wu)弟聞之(zhi),必來(lai)相見。”
速命俞實取琴(qin)桌安放船頭,俞誠焚(fen)香設座。
俞伯(bo)牙(ya)打開(kai)琴(qin)囊,調弦轉軫,才(cai)泛(fan)音律(lv),商(shang)弦中卻有(you)哀(ai)怨之聲。
俞(yu)伯牙急忙停琴不操,心中默念:“啊呀!商弦哀聲凄切(qie),吾(wu)弟必遭憂在家。去歲曾(ceng)言父(fu)母年高。想來(lai)若非(fei)父(fu)喪,必是母亡。他(ta)為人(ren)至(zhi)孝,事固有輕重緩(huan)急。故而(er)他(ta)寧失(shi)信于我(wo),不肯失(shi)禮于親,所(suo)以不來(lai)也。待來(lai)日天明,讓(rang)我(wo)親自登(deng)崖前去探望(wang)便了。”
隨(sui)叫俞誠俞實收拾琴(qin)桌,下艙就寢。真個是巴明不明,俞伯牙早早爬將(jiang)起來(lai)梳洗整衣,命俞實攜琴(qin)相隨(sui),又命俞誠取黃(huang)金十鎰帶去。口中自言自語道:“倘使吾弟確是居(ju)喪,此可(ke)為贈禮,聊表寸(cun)心(xin)耳。”
踹(chuai)跳板登危崖,三人匆(cong)(cong)匆(cong)(cong)行于樵徑(jing)之(zhi)上。約莫行走了十數里(li)光景,出一谷口,俞伯牙左(zuo)右一看,便即立(li)定止步。
俞實稟(bing)道:“老爺(ye)為何不行?”
俞伯牙言道:“俞實小兒,你(ni)且看來,這山分南北,路列東西。從山谷出(chu)來,兩頭都(dou)是(shi)大路,想是(shi)都(dou)去得人家。知道哪一(yi)路是(shi)往(wang)集(ji)賢村去?且在此等個識路之人,問明了(le)他,方(fang)才(cai)可行。”
俞伯牙就安心坐(zuo)在路(lu)邊石上少(shao)憩(qi),俞誠俞實退(tui)立于后一(yi)同等候有人路(lu)過。
不(bu)(bu)多時,見(jian)左手(shou)(shou)官(guan)路上有一老叟,髯垂玉線,發挽銀絲,箬冠野(ye)服,左手(shou)(shou)持(chi)一根藤杖(zhang),右(you)手(shou)(shou)攜一只竹籃,徐(xu)步行來。俞伯(bo)牙起身整衣,站(zhan)立路中,向前施禮。那(nei)老者不(bu)(bu)慌不(bu)(bu)忙(mang),將右(you)手(shou)(shou)竹籃輕輕放下,雙(shuang)手(shou)(shou)舉藤杖(zhang)還禮,開口言(yan)道:“不(bu)(bu)知先生(sheng)有何(he)見(jian)教?”
俞伯牙道:“請(qing)問老丈,此兩頭(tou)路(lu),哪一條(tiao)路(lu),是往集賢村去的?”
老者道:“不勞(lao)動(dong)問(wen)。那兩頭路(lu),就是(shi)去(qu)兩個集賢村(cun)。左(zuo)手這邊(bian)便(bian)是(shi)上(shang)集賢村(cun),右手那邊(bian)便(bian)是(shi)下集賢村(cun),通(tong)衢三十(shi)里官道。先生(sheng)從(cong)河谷(gu)上(shang)來,正當其半。東去(qu)十(shi)五里,西去(qu)也是(shi)十(shi)五里。不知(zhi)先生(sheng)要往(wang)哪一個集賢村(cun)?”
俞伯牙默然(ran)無言,心(xin)中暗暗想道:“想吾(wu)弟(di)是(shi)個(ge)聰明(ming)人(ren),怎(zen)么說話這等(deng)糊涂(tu)!相會之日,你知道此間有兩個(ge)集賢村,或上或下,就(jiu)該說個(ge)明(ming)白了(le)。”
見俞伯牙只管沈吟(yin),那老者道:“先生這等吟(yin)想,一定是那說路的,不曾分別上下,只總說了(le)個集賢村,教先生沒處抓尋了(le)。此乃常情(qing),不足為怪。”
俞伯(bo)牙道:“老(lao)丈說的正(zheng)是。”
老(lao)(lao)者道:“兩(liang)個集賢(xian)村(cun)中,共有(you)一二十家莊(zhuang)戶,大抵(di)都是(shi)(shi)隱遁避世之輩。老(lao)(lao)夫我癡(chi)長了(le)幾歲,在(zai)這山里,多住(zhu)(zhu)了(le)幾年,正所(suo)(suo)謂是(shi)(shi)‘土居二十載,無有(you)不(bu)親人’。這些(xie)莊(zhuang)戶,不(bu)是(shi)(shi)舍親,就是(shi)(shi)敝(bi)友。想來先生(sheng)到集賢(xian)村(cun)必是(shi)(shi)尋(xun)親訪友。只(zhi)說(shuo)先生(sheng)所(suo)(suo)尋(xun)之親所(suo)(suo)訪之友,姓甚名誰,者夫就知(zhi)他住(zhu)(zhu)處了(le)。”
俞(yu)伯牙(ya)道:“如此多謝老丈,學生是要前往鐘家莊(zhuang)去。”
老者(zhe)聞得“鐘(zhong)家莊(zhuang)”二字,一雙(shuang)昏(hun)花眼內(nei),撲(pu)簌(su)簌(su)掉下淚來,顫顫地搖(yao)著雙(shuang)手道:“先生別家尚可去得,若說(shuo)是鐘(zhong)家莊(zhuang)么,那就不必前去了。”
俞伯牙(ya)驚問:“卻是為何(he)?”
老者長嘆(tan)了一口氣,言(yan)道:“請問先生(sheng)到(dao)鐘家莊,要訪何人?”
俞(yu)伯牙道:“要訪鐘徽鐘子(zi)期。”
老(lao)者聞(wen)言,放聲大哭(ku)道:“子期鐘徽,實乃(nai)吾(wu)兒(er)(er)也。他(ta)(ta)于(yu)去年八月十(shi)五日采樵外出至十(shi)六(liu)日辰時(shi)模樣方歸(gui),說是(shi)相遇晉國上大夫(fu)俞伯(bo)牙先生(sheng)。講論之間,意(yi)氣相投,義結(jie)兄弟。臨行又蒙相贈黃金二笏。吾(wu)兒(er)(er)買書挑(tiao)燈(deng)夜讀(du),一(yi)心一(yi)意(yi)要與義兄比肩,方能高攀上國大夫(fu)。老(lao)拙無才(cai),老(lao)妻(qi)(qi)無能,均(jun)不(bu)曾禁(jin)止。老(lao)夫(fu)妻(qi)(qi)都意(yi)欲成全他(ta)(ta)這一(yi)番(fan)苦心。天可(ke)憐見,他(ta)(ta)旦則采樵負重,暮則攻讀(du)辛苦。未(wei)曾料想他(ta)(ta)心力耗廢,不(bu)幸染成怯疾(ji)。這山野之地(di),卻又別無良醫,因此上于(yu)數月之前,他(ta)(ta),他(ta)(ta),他(ta)(ta)已(yi)亡故的了。”
俞伯牙聞聽此(ci)言,五內(nei)崩(beng)裂(lie),淚如(ru)涌泉。只見他大(da)叫(jiao)一聲,傍山崖跌倒,一時昏厥(jue)在地。鐘公(gong)忙上前(qian)用手攙扶(fu),回顧小童問道:“此(ci)位先生是誰?”
俞實附(fu)耳(er)低聲答道:“這位就是俞伯牙老爺。”
鐘(zhong)公道:“原來就是吾(wu)兒好(hao)友(you)。”
三人扶起俞伯牙,俞誠俞實倆喚得(de)他(ta)慢(man)慢(man)蘇醒(xing)過來。
俞伯牙坐(zuo)于地(di)下(xia),口吐痰(tan)涎,雙手(shou)捶胸,慟哭不已(yi)。哭道:“賢(xian)弟(di)呵,我昨(zuo)夜(ye)泊舟,還說你爽約,豈知(zhi)你已(yi)為泉下(xia)之鬼!實實地(di)你有才(cai)無壽了!”
鐘公俞誠俞實(shi)俱(ju)皆拭淚相(xiang)勸(quan)。俞伯(bo)牙哭罷起來,重(zhong)與鐘公施禮,不敢再呼老丈(zhang),改(gai)稱老伯(bo),以見通家(jia)兄弟(di)之(zhi)意。俞伯(bo)牙道:“敢問老伯(bo),吾那(nei)結(jie)義兄弟(di)還(huan)是停(ting)樞(shu)在家(jia),還(huan)是出(chu)瘞郊(jiao)外了?”
鐘(zhong)公道(dao)(dao):“一(yi)(yi)言難盡!亡(wang)兒臨終,老(lao)夫(fu)與(yu)拙荊坐(zuo)守于(yu)臥榻之前(qian)。亡(wang)兒遺語矚付道(dao)(dao):‘修短由(you)天,兒生(sheng)前(qian)不(bu)能(neng)盡人子事親之道(dao)(dao),死后乞葬于(yu)馬安山(shan)江(jiang)邊。因與(yu)義兄(xiong)晉大夫(fu)俞(yu)伯牙有約(yue),欲踐前(qian)言耳(er)。”老(lao)夫(fu)不(bu)負亡(wang)兒臨終之言。適才(cai)先生(sheng)來(lai)的小(xiao)路(lu)之右,一(yi)(yi)丘新(xin)土,即吾兒鐘(zhong)徽(hui)之墓。今日(ri)恰是百日(ri)之忌,老(lao)夫(fu)提一(yi)(yi)陌(mo)紙錢(qian),正(zheng)要(yao)前(qian)往墳(fen)前(qian)燒化,何(he)期(qi)與(yu)先生(sheng)相遇(yu)!”
俞伯牙道:“既(ji)如此(ci),奉請老伯指路,容我就墳(fen)前一拜。”即命俞實代太公提(ti)了竹藍。
鐘公策杖引路(lu),俞(yu)伯牙(ya)隨(sui)著,俞(yu)誠(cheng)俞(yu)實也跟定在(zai)后(hou),四(si)人(ren)復進谷(gu)口。果見一丘(qiu)新土(tu),在(zai)于路(lu)左(zuo)。俞(yu)伯牙(ya)整衣下拜(bai),口中(zhong)禱告:“想賢弟在(zai)世為人(ren)聰明,愿死后(hou)為神靈應。愚(yu)兄(xiong)在(zai)此一拜(bai),誠(cheng)為天人(ren)永別矣!”
拜罷,放(fang)聲又大哭起(qi)來。哭聲驚動山前(qian)山后,山左(zuo)山右黎民百姓,不問行的(de)(de)住的(de)(de),遠的(de)(de)近(jin)的(de)(de),聞得(de)晉國大夫前(qian)來祭鐘子期,回繞墳(fen)前(qian),爭先(xian)觀看。俞(yu)(yu)伯牙(ya)卻不曾擺得(de)祭禮(li),無以為情。即(ji)命俞(yu)(yu)實把瑤琴(qin)取出囊來,放(fang)于(yu)祭石臺上,盤膝坐于(yu)墳(fen)前(qian),揮淚兩行,撫琴(qin)一(yi)操。那些圍觀之眾,聞琴(qin)韻鏗(keng)鏘,人(ren)群中(zhong)有(you)(you)(you)點頭者,有(you)(you)(you)私語者,有(you)(you)(you)竊笑者,待一(yi)曲終(zhong)了皆鼓(gu)掌大笑,爾后一(yi)哄而散。
俞伯牙心中不覺(jue)詫異(yi),問道:“老(lao)伯,下官(guan)撫琴,吊令郎(lang)賢弟(di),悲不能(neng)已,眾人(ren)為(wei)何而笑?”
鐘公答道:“鄉(xiang)野之(zhi)人,不知音律。聞琴(qin)聲以為取樂之(zhi)具(ju),故(gu)此長(chang)笑。”
俞伯牙道(dao):“原來如此。老伯可知適才所奏何曲?”
鐘公道:“老夫幼年也頗習音律(lv)。如(ru)今年邁,五官半廢,模糊不懂久矣。”
俞伯牙道:“這就(jiu)是下官隨心應(ying)手一曲短歌,以吊令郎吾弟者,讓我口誦于老伯聽之。”
鐘公道(dao):“老夫愿聞(wen)其詳(xiang)。”
俞伯牙誦云:
“憶昔去(qu)年秋,江邊曾會(hui)君(jun)。今日重來(lai)訪,不(bu)見知(zhi)音人。但見一(yi)杯土,慘然(ran)傷(shang)我心(xin)!傷(shang)心(xin)傷(shang)心(xin)復傷(shang)心(xin),不(bu)忍珠淚落紛紛。來(lai)歡(huan)去(qu)何苦,江畔起愁云。子期子期兮(xi),你我相知(zhi)心(xin),歷盡天涯(ya)無(wu)足語,此曲終兮(xi)不(bu)復彈,三尺瑤琴為君(jun)死!”
俞伯牙于(yu)衣夾(jia)間取(qu)出(chu)一(yi)把解手刀,噌地一(yi)下將七根琴(qin)弦(xian)全數割斷,雙手舉起琴(qin)來(lai),向(xiang)祭石臺上用力一(yi)摔,只摔得玉珍拋(pao)殘,金徽零亂。
鐘(zhong)公大驚,問道:“先生(sheng)為何摔碎此琴?”
俞伯(bo)牙(ya)含淚答道:“方(fang)寸之間,萬難再有(you)重彈(dan)瑤琴之愿。從此洗手不復彈(dan)也。我已(yi)有(you)詩一首(shou)吟就,老伯(bo)聽了,便知我心。”
摔碎瑤琴鳳尾寒,子期已逝向誰彈!大千世界皆朋友,欲覓知音難(nan)上(shang)難(nan)。
鐘(zhong)公(gong)聽(ting)了(le)道:“卻原來(lai)是如此這般緣故(gu),可(ke)憐!實(shi)是可(ke)憐!”
俞伯(bo)牙對鐘公道:“老伯(bo)高居(ju),端的在上(shang)集賢(xian)村,還是下集賢(xian)村?”
鐘(zhong)公(gong)道:“荒居在上集賢村第八家就是(shi)。我(wo)兒已故,不(bu)復人(ren)世,先(xian)生如今又問他怎的?”
俞伯(bo)牙道:“下官(guan)傷感(gan)在心,誠恐失(shi)禮有(you)礙瞻觀,不敢跟隨老伯(bo)登(deng)堂拜見伯(bo)母(mu)了。隨身帶得有(you)黃(huang)金十鎰,一半代吾弟(di)甘旨之奉,一半買幾畝祭田,為吾弟(di)春秋(qiu)掃墓之費。待下官(guan)回得本(ben)朝,上表(biao)告歸林下。那時卻到上集賢村(cun),供(gong)養老伯(bo)與老伯(bo)母(mu)以盡天年。吾即(ji)子期(qi),子期(qi)即(ji)吾也(ye)。上集賢村(cun)即(ji)是我(wo)家,我(wo)將相伴吾弟(di)在此終身。望(wang)老伯(bo)勿以下官(guan)為外人相嫌。日后(hou)也(ye)望(wang)準予同子期(qi)賢弟(di)并葬左右。”
說罷,命俞(yu)誠取出黃金,自(zi)己(ji)雙手(shou)親遞與鐘公,哭(ku)拜于(yu)地。鐘公答拜,盤(pan)桓半晌(shang)而別。
后(hou)人有詩(shi)贊云:勢力(li)交懷勢力(li)心,斯文誰(shui)復(fu)念知音。伯牙不作鐘期逝,千古令(ling)人說破琴。
馮夢龍(long)(long)(1574-1646),明代(dai)文(wen)學家(jia)、戲(xi)曲(qu)家(jia)。字猶龍(long)(long),又(you)字子猶,號(hao)龍(long)(long)子猶、墨憨齋主人、顧曲(qu)散人,吳下詞(ci)奴、姑蘇詞(ci)奴、前周柱史等(deng)。漢族,南直隸蘇州府長洲縣(xian)(今(jin)江蘇省蘇州市)人。他的作品(pin)比較強調感情(qing)和行為(wei),最有名的作品(pin)為(wei)《古(gu)今(jin)小說》(《喻世(shi)明言》)、《警世(shi)通(tong)言》、《醒世(shi)恒(heng)言》,合稱“三(san)言”。三(san)言與(yu)凌蒙(meng)初(chu)(chu)的《初(chu)(chu)刻拍(pai)(pai)案驚(jing)奇》、《二刻拍(pai)(pai)案驚(jing)奇》合稱“三(san)言兩拍(pai)(pai)”,是中國白話短(duan)篇小說的經(jing)典代(dai)表(biao)。馮夢龍(long)(long)以其對小說、戲(xi)曲(qu)、民歌、笑話等(deng)通(tong)俗文(wen)學的創作、搜集(ji)、整理(li)、編輯,為(wei)我(wo)國文(wen)學做出了(le)獨異的貢獻。