傳說中,此劍是由眾神采首山之銅所鑄,黃金色的千(qian)年古(gu)劍(jian)(jian)(名不(bu)可考)。劍(jian)(jian)身一面(mian)刻(ke)日(ri)月(yue)星辰(chen),一面(mian)刻(ke)山川草木;劍(jian)(jian)柄一面(mian)書(shu)農耕畜養之術,一面(mian)書(shu)四海(hai)一統之策。傳(chuan)說由天(tian)(tian)界諸神(shen)賜于軒轅(yuan)黃(huang)帝擊敗蚩尤(you)的曠世神(shen)劍(jian)(jian),其內蘊藏著無(wu)窮的力量,為斬(zhan)妖除(chu)魔的神(shen)劍(jian)(jian)。此(ci)(ci)劍(jian)(jian)后傳(chuan)與夏(xia)禹,大(da)禹治水(shui)時立(li)(li)下汗馬功勞,夏(xia)朝憑此(ci)(ci)立(li)(li)國(guo)。幾(ji)百年后,夏(xia)朝國(guo)君無(wu)道,此(ci)(ci)劍(jian)(jian)輾轉被商(shang)湯所得,商(shang)湯持此(ci)(ci)劍(jian)(jian)取天(tian)(tian)下,再次建立(li)(li)新的王國(guo)——商(shang)朝。最后,商(shang)朝后期也開始(shi)動亂,這(zhe)把圣道神(shen)劍(jian)(jian)也不(bu)知所蹤。
其內(nei)蘊藏(zang)無窮之力,為斬妖除魔的神劍,是中華民(min)族的象征(zheng)。
“軒轅劍”之名,首出《古今圖書集成》收明·李承勛著《名劍記》載:《廣黃帝東行紀(ji)》曰:「軒轅帝采首山(shan)之銅鑄(zhu)劍(jian),以天文古字題銘其(qi)上(shang)。帝崩(beng)葬喬山(shan),五百年(nian)後,山(shan)崩(beng),室(shi)空(kong),惟劍(jian)在焉。一旦,亦失去。」
然遍尋(xun)古籍,并無《廣黃帝東行記》一書,惟《廣黃帝本行紀》,是(shi)題錯抑或抄(chao)錄出誤已不可知,其中有載:
其後有(you)(you)臣左徹,削木為黃(huang)帝像(xiang),率諸侯而(er)(er)朝(chao)奉之(zhi)(zhi),臣僚追慕,取(qu)幾杖立廟而(er)(er)祭之(zhi)(zhi),取(qu)衣冠(guan)置墓而(er)(er)守之(zhi)(zhi),於是有(you)(you)喬山之(zhi)(zhi)冢(zhong)(zhong)。在上郡周陽縣有(you)(you)橋山,又膚施縣有(you)(you)黃(huang)帝祠(ci),坊州橋山有(you)(you)黃(huang)帝冢(zhong)(zhong)。黃(huang)帝曾游(you)處(chu),皆有(you)(you)祠(ci)焉。五百年後,喬山墓崩空室(shi),唯劍與赤(chi)舄在,一旦亦(yi)失去。《荊山經》、《龍首(shou)記》具(ju)載。
晉·葛洪《抱樸子·內篇》亦云(yun):
或曰(yue):「黃帝審仙者,橋(qiao)山之(zhi)(zhi)冢,又何為(wei)乎?」抱樸子答曰(yue):「按《荊(jing)山經》及《龍首記》,皆云黃帝服神丹之(zhi)(zhi)後(hou),龍來(lai)迎之(zhi)(zhi),群(qun)臣追(zhui)慕(mu),靡所措思,或取其幾杖,立廟而祭之(zhi)(zhi);或取其衣冠,葬(zang)(zang)而守(shou)之(zhi)(zhi)。列仙傳云:『黃帝自擇亡日(ri),七(qi)十日(ri)去(qu),七(qi)十日(ri)還,葬(zang)(zang)於橋(qiao)山,山陵忽崩,墓空(kong)無尸,但(dan)劍(jian)舄在焉。』
可見(jian)史(shi)上黃帝確有(you)一劍(jian),然劍(jian)名不載。是(shi)否傳說中之“軒轅劍(jian)”,更(geng)是(shi)無從得知,或李承勛為表此劍(jian)黃帝所有(you),故有(you)此名,個中詳細,留待(dai)后人(ren)考究。