蘄(qi)(qi)(qi)艾(ai)(ai)(學名:ArtemisiaargyiLevl.etVan.var.argyicv.Qiai)又名:大(da)葉艾(ai)(ai)、祁艾(ai)(ai)等,屬(shu)桔梗目,菊科多年生(sheng)草(cao)本(ben)或略成半灌木狀,因產于蘄(qi)(qi)(qi)州而得名,蘄(qi)(qi)(qi)春縣“蘄(qi)(qi)(qi)春四寶”(蘄(qi)(qi)(qi)竹、蘄(qi)(qi)(qi)艾(ai)(ai)、蘄(qi)(qi)(qi)蛇、蘄(qi)(qi)(qi)龜(gui))之一,特(te)產中(zhong)藥材,中(zhong)國(guo)國(guo)家地理標志產品,莖、葉均可入藥。蘄(qi)(qi)(qi)艾(ai)(ai)含(han)17種已知化合物。蘄(qi)(qi)(qi)艾(ai)(ai)油(you)有明(ming)顯的平喘(chuan)、鎮咳、祛痰及清炎作用。
形態特征
多年(nian)生(sheng)(sheng)草本或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)略成(cheng)(cheng)半灌木狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang),植株有(you)(you)濃烈(lie)香(xiang)氣。主(zhu)(zhu)根明(ming)顯(xian),略粗長(chang)(chang)(chang)(chang),直(zhi)(zhi)徑達(da)1.5厘(li)米(mi)(mi),側(ce)根多;常(chang)(chang)(chang)有(you)(you)橫臥地下(xia)根狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)莖(jing)及營(ying)養枝(zhi)。莖(jing)單(dan)生(sheng)(sheng)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)少數(shu),高(gao)80-150(-250)厘(li)米(mi)(mi),有(you)(you)明(ming)顯(xian)縱(zong)棱,褐色(se)(se)(se)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)灰(hui)(hui)黃褐色(se)(se)(se),基部(bu)(bu)稍木質(zhi)化,上(shang)(shang)部(bu)(bu)草質(zhi),并(bing)有(you)(you)少數(shu)短的分枝(zhi),枝(zhi)長(chang)(chang)(chang)(chang)3-5厘(li)米(mi)(mi);莖(jing)、枝(zhi)均(jun)被(bei)(bei)灰(hui)(hui)色(se)(se)(se)蛛(zhu)(zhu)絲(si)狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)柔毛。葉(xie)(xie)厚紙質(zhi),上(shang)(shang)面(mian)被(bei)(bei)灰(hui)(hui)白(bai)色(se)(se)(se)短柔毛,并(bing)有(you)(you)白(bai)色(se)(se)(se)腺(xian)點(dian)與小(xiao)凹點(dian),背面(mian)密被(bei)(bei)灰(hui)(hui)白(bai)色(se)(se)(se)蛛(zhu)(zhu)絲(si)狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)密絨毛;基生(sheng)(sheng)葉(xie)(xie)具長(chang)(chang)(chang)(chang)柄,花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)期萎謝;莖(jing)下(xia)部(bu)(bu)葉(xie)(xie)近(jin)(jin)圓形(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)寬卵(luan)形(xing)(xing)(xing),羽狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)深裂(lie)(lie)(lie)(lie),每(mei)側(ce)具裂(lie)(lie)(lie)(lie)片(pian)2-3枚(mei)(mei),裂(lie)(lie)(lie)(lie)片(pian)橢圓形(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)倒(dao)卵(luan)狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)長(chang)(chang)(chang)(chang)橢圓形(xing)(xing)(xing),每(mei)裂(lie)(lie)(lie)(lie)片(pian)有(you)(you)2-3枚(mei)(mei)小(xiao)裂(lie)(lie)(lie)(lie)齒(chi),干(gan)(gan)后(hou)背面(mian)主(zhu)(zhu)、側(ce)脈多為深褐色(se)(se)(se)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)銹(xiu)色(se)(se)(se),葉(xie)(xie)柄長(chang)(chang)(chang)(chang)0.5-0.8厘(li)米(mi)(mi);中部(bu)(bu)葉(xie)(xie)卵(luan)形(xing)(xing)(xing)、三角狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)卵(luan)形(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)近(jin)(jin)菱形(xing)(xing)(xing),長(chang)(chang)(chang)(chang)5-8厘(li)米(mi)(mi),寬4-7厘(li)米(mi)(mi),一(至(zhi)二)回羽狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)深裂(lie)(lie)(lie)(lie)至(zhi)半裂(lie)(lie)(lie)(lie),每(mei)側(ce)裂(lie)(lie)(lie)(lie)片(pian)2-3枚(mei)(mei),裂(lie)(lie)(lie)(lie)片(pian)卵(luan)形(xing)(xing)(xing)、卵(luan)狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)披(pi)針(zhen)形(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)披(pi)針(zhen)形(xing)(xing)(xing),長(chang)(chang)(chang)(chang)2.5-5厘(li)米(mi)(mi),寬1.5-2厘(li)米(mi)(mi),不再分裂(lie)(lie)(lie)(lie)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)每(mei)側(ce)有(you)(you)1-2枚(mei)(mei)缺齒(chi),葉(xie)(xie)基部(bu)(bu)寬楔(xie)形(xing)(xing)(xing)漸狹成(cheng)(cheng)短柄,葉(xie)(xie)脈明(ming)顯(xian),在(zai)背面(mian)凸起,干(gan)(gan)時銹(xiu)色(se)(se)(se),葉(xie)(xie)柄長(chang)(chang)(chang)(chang)0.2-0.5厘(li)米(mi)(mi),基部(bu)(bu)通常(chang)(chang)(chang)無(wu)假托葉(xie)(xie)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)極小(xiao)的假托葉(xie)(xie);上(shang)(shang)部(bu)(bu)葉(xie)(xie)與苞(bao)片(pian)葉(xie)(xie)羽狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)半裂(lie)(lie)(lie)(lie)、淺裂(lie)(lie)(lie)(lie)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)3深裂(lie)(lie)(lie)(lie)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)3淺裂(lie)(lie)(lie)(lie),或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)不分裂(lie)(lie)(lie)(lie),而為橢圓形(xing)(xing)(xing)、長(chang)(chang)(chang)(chang)橢圓狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)披(pi)針(zhen)形(xing)(xing)(xing)、披(pi)針(zhen)形(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)線狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)披(pi)針(zhen)形(xing)(xing)(xing)。頭狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)序(xu)橢圓形(xing)(xing)(xing),直(zhi)(zhi)徑2.5-3(-3.5)毫(hao)米(mi)(mi),無(wu)梗(geng)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)近(jin)(jin)無(wu)梗(geng),每(mei)數(shu)枚(mei)(mei)至(zhi)10余枚(mei)(mei)在(zai)分枝(zhi)上(shang)(shang)排成(cheng)(cheng)小(xiao)型(xing)的穗(sui)(sui)狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)序(xu)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)復穗(sui)(sui)狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)序(xu),并(bing)在(zai)莖(jing)上(shang)(shang)通常(chang)(chang)(chang)再組成(cheng)(cheng)狹窄、尖塔形(xing)(xing)(xing)的圓錐花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)序(xu),花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)后(hou)頭狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)序(xu)下(xia)傾;總(zong)苞(bao)片(pian)3-4層,覆瓦狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)排列,外(wai)(wai)層總(zong)苞(bao)片(pian)小(xiao),草質(zhi),卵(luan)形(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)狹卵(luan)形(xing)(xing)(xing),背面(mian)密被(bei)(bei)灰(hui)(hui)白(bai)色(se)(se)(se)蛛(zhu)(zhu)絲(si)狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)綿(mian)毛,邊(bian)緣膜(mo)質(zhi),中層總(zong)苞(bao)片(pian)較外(wai)(wai)層長(chang)(chang)(chang)(chang),長(chang)(chang)(chang)(chang)卵(luan)形(xing)(xing)(xing),背面(mian)被(bei)(bei)蛛(zhu)(zhu)絲(si)狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)綿(mian)毛,內層總(zong)苞(bao)片(pian)質(zhi)薄,背面(mian)近(jin)(jin)無(wu)毛;花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)序(xu)托小(xiao);雌花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)6-10朵,花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)冠(guan)(guan)狹管狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang),檐部(bu)(bu)具2裂(lie)(lie)(lie)(lie)齒(chi),紫(zi)色(se)(se)(se),花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)柱細長(chang)(chang)(chang)(chang),伸出花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)冠(guan)(guan)外(wai)(wai)甚長(chang)(chang)(chang)(chang),先(xian)端(duan)2叉;兩性花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)8-12朵,花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)冠(guan)(guan)管狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)高(gao)腳杯狀(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang)(zhuang),外(wai)(wai)面(mian)有(you)(you)腺(xian)點(dian),檐部(bu)(bu)紫(zi)色(se)(se)(se),花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)藥狹線形(xing)(xing)(xing),先(xian)端(duan)附屬物尖,長(chang)(chang)(chang)(chang)三角形(xing)(xing)(xing),基部(bu)(bu)有(you)(you)不明(ming)顯(xian)的小(xiao)尖頭,花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)柱與花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)冠(guan)(guan)近(jin)(jin)等長(chang)(chang)(chang)(chang)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)略長(chang)(chang)(chang)(chang)于花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)冠(guan)(guan),先(xian)端(duan)2叉,花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)后(hou)向外(wai)(wai)彎曲(qu),叉端(duan)截形(xing)(xing)(xing),并(bing)有(you)(you)睫毛。瘦果(guo)長(chang)(chang)(chang)(chang)卵(luan)形(xing)(xing)(xing)或(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)(huo)長(chang)(chang)(chang)(chang)圓形(xing)(xing)(xing)。花(hua)(hua)(hua)(hua)(hua)果(guo)期7-10月。
生(sheng)(sheng)長(chang)習性 蘄艾喜溫(wen)暖、濕(shi)潤的(de)氣候,以潮(chao)濕(shi)肥沃的(de)土(tu)壤生(sheng)(sheng)長(chang)較(jiao)好。人工栽培在丘陵、低(di)中山(shan)地區,生(sheng)(sheng)長(chang)繁(fan)盛期24~30℃,氣溫(wen)高于30℃莖(jing)桿易老化,抽枝,病蟲害加重(zhong),冬季(ji)低(di)溫(wen)小于-3℃當(dang)年生(sheng)(sheng)宿根生(sheng)(sheng)長(chang)不好。
地理分布
分布廣,除極干旱與高寒地(di)區外,幾遍及(ji)全中國。生于低(di)海(hai)拔至中海(hai)拔地(di)區的(de)(de)荒(huang)地(di)、路旁河邊及(ji)山坡等地(di),也見于森林(lin)草原(yuan)及(ji)草原(yuan)地(di)區,局部地(di)區為植物群落(luo)的(de)(de)優勢種。蒙古、朝鮮、蘇聯(遠東地(di)區)也有。日本有栽培。
選地整地
蘄艾極易(yi)繁衍生(sheng)(sheng)長(chang),對氣(qi)候和土(tu)(tu)(tu)壤的適應(ying)性(xing)(xing)較強,耐寒耐旱,田(tian)邊、地(di)(di)(di)頭、山(shan)坡、荒地(di)(di)(di)均(jun)可選擇(ze)為(wei)種植(zhi)地(di)(di)(di)。蘄艾的適應(ying)性(xing)(xing)很強,為(wei)了節約土(tu)(tu)(tu)地(di)(di)(di)資源,應(ying)選擇(ze)丘陵等(deng)進(jin)(jin)行(xing)合理布局;基地(di)(di)(di)應(ying)有(you)灌溉(gai)水條件,附近無居民生(sheng)(sheng)活水和工業水污染;基地(di)(di)(di)土(tu)(tu)(tu)壤、大氣(qi)質(zhi)量(liang)應(ying)符合國(guo)家級二標(biao)準,生(sheng)(sheng)產用水應(ying)符合農田(tian)灌溉(gai)水質(zhi)標(biao)準,土(tu)(tu)(tu)壤應(ying)無有(you)毒有(you)害藥物殘留(liu)和人畜糞便、生(sheng)(sheng)活垃圾污染,并(bing)按規定定期進(jin)(jin)行(xing)檢測。以土(tu)(tu)(tu)層(ceng)(ceng)深厚(hou)、土(tu)(tu)(tu)壤通(tong)透性(xing)(xing)好、有(you)機質(zhi)豐富的中性(xing)(xing)土(tu)(tu)(tu)壤為(wei)好。根據種植(zhi)地(di)(di)(di)土(tu)(tu)(tu)層(ceng)(ceng)結構特點,適度掌握犁耙次數,結合整地(di)(di)(di)施足(zu)經(jing)充分(fen)腐熟達到無公害化的土(tu)(tu)(tu)雜(za)肥22.5~30.0t/hm ,均(jun)勻混合翻入土(tu)(tu)(tu)層(ceng)(ceng),然后修溝做廂(xiang)待種。
繁殖方法
蘄艾的繁(fan)(fan)殖(zhi)方(fang)法有種子繁(fan)(fan)殖(zhi)、根(gen)狀莖繁(fan)(fan)殖(zhi)、分株(zhu)繁(fan)(fan)殖(zhi)。種子繁(fan)(fan)殖(zhi)出芽率低,僅(jin)為5%,且(qie)苗(miao)(miao)期(qi)(qi)長(2年(nian)),一(yi)般(ban)不采(cai)(cai)用;根(gen)狀莖繁(fan)(fan)殖(zhi),成活(huo)率高,但苗(miao)(miao)期(qi)(qi)較長(2個月);分株(zhu)繁(fan)(fan)殖(zhi)最好(hao),不僅(jin)成活(huo)率高且(qie)無(wu)幼(you)苗(miao)(miao)生長期(qi)(qi),繁(fan)(fan)殖(zhi)速度快(kuai),為普遍(bian)采(cai)(cai)用。選育良(liang)種要求葉片肥厚(hou)而大,莖桿(gan)粗(cu)壯(zhuang)直(zhi)立,葉色濃(nong)綠,氣味(wei)濃(nong)郁,密被絨毛,幼(you)苗(miao)(miao)根(gen)系發達。
栽植密度
2-3月,苗高5~10cm,選地面潮(chao)濕(最好是(shi)雨后(hou)或陰天)時,從母株莖(jing)基(ji)分離的幼(you)苗,按株行距(ju)30cm×40cm栽(zai)苗,每穴2~3株,覆土壓(ya)實。栽(zai)后(hou)2~3d內如果沒(mei)有(you)下雨,要(yao)滴(di)水保墑。栽(zai)植150株/m ,平(ping)均每株產干艾(ai)葉(xie)4g,單產干艾(ai)葉(xie)5250kg/hm 左右(you)。