黎(li)(li)(li)(li)族(zu)(zu)(zu)聚居在海南島通什鎮(zhen)、保(bao)亭、樂東、東方、瓊中、白沙(sha)、陵水(shui)、昌(chang)江、宦(huan)縣等地,是由古代“百越”族(zu)(zu)(zu)的一(yi)支發展而(er)來(lai)。黎(li)(li)(li)(li)族(zu)(zu)(zu)有自(zi)己的語言,黎(li)(li)(li)(li)語屬漢(han)(han)藏語系壯侗語族(zu)(zu)(zu)黎(li)(li)(li)(li)語支。由于長期與漢(han)(han)族(zu)(zu)(zu)交往,不少黎(li)(li)(li)(li)族(zu)(zu)(zu)人都能兼說(shuo)漢(han)(han)語。過去黎(li)(li)(li)(li)族(zu)(zu)(zu)沒有本(ben)民族(zu)(zu)(zu)文字,使用漢(han)(han)字,1957年創制(zhi)了以拉(la)丁字母為(wei)基礎的黎(li)(li)(li)(li)文。
黎族民歌特點
黎(li)族歌(ge)謠(yao)是(shi)(shi)一(yi)(yi)朵絢麗的(de)(de)藝術之花(hua),黎(li)族人民(min)男女老少都愛唱(chang)歌(ge)。黎(li)族歌(ge)謠(yao)分(fen)為民(min)歌(ge)和民(min)謠(yao)兩種。民(min)謠(yao)是(shi)(shi)用黎(li)語(yu)和韻(yun)調吟唱(chang)的(de)(de),多為傳統的(de)(de)古典(dian)黎(li)歌(ge),一(yi)(yi)般是(shi)(shi)5個音節一(yi)(yi)句,但每首沒有固(gu)定的(de)(de)句數,小調之類(lei)大體以四句為一(yi)(yi)首的(de)(de)較多。
黎族民(min)(min)謠多是(shi)獨(du)唱(chang)(chang)(chang)(chang)、對唱(chang)(chang)(chang)(chang),用黎特有(you)的(de)(de)(de)(de)民(min)(min)樂(le)伴奏,往(wang)往(wang)和(he)音(yin)樂(le)、舞蹈連在(zai)(zai)一起(qi),歌(ge)譜(pu)曲,曲載歌(ge),三(san)者一體,有(you)鮮明的(de)(de)(de)(de)民(min)(min)族特色和(he)濃厚的(de)(de)(de)(de)古風,講(jiang)究(jiu)節(jie)(jie)(jie)奏韻律(lv),易于(yu)上(shang)口傳頌。黎族的(de)(de)(de)(de)民(min)(min)歌(ge)是(shi)用海(hai)南方言(yan)和(he)黎族韻調唱(chang)(chang)(chang)(chang)的(de)(de)(de)(de),它是(shi)隨(sui)著(zhu)黎族社會的(de)(de)(de)(de)發展和(he)其他(ta)民(min)(min)族文(wen)化的(de)(de)(de)(de)交(jiao)流、融合,派生(sheng)(sheng)出來的(de)(de)(de)(de)新黎歌(ge)。一般(ban)七言(yan)一句(ju),四(si)句(ju)為(wei)一首,稱為(wei)"四(si)句(ju)歌(ge)仔"。較長的(de)(de)(de)(de)敘事(shi)詩即四(si)句(ju)一節(jie)(jie)(jie),多節(jie)(jie)(jie)續唱(chang)(chang)(chang)(chang)下(xia)去。除了獨(du)唱(chang)(chang)(chang)(chang)、對唱(chang)(chang)(chang)(chang)之(zhi)外,還有(you)齊雖(sui)、輪唱(chang)(chang)(chang)(chang)、合唱(chang)(chang)(chang)(chang),并有(you)樂(le)器(qi)伴奏。黎族歌(ge)謠關(guan)于(yu)采用賦(fu)、比、興(xing)(xing)的(de)(de)(de)(de)手法,想象豐富,比喻貼切(qie),語言(yan)形象,結構嚴謹,意境(jing)深遠,生(sheng)(sheng)動活潑。情(qing)歌(ge)在(zai)(zai)黎族民(min)(min)歌(ge)中(zhong)為(wei)數較多,是(shi)黎族民(min)(min)歌(ge)中(zhong)精(jing)湛的(de)(de)(de)(de)珍品。黎族人民(min)(min)吟(yin)唱(chang)(chang)(chang)(chang)歌(ge)謠,主要(yao)在(zai)(zai)喜慶的(de)(de)(de)(de)日子里,如建新房、舉行(xing)婚禮、節(jie)(jie)(jie)日戲會、訪親會友等場合,一般(ban)是(shi)男女對唱(chang)(chang)(chang)(chang),往(wang)往(wang)唱(chang)(chang)(chang)(chang)到天明。尤其是(shi)每年(nian)的(de)(de)(de)(de)"三(san)月三(san)"這個黎族傳統佳節(jie)(jie)(jie),青年(nian)男女聚會在(zai)(zai)山間坡野(ye),以歌(ge)為(wei)媒,交(jiao)流感情(qing),吐傾(qing)愛意,尋找情(qing)侶。平時在(zai)(zai)生(sheng)(sheng)產勞動中(zhong),也因興(xing)(xing)趣(qu)之(zhi)所至(zhi)引吭高(gao)歌(ge),直抒情(qing)懷(huai)。在(zai)(zai)一些家族性的(de)(de)(de)(de)慶典(dian)(dian)上(shang),德高(gao)望重的(de)(de)(de)(de)長者,也常常即席吟(yin)唱(chang)(chang)(chang)(chang)包羅(luo)萬象的(de)(de)(de)(de)"經典(dian)(dian)"性黎歌(ge),這種吟(yin)唱(chang)(chang)(chang)(chang)通宵達旦。
在革(ge)(ge)命戰爭時期,黎(li)族歌謠(yao)又(you)有新(xin)的(de)(de)發展。它以革(ge)(ge)命的(de)(de)內(nei)容和(he)昂(ang)揚的(de)(de)格(ge)調,取代了原(yuan)來歌謠(yao)中的(de)(de)落后(hou)、消極部分和(he)如泣如訴的(de)(de)吟嘆,成(cheng)為教育人(ren)(ren)民打(da)擊敵人(ren)(ren)的(de)(de)戰斗(dou)武器。如《五指山(shan)上五條河》,堅定樂(le)觀的(de)(de)情緒,欣(xin)喜深(shen)情的(de)(de)唱詞,表達(da)了黎(li)族人(ren)(ren)民堅強(qiang)的(de)(de)革(ge)(ge)命信(xin)念,聽后(hou)使人(ren)(ren)意(yi)氣風發,斗(dou)志(zhi)昂(ang)揚。黎(li)族歌手層出不窮(qiong),成(cheng)批涌現,最知名的(de)(de)有符其賢等。
黎族樂器
黎族的樂(le)器主要是民間(jian)樂(le)器。這(zhe)些(xie)樂(le)器可以獨奏,也(ye)可伴奏。其(qi)中,“嘩”(即“竹笛(di))用(yong)小竹管制成,長短不一,有(you)2尺的、1尺半的,也(ye)有(you)6寸、7寸的。吹的一端用(yong)木塞塞著,僅留五分之一的透氣孔(kong)。透氣孔(kong)部分狀(zhuang)如月(yue)牙。管的正面有(you)6個(ge)小音(yin)孔(kong)。吹奏時,左右手(shou)各按3個(ge)音(yin)位孔(kong),隨(sui)著手(shou)指放(fang)開或封閉的變化(hua),能吹奏出(chu)1234567i等(deng)8個(ge)音(yin)程。音(yin)量豐(feng)滿、聲音(yin)洪亮。
“洞(dong)簫”用藤竹竿制成,粗(cu)1寸、長(chang)4尺,管(guan)頭邊緣處開一個(ge)吹(chui)氣孔(kong)(kong),管(guan)桿反(fan)(fan)面(mian)(mian)離管(guan)頭1.5尺處開1音(yin)(yin)位孔(kong)(kong);管(guan)桿正面(mian)(mian)離管(guan)1.5尺處往下開了3個(ge)音(yin)(yin)位孔(kong)(kong)。分(fen)豎吹(chui)和插(cha)小(xiao)竹管(guan)吹(chui)兩種。豎吹(chui)的(de),用露兜葉(xie)(xie)套住(zhu)管(guan)頭,以控制吹(chui)氣孔(kong)(kong)量的(de)大小(xiao)、強弱;插(cha)小(xiao)竹管(guan)吹(chui)的(de),用1根4—5寸長(chang)的(de)、鋼筆管(guan)粗(cu)細的(de)竹管(guan)插(cha)進吹(chui)氣孔(kong)(kong),用露兜葉(xie)(xie)裹(guo)套著(zhu)。吹(chui)奏時,左拇(mu)指(zhi)(zhi)(zhi)按住(zhu)反(fan)(fan)面(mian)(mian)音(yin)(yin)位孔(kong)(kong),中(zhong)指(zhi)(zhi)(zhi)按住(zhu)正面(mian)(mian)第一音(yin)(yin)位孔(kong)(kong);右食(shi)指(zhi)(zhi)(zhi)和中(zhong)指(zhi)(zhi)(zhi)分(fen)別按住(zhu)第二、第三個(ge)音(yin)(yin)孔(kong)(kong)。由(you)此四個(ge)音(yin)(yin)位孔(kong)(kong)吹(chui)出1234567等(deng)7個(ge)音(yin)(yin)程。音(yin)(yin)色寬厚、曲調優美(mei),富有生活情調。
黎族歌謠,以其(qi)內容豐富(fu)的(de)歌詞(ci)配以形式多樣的(de)曲調,有優美抒情的(de),也有激昂高亢(kang)的(de),它反映(ying)了黎族人民淳樸、樂觀、耿直和剛毅(yi)的(de)性格。